عربستان پیامدهای خروج از اوپک را بررسی می کند

میدل ایست نیوز: مهم‌ترین مرکز پژوهشی وابسته به حکومت عربستان سعودی در حال بررسی اثرات احتمالی از هم پاشیدن سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) بر بازارهای نفت است. موضوعی که برای کشورهایی که حدود 60 سال نبض بازار نفت را در دست داشته‌اند بسیار مهم است.

براساس گزارش روزنامه «وال استریت ژورنال»، این طرح پژوهشی با فشارهای ایالات متحده بر حکومت عربستان سعودی هم‌زمان شده است. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا، سازمان اوپک را متهم می‌کند که قیمت نفت را بالا نگه داشته است. علاوه بر این فشارها، در پی قتل «جمال خاشقجی»، شماری از شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری ترجیح داده‌اند که در عربستان سرمایه‌گذاری جدیدی نکنند.

«ادم سیمینسکی» (Adam Siminski)، رئیس این مرکز مطالعاتی، گفته که این طرح مطالعاتی واکنشی به اظهارات ترامپ نیست. اما یک مشاور بلندپایه این مرکز که از جزئیات موضوع آگاه است تأکید کرده که هدف از این طرح پژوهشی در نظر گرفتن انتقادات واشنگتن است. نتایج این پژوهش ممکن است در قالب دفاعی از سازمان اوپک و نقش عربستان سعودی در آن ارائه شود. برخی منابع آگاه تأکید کرده‌اند که این طرح مطالعاتی به معنای جدی شدن موضوع خروج از سازمان اوپک ازسوی حکومت عربستان سعودی نیست.

به گفته این افراد برخی مقامات بلندپایه عربستانی این پژوهش را در رأس اولویت‌ها جهت سیاست‌گذاری اقتصادی می‌دانند. سیمینسکی تأکید کرده که به وی دستور داده شده که بررسی این موضوع را آغاز کند و این در سطح پژوهش و تحلیل موضوع خاصی نیست و یکی از ده‌ها طرح پژوهشی است که در این مؤسسه با جدیت بسیار دنبال می‌شود.

آن افراد مطلع می‌گویند که این پژوهش بخشی از برنامه عربستان برای بازبینی اساسی حضور خود در اوپک است. یک مقام مشاور بلندپایه در عربستان نیز می‌گوید که مقامات عربستانی این احتمال را پیش رو دارند که روزی قیمت نفت به اوج خود خواهد رسید. این احتمالی است که در بخش نفت روز به روز طرفداران بیشتری پیدا می‌کند.

این مشاور بلندپایه گفته که در این راستا، مقامات عالی عربستان سفارش این پژوهش را داده‌اند تا ببینند در صورت کاهش تقاضا در حدی که اوپک سلطه خود را از دست بدهد و از هم بپاشد، بازار چه واکنشی نشان خواهد داد.

عربستان سعودی و دیگر اعضای اوپک در دهه‌های گذشته تأکید کرده‌اند که اوپک یک نهاد اقتصادی بسیار مهم در سطح جهان است، باشگاهی که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت از طریق آن می‌توانند قیمت‌ها را ثابت نگه دارند و نگذارند که قیمت نفت به شدت کاهش یا افزایش یابد.

منتقدان اوپک این سازمان را به بازی کردن با قیمت نفت در برابر بزرگ‌ترین مصرف‌کننده یعنی ایالات متحده متهم کرده‌اند. ترامپ به‌صراحت این اقدام را محکوم کرده است. حتی برخی قانون‌گذاران امریکایی در پی آن برآمده‌اند که با تصویب قانونی اوپک را یک نهاد غیر قانونی اعلام کنند.

پروژه «نوپک»

پروژه قانون «نه به احتکار تولید و صادرات نفت» (نوپک) در دولت‌های پیشین امریکا در اجرای برنامه خود ناکام ماند. طرفداران این پروژه بر این باورند که شاید اکنون در دوره ریاست جمهوری ترامپ زمان مناسبی برای مطرح کردن مجدد این قانون باشد.

مشاور بلندپایه در حکومت عربستان سعودی می‌گوید: «عربستان می‌داند که تقاضا برای نفت ابدی نخواهد بود… برای همین باید برای مرحله پسا ـ اوپک فکری کرده باشیم، به خصوص که پروژه «نوپک» هم الآن در حال بررسی است».

با اینکه در حال حاضر هیچ بحثی درباره خروج عربستان از اوپک در این کشور مطرح نیست، شماری از مقامات بلندپایه عربستانی این پرسش را مطرح کرده‌اند که ماندن در این نهاد در دامنه‌ای درازمدت تا چه حد منطقی است، به‌خصوص که، به نظر یک مشاور بلندپایه دیگر حکومت عربستان، نفوذ عربستان و روسیه برای کنترل بازار کافی است.

روسیه در سال‌های گذشته در همکاری تنگاتنگ با عربستان سعودی توانست تولید نفت را مهار کند و به این ترتیب کاهش شدید قیمت نفت را متوقف کند. روسیه دو سال پیش با همکاری هم‌پیمانان خود در اوپک توانست به این سازمان بپیوندد. این کنترل تولید به نحوی بود که توانست قیمت نفت را دوباره بالا ببرد در حدی که اکنون برای متعادل نگه داشتن قیمت نفت تصمیم گرفته‌اند تولید خود را باز اندکی بالا ببرند. بر اساس گزارش «وال استریت ژورنال»، قرار است مقامات نفتی عربستان و روسیه اواخر هفته آینده در ابوظبی با یکدیگر دیدار کنند.

خشم اوپک از هماهنگی عربستان ـ روسیه

این هماهنگی تنگاتنگ میان عربستان سعودی و روسیه هرچند تأثیری روشن بر قیمت نفت گذاشت، خشم برخی اعضای اوپک را هم برانگیخت. آنان از اینکه در این تصمیم‌گیری‌ها نادیده گرفته می‌شوند خشمگین شدند. مقامات عربستانی حاضر نشدند در این باره با روزنامه «وال استریت ژورنال» صحبت کنند.

مرکز مطالعاتی پیش‌گفته که «مرکز ملک عبدالله برای مطالعات نفتی» نام دارد و مقر آن ریاض است خود را یک مرکز پژوهشی مستقل می‌داند. پژوهشگران این مرکز به نهادهای تأثیرگذار عربستانی مانند شرکت نفتی آرامکو و وزارت انرژی عربستان مشاوره می‌دهند.

سیمینسکی تأکید می‌کند که این پژوهش پیش‌زمینه‌های مطالعاتی‌ای نیز دارد که قبلا روی آنها کار شده، ازجمله نقش ذخیره نفتی اوپک در ثبات بازار نفت. بر اساس این پژوهش «نبود ذخیره نفتی تأثیر منفی بر اقتصاد جهانی می‌گذارد و فضا را برای بی ثباتی در قیمت نفت مهیا می‌کند».

این همه در حالی است که «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی با اختیارات گسترده‌ای که در این کشور پیدا کرده طرحی برای بازسازی اقتصاد و جامعه عربستان و نقش این کشور در جهان را پیش گرفته است. از جمله این اقدامات او عرضه اولیه سهام شرکت آرامکو بود. طرحی که به گفته برخی منابع آگاه متوقف ماند.

محمد بن سلمان طرح عرضه اولویه سهام شرکت آرامکو را «بزرگ‌ترین نقشه برای به روز کردن اقتصاد عربستان» خواند. او اموال فراوانی را به عرصه فناوری و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جهانی اختصاص داد و برای جذب سرمایه‌گذار خارجی تلاش بسیاری کرد. اما با اعلام خبر کشته شدن جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار عربستانی، در کنسولگری عربستان در استانبول، و اعلام اینکه دستور این جنایت از عالی‌ترین مقامات عربستان صادر شده بسیاری از این طرح‌ها با مشکل موجه شدند.

محتویات پژوهش

روزنامه وال استریت ژورنال به طرحی کلی از این پژوهش مفصل دست یافته است. عنوان این پژوهش «ارزیابی عواقب کوتاه‌مدت و میان‌مدت انحلال اوپک» است و یکی از اهداف آن «بررسی وضعیت بازار جهانی نفت و تولید نفت عربستان سعودی درصورت نبود هماهنگی میان تولیدکنندگان نفت» است.

در این پژوهش دو سناریو در حالت انحلال اوپک پیش‌بینی شده است: نخست اینکه بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت ازجمله عربستان برای گرفتن سهم خود از بازار به رقابت شدیدی برخیزند که می‌تواند در حد جنگ باشد؛ دوم اینکه عربستان به جای وارد شدن به این رقابت، با تولید عظیم نفت خود به‌تنهایی در پی تعدیل عرضه و تقاضا در بازار برآید تا بتواند قیمت نفت را ثابت نگه دارد. یعنی کاری شبیه به آنچه اوپک در حال حاضر انجام می دهد.

سیمینسکی تأکید می‌کند که دو مشاور بلندپایه حکومت عربستان که هر دو در تنظیم سیاست نفتی این کشور نقش محوری دارند به صورت هفتگی با دست‌اندرکاران این پژوهش جلساتی دارند و این مرکز به‌صورت دائمی با وزارت نیروی عربستان در تماس است تا همه آمارهای لازم را از آنان دریافت کند.

این در حالی است که سازمان اوپک درگیر اختلافات و جناح‌بندی‌های شدیدی شده است. روابط دو رقیب قدرتمند در منطقه، عربستان و ایران، که از مهم‌ترین اعضای اوپک هستند گاه به تنش‌های سیاسی در مقر اوپک در وین می‌انجامد.

عربستان در حال حاضر با تولید روزانه بیش از 10 میلیون بشکه نفت مهم‌ترین عضو اوپک است. کل تولید نفت اعضای اوپک به 33 میلیون بشکه در روز می‌رسد. وزیر نیرو و صنعت و منابع معدنی عربستان بارها رئیس سازمان اوپک بوده است. تحریم‌های امریکا علیه ایران، که در درجه اول صادرات نفتی ایران را هدف قرار داده، بحث‌های بسیاری در اوپک برانگیخته است. ایران ریاض را به اجرای سیاست‌های امریکا در اوپک متهم می‌کند. عربستان نیز بارها از ایران انتقاد کرده که در نهادی که صرفاً برای نفت تشکیل شده به مباحثی می‌پردازد که ربطی به موضوع نفت و تولید و صادرات آن ندارد.