نگرانی شدید اسرائیل از برنامه هسته ای عربستان سعودی

میدل ایست نیوز: «مرکز پژوهش‌های امنیت ملی» اسرائیل طی گزارشی از نگرانی‌ها و ملاحظات اسرائیل بابت پروژه ساخت نیروگاه هسته‌ای در عربستان سعودی پرده برداشت.

در این گزارش که «افرائیم اسکولای» و «یوئل گوزانسکی»، دو پژوهشگر ارشد این مرکز، آن را تهیه کرده‌اند آمده که «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان در ماه نوامبر سنگ بنای اولین پروژه نیروگاه هسته‌ای پژوهشی در عربستان سعودی را نهاد.

در این گزارش آمده که توجه عربستان به نداشتن امکانات هسته‌ای چیز تازه‌ای نیست همچنان‌که نگرانی از سمت‌وسوی نظامی یافتن این پروژه در عربستان هم چیز تازه‌ای نیست. به‌خصوص که ولیعهد عربستان پیش‌تر تأکید کرده بود که: «اگر ایران به توان نظامی هسته‌ای دست یابد عربستان هم به توانی مشابه دست خواهد یافت».

ساخت نیروگاه پژوهشی پیش‌درآمد ضروری برای ساخت نیروگاه‌های گسترده با توان بالا نیست، مانند مورد امارات متحده عربی که دست به اقدامی مشابه زد، اما با توجه به ضعف زیرساخت‌های انسانی و فناورانه عربستان سعودی در این زمینه کاملا طبیعی است که این کشور از این نقطه کار خود را آغاز کند.

اما وقتی معلوم شود که هدف از این اقدام تأمین زیرساخت‌های لازم برای تولید پلوتونیوم لازم برای سوخت هسته‌ای است که در نیروگاه‌های پژوهشی استفاده می‌شود، موضوع نگران‌کننده می‌شود. طبیعی است که امریکا بخواهد این نیروگاه با اورانیوم غنی شده 20 درصد تأمین شود. توان این نیروگاه بسیار پایین و در حد صد کیلووات خواهد بود، در حدی که فقط به کار پژوهش می‌آید و نه تولید پلوتونیوم در حدی بالا.

مذاکرات در زمینه همکاری هسته‌ای میان واشنگتن و عربستان سعودی در دوره «باراک اوباما» رئیس جمهور سابق امریکا به بن بست رسید، زیرا عربستان حاضر نبود از حق خود در غنی‌سازی اورانیوم در حد سوخت نیروگاه تولید انرژی کوتاه بیاید، اما دولت «دونالد ترامپ» در پی صدور اجازه لازم تحت شرایطی خاص و با محدودیت‌هایی خاص است.

برخی مخالفان دولت ترامپ، درباره مقاصد عربستان سعودی از برنامه‌ای هسته‌ای ابراز نگرانی می‌کنند و در پی ماجرای قتل «جمال خاشقجی» می‌کوشند که مذاکرات محرمانه دولت امریکا با ریاض در این باره متوقف شود. احتمالاً از این به بعد روند این مذاکرات بسیار دشوار می‌شود زیرا بسیاری از قانون‌گذاران امریکایی در پی تجدید نظر در روابط با عربستان برخواهند آمد.

برنامه عربستان بسیار بلندپروازانه است، این کشور می‌خواهد دست‌کم 16 نیروگاه هسته‌ای بسازد و طرح‌های پیشنهادی شرکت‌های امریکایی و چینی و روسی و فرانسوی و کره جنوبی را برای ساخت اولین نیروگاه در نزدیکی مرز عربستان با امارات دریافت کرده است. از این میان شرکت برق کره جنوبی بیشترین بخت را برای ساخت نیروگاه‌های عربستان دارد.

البته عربستان سعودی نیاز روزافزون به نیروگاه‌های تولید برق دارد، اما عامل اصلی رفتن این کشور سراغ نیروگاه‌های هسته ای مسائل امنیتی و تقویت جایگاه آن درمنطقه است. این پروژه عربستان تهدیدی ضمنی در خود دارد که هدف از آن واداشتن ایالات متحده به افزایش فشارهایش بر ایران است. اعلام ساخت نیروگاه هسته‌ای در این زمان‌بندی ابعاد داخلی‌ای نیز دارد که به موقعیت محمد بن سلمان در هرم قدرت در عربستان مربوط می‌شود.

امارات متحده عربی در مارس 2018 اعلام کرد که اولین نیروگاه هسته‌ای خود را که مصارف غیر نظامی دارد تکمیل کرده است و تعهد داد که دست به غنی سازی اورانیوم نزند و درعوض کمک‌های هسته‌ای لازم را از جامعه بین الملل دریافت کند و این‌گونه «استاندارد طلایی» در معاهده منع انتشار سلاح هسته‌ای را حفظ کرد. اما عربستان هنوز پیوستن به این معاهده را نپذیرفته است.

در موضوع نظارت بر برنامه هسته‌ای عربستان، ریاض معاهده نظارت را با سازمان جهانی انرژی اتمی امضا کرده اما این توافق‌نامه فراگیر نیست، ضمن اینکه عربستان پروتکل الحاقی این سازمان را امضا نکرده است. این یعنی عربستان تا اینجای کار به مسائل بسیار محدودی تعهد داده و این چیزی است که حتماً باید تغییر پیدا کند.

اگر برجام، توافق ایران با قدرت‌های جهانی در موضوع هسته‌ای، به قوت خود بماند، عربستان یک دهه فرصت دارد که برنامه هسته‌ای خود را گسترش دهد. اگر در کوتاه‌مدت ایران از برجام خارج شود و فعالیت هسته‌ای خود را گسترش دهد احتمالا عربستان نیز مسیر پاکستان را پیش خواهد گرفت، موضوعی که چه بسا به دستیابی ریاض به بمب هسته‌ای بینجامد.

این وضعیت برای اسرائیل یک گرفتاری جدی خواهد بود. اعطای مشروعیت به توان عربستان برای غنی سازی اورانیوم، حتی اگر شده با سکوت دربرابر آن، ممکن است باعث شود که گسترش سلاح‌های هسته‌ای در منطقه از کنترل خارج شود، چون اردن و مصر و ترکیه نیز در پی این حق برآیند.

در هر حال، اگر ریاض در آینده در پی دستیابی به سلاح هسته‌ای برآید، پروژه هسته‌ای غیر نظامی کنونی‌اش می‌تواند به میانبری برای آن هدف تبدیل شود. منافع اسرائیل ایجاب می‌کند که واشنگتن متولی جلوگیری از انتشار سلاح هسته‌ای شود و نه چین و روسیه، که چه بسا بتوانند آنها وارد بازار ساخت نیروگاه هسته‌ای در عربستان شوند.

طبیعی است که ایالات متحده بر عربستان سعودی فشار بیاورد که قراردادهای ساخت نیروگاه را با کره جنوبی ببندد. در این صورت امریکا می‌تواند در جریان آنچه در این نیروگاه‌ها می‌گذرد قرار بگیرد و نیز ابزارهای لازم برای محدود کردن قدرت و انگیزه عربستان برای گسترش فعالیت‌های محرمانه هسته‌ای خود در اختیار داشته باشد.

عربستان بدون کمک گسترده کشورهای خارجی نمی‌تواند برنامه هسته‌ای خود را به سرانجامی برساند. ترامپ می‌کوشد که روابط خود را با ریاض حفظ کند و می‌بیند که منافع امریکا در صنعت هسته‌ای در عربستان در خطر قرار گرفته است. اسرائیل باید با استفاده از روابط خود با ایالات متحده تضمین‌های لازم برای محدود کردن غنی سازی اورانیوم از سوی عربستان را بگیرد و درنتیجه «استاندارد طلایی» را حفظ کند.