سهم عربستان از بازار سلاح جهان

میدل ایست نیوز: روزنامه بریتانیایی «فاینشنال تایمز» در گزارشی درباره «اهمیت عربستان سعودی در تجارت سلاح در جهان» تأکید کرد که ایالات متحده و دیگر کشورها نیز باید مانند آلمان در پی ماجرای قتل خاشقچی فروش سلاح به عربستان سعودی را متوقف کنند.

این گزارش با اشاره به تصمیم آلمان برای توقف فروش سلاح به عربستان آغاز می شود و به این می پردازد که چگونه عربستان سعودی با بستن قراردادهای بزرگ تسلیحاتی کشورهای امریکای شمالی و اروپا را به اموال خود وابسته کرده است.

عربستان سعودی سال ها از بزرگ ترین واردکنندگان سلاح در جهان بود و در دهه گذشته با پیش گرفتن سیاست امنیتی قاطع در منطقه از جمله تصمیم به جنگ با یمن که از سال 2015 آغاز شد، خریدهای سلاح این کشور نیز افزایش پیدا کرد. با انتشار خبر قتل «جمال خاشقچی» و تبدیل آن به خبر داغ همه رسانه های جهان، آلمان اعلام کرد که در پی این اقدام عربستان، فروش سلاح خود به این کشور را متوقف می کند. آلمان همچنین از دیگر کشورها نیز خواست که تصمیمی مشابه بگیرند و تأکید کرد که اگر دیگر کشورها هم به تحریم فروش سلاح به عربستان بپیوندند تأثیر آن بر این کشور بیشتر خواهد بود.

صادرات سلاح به عربستان سعودی تأثیر چندانی بر اقتصاد آلمان یا امریکا نمی گذارد، اما با مصالح برخی کارخانه های خاص ناسازگار است و برای آنان پیامدهای مالی سختی دارد. اما این وابستگی دوسویه است. چون خرید نظام تسلیحاتی ای که قطعه های متعدد آن به یکدیگر ربط دارند باعث می شود که رفتن عربستان سعودی سراغ چین و روسیه برای خرید سلاح کار آسانی نباشد.

آمارهایی درباره تجارت اسلحه

نمودارهای زیر نشان می دهد که عربستان سعودی در بازار سلاح جهان چه اهمیتی دارد و امریکا و دیگر کشورها برای گرفتن تصمیماتی مشابه تصمیم آلمان چه مسائلی را باید در نظر بگیرند.

بر اساس آمار مؤسسه پژوهشی «IHS Markit» عربستان سعودی در سال گذشته با فاصله بسیار از دیگر کشورها در مقام اولین خریدار و واردکننده خدمات دفاعی به لحاظ ارزش خرید بوده است. برخی آمارهای دیگر، ازجمله «پژوهشگاه بین المللی استکهلم در امور صلح» (SIPRI) هند را بزرگ ترین واردکننده سلاح در جهان اعلام می کنند اما در این آمارها تعریف متفاوت است و در آن حجم خرید لحاظ شده و نه ارزش آن.

این آمار نشان می دهد که مهمات و خدمات دفاعی ای که عربستان خریداری کرده با رشد شدیدی مواجه بوده است. این میزان در سال 2008 معادل 1.9 میلیارد دلار بوده اما در 2016 به 8.3 میلیارد دلار رسیده است و در پایان 2018 حدود 7.3 میلیارد دلار خواهد بود. بزرگ ترین فروشنده سلاح به عربستان ایالات متحده بوده که در سال 2008 عربستان 31 درصد سلاح خود را از آن خریده است و این مقدار در سال جاری به 53 درصد رسیده است. دیگر فروشندگان سلاح به عربستان به ترتیب بریتانیا و کانادا و آلمان و فرانسه هستند.

درآمدهای امریکا از فروش سلاح به عربستان سعودی در مقایسه با کل اقتصاد امریکا مبلغ چندانی نیست. محصولات نظامی فقط 18 درصد کل صادرات امریکا به عربستان در سال گذشته بوده است، مبلغی که 0.13 درصد از کل صادرات امریکا به کشورهای جهان است.

سال گذشته این دو کشور از امضای قراردادی 110 میلیارد دلاری برای خرید سلاح در سال های آینده خبر دادند. به نظر ترامپ این قرارداد باعث ایجاد 500 هزار شغل در امریکا خواهد شد. اما او برای این ادعای خود هیچ منبع معتبری ارائه نکرده و بسیاری از تحلیلگران در درستی این عدد تردید دارند. این در حالی است که بیشتر نیروی کار فعال در صنایع دفاعی امریکا که حدود یک میلیون نفر می شوند محصولات خود را به دولت فدرال امریکا می فروشند که بودجه دفاعی آن در سال مالی گذشته 134 میلیارد دلار بوده، یعنی 40 برابر صادرات امریکا به عربستان سعودی در همان سال.

این یعنی فروش سلاح به عربستان منبع مالی مهمی برای شرکت های خاصی خواهد بود. از توافق نامه 110 میلیارد دلاری خرید تسلیحات میان دو کشور تاکنون فقط 14.5 میلیارد دلار به فعلیت رسیده و شرکت امریکایی «لوکید مارتن»، فعال در عرصه صنایع دفاعی و فضایی، اعلام کرده که سهم آن از کل قرارداد 28 میلیارد دلار خواهد بود. مبلغی که با توجه به طلب 105 میلیارد دلاری این شرکت قابل توجه به نظر می آید.

قراردادهای تسلیحاتی عربستان با اروپا رشدی به این اندازه نداشته است چون خرید سلاح اروپا برای عربستان موضوعی جنبی بوده است. پیش بینی می شود که ارزش خرید سلاح فرانسه و تحویل آن به فرانسه در سال جاری به 500 میلیون یورو برسد. در مورد بریتانیا نیز عربستان خریدار مهم سلاح این کشور است و براساس گزارش شرکت SPIRI  به لحاظ ارزش معادل 36 درصد مجموع صادرات بریتانیا در سال گذشته بوده است.

این ارقام نشان می دهد که عربستان سعودی به عنوان یک خریدار بزرگ سلاح برای برخی شرکت های تولیدکننده سلاح اهمیت حیاتی دارد، اما در منظر کلان صنایع دفاعی امریکا اهمیت چندانی ندارد.