2019 مي‌تواند نقطه عطف روابط واتيكان-عراق باشد

ميدل ايست نيوز:  جان ال. آلن جونيور در یادداشتی در وبسایت کراکس نو می نویسد: اگرچه هفته بین کریسمس و سال نو به طور سنتی زمانی آرام در واتیکان به شمار می رفت، اما در دوره پاپ فرانسیس به زمانی تبدیل شده که می توان با ترکیبی از سنت و یک یورو، در یکی از کافه های رم یک فنجان کاپوچینو خرید. از این رو، جای تعجب ندارد که یکی از مهم ترین رویدادهای دیپلماتیک سال 2018 واتیکان هم درست روز بعد از کریسمس اتفاق افتاد: پیترو پارولین کاردینال ایتالیایی و وزیر امور خارجه واتیکان در بغداد با برهم صالح رئیس جمهوری عراق دیدار کرد.

در طی این دیدار صالح دعوت نامه ای برای پاپ فرانسیس برای بازدید از شهر اور در عراق، زادگاه حضرت ابراهیم طبق آنچه در کتاب مقدس آمده، و شرکت در یک نشست بین مذاهب ارسال کرد؛ این سفری است که سن جان پائول دوم در سال 2000 در جشن ویژه سالانه مرتبط با تاریخ رستگاری به شدت مشتاق آن بود، اما وضعیت امنیتی آن زمان چنین سفری را غیرممکن کرده بود.

واتیکان سریع به این دعوت پاسخ نداد، اگرچه رسانه ها درباره احتمال سفر پاپ فرانسیس در ماه فوریه خبرهایی منتشر کردند. چنین اقدامی با رویکرد کلی و تمایلات او به بازدید از اماکن مذهبی در سراسر جهان و همچنین بازدید از مناطق درگیری کاملا همخوانی دارد.

کاردینال لوئیس رافائل سیکو، بزرگ کلیسای کاتولیک کلدانی در عراق که بزرگ ترین کلیساهای شرقی در این کشور است که با رم ارتباط دارد نیز در جلسه 26 دسامبر پارولین را همراهی می کرد. این نشانه مهمی بود به ویژه از این جهت که نشان می داد واتیکان تمایلی به پیشبرد روابط موازی با عراق بدون در اولویت قرار دادن نگرانی های کلیسای محلی ندارد. (این مساله اهمیت زیادی دارد به این دلیل که بسیاری از منتقدان معتقدند واتیکان در برخی از نقاط جهان از جمله چین و روسیه دقیقا عکس این رویکرد را داشته است.)

طبق بیانیه ای که دفتر ریاست جمهوری عراق پس از این دیدار منتشر کرد، صالح و پارولین درباره اهمیت همکاری مذاهب مختلف در مبارزه با ایدئولوژی افراطی گرایی «که بازتاب باورها و ارزش های پیام های الهی و هنجارهای اجتماعی نیست»، گفت و گو کرده اند.

طبق این بیانیه، دو مقام همچنین درباره وضعیت مسیحیان در عراق «به طور مفصل» بحث و درباره اینکه چگونگی کمک به ادامه حضور آنها در این کشور و کمک به آنها در بازسازی خانه ها، تجارت ها و اماکن مذهبیشان که در پی حملات داعش و دیگر گروه های افراطی اسلامی آسیب دیده، گفت و گو کردند.

حضور مسیحیان در عراق از بعد از جنگ اول خلیج فارس در سال 1991 در حال کاهش بوده است. در آن زمان شمار مسیحیان ساکن عراق حدود 1.5 میلیون نفر برآورد می شد که بخش قابل توجهی از جمعیت این کشور بود، اما امروز بالاترین تخمین درباره جمعیت مسیحی در عراق حدود 350 هزار نفر است و برخی ناظران معتقدند اگر دریافت روادید برای سفر به غرب برای آنها ساده تر شود، جمعیت آنها در عراق خیلی کمتر از اینها خواهد شد. پدر گابریل ک. توما کشیش کلیسای یکی دیگر از روستاهای مسیحی منطقه در ماه ژوئن در یک پیش بینی غم انگیز به «کروکس» گفت: «اگر کسی فردا درها (ی کشور) را بگشاید، همه اینجا را ترک خواهند کرد.»

جلسه پارولین و صالح و دیدارهایی که می تواند در نتیجه این جلسه برگزار شود، دست کم به سه دلیل می تواند نقطه عطفی در شرایط کنونی باشد. اول اینکه می تواند بر سیاست داخلی عراق تاثیر بگذارد. صالح که در ماه اکتبر گذشته روی کار آمده، یک کرد سکولار است. وقتی که او انتخاب شد، بسیاری از اعضای گروه های محافظه کار مسلمان کشور با او مخالفت کردند به این دلیل که معتقد بودند او در ارتباط با اعمال هویت اسلامی کشور به اندازه کافی شدت عمل به خرج نخواهد داد. او رویکردی بردبارانه در قبال اقلیت های مذهبی دارد. دولت عراق تحت ریاست جمهوری او جدیدا کریسمس را تعطیلات رسمی اعلام کرده است. او پس از شرکت در مراسم جشن کریسمس در کلیسای سنت جوزف در بغداد در توئیتی نوشت: «مسیحیان نه تنها در عراق، بلکه در سراسر خاورمیانه و در سوریه و در مصر و دیگر کشورها هدف حمله افراط گرایان قرار گرفته اند، اما با وقار و شجاعت به این سرزمین و به صلح پایبند ماندند. ما در ذات بشری خود یگانه هستیم و هرگونه تبعیض را رد می کنیم.»

اگر صالح بتواند برای سفر موفق پاپ به عراق زمینه چینی کند، آنگاه موقعیت بهتری بهرمند خواهد شد و در نتیجه می تواند چشم انداز اجرای قوانین سکولار میانه را در یکی از جوامع بنیادین خاورمیانه تقویت کند. البته، احتمال اینکه اتفاقات عکس این پیش بینی رخ دهند و پهن کردن فرش قرمز برای پاپ به افراطی گری و تنش ها در عراق دامن بزند هم وجود دارد.

دوم، اهمیت روابط واتیکان و عراق از نظر ژئوپلیتیک است. تقریبا همه کارشناسان امور بین الملل بر سر این مساله اتفاق نظر دارند که آزادی مذهبی یکی از موضوعات حیاتی امنیت جهانی است. افراط گرایی به درگیری منجر می شود؛ پذیرش، صلح و توسعه و رفاه می آورد. همه پاپ های اخیر به نوعی اقدامات «رئیس همه دولت ها» را در جهت اشاعه میانه روی مذهبی در سراسر جهان خواستار شده اند.

اکنون، اگر واتیکان و فرانسیس تصمیم بگیرند که در صدد به دست آوردن سهم بیشتری از سرمایه سیاسی و اجتماعی در خاورمیانه در سال 2019 هستند، این مساله می تواند در سراسر منطقه تاثیر بگذارد و موضع دیگر رهبران میانه رو را تقویت کند و تندرو ها را به حاشیه براند.

سومین مساله اهمیت اجلاس رم – بغداد برای آینده جامعه مسیحی محلی است. اگرچه در نتیجه ابتکارعمل دولت دونالد ترامپ اخیرا کمک های مالی و تدارکاتی به مسیحیان عراقی به جریان افتاده، اما به گفته بشار واردا اسقف اعظم اربی، احتیاجات همچنان زیاد و به کمک باقی جامعه جهانی نیاز است.

اما صرفا عدم اهمیت از سوی مهره های خارجی نیست که سبب شده مسیحیان عراقی احساس کنند رها شده اند. آنها مرتبا از عدم پشتیبانی بغداد از جوامع خود از نظر مالی و امنیت شکایت می کنند که بخشی از آن به این دلیل است که دولت مرکزی کنترلی بر برخی مناطق کشور ندارد و بخشی دیگر هم از آن ناشی می شود که دولت مرکزی منابع لازم برای چنین حمایتی را ندارد. روابط نزدیک تر بین واتیکان و دولت عراق ممکن است این رویه را تغییر دهد و فرصتی برای اعمال فشار دیپلماتیک رم بر بغداد فراهم آورد.

در حال حاضر همه اینها در حد پیش بینی هستند؛ اما بعد از 26 دسامبر چشم انداز روابط عراق و واتیکان روشن تر به نظر می رسد.

منبع: كروكْس / مترجم: طلا تسليمي