«اسد» در آستانه پیروزی است، اما نزاع های دیگری در راه است
اسرائیل، ادلب، کردها، و اسلام گرایان افراطی همگی موانع جدی در مسیر ثبات و امنیت در سوریه هستند.
- آنچه در مدت اخیر شایان توجه بوده آن است که اسرائیل در این باره پنهان کاری را کنار گذاشته و به صراحت عملیات خود را اعلام می کند.
- خروج نیروهای امریکایی از عراق به آن معنا خواهد بود که اسرائیل یکی از مهم ترین تکیه گاه های دفاعی خود دربرابر نیروهای ایرانی و متحدان منطقه ای آن را از دست می دهد.
- بزرگ ترین تهدید در سوریه آن است که جنگی میان اسرائیل و ایران دربگیرد که خیلی راحت می تواند به نزاعی منطقه ای بدل شود.
- وزیر امور خارجه ترکیه چندی پیش طی اظهاراتی بی سابقه خبر داد که ترکیه با عملیات نظامی حکومت سوریه با هماهنگی روسیه در ادلب موافقت می کند.
- ترکیه که همیشه از مخالفان بشار اسد حمایت کرده بود و قمار خود را بر فروپاشی حکومت سوریه بسته بود اکنون توان چانه زنی محدودی دارد.
- در کمتر از یک هفته، تروریست های انتحاری داعش در 21 ژانویه نیروهای امریکایی را هدف قرار دادند که طی آن پنج سرباز کرد متحد امریکا کشته شده اند.
- اردوغان می تواند نیروهای سیاسی قومی در ترکیه را درباره حمله به کردها متقاعد کند، اما پیامدهای اقتصادی احتمالی ناشی از بالا گرفتن تنش با امریکا باعث می شود که دستاوردهای چنین اقدامی تحت الشعاع قرار گیرد.
میدل ایست نیوز: «اونور آنت» رئیس دفتر «بلومبرگ» در ترکیه و «امی تایبل» گزارشگر «آسوشیتد پرس» در مقاله ای مشترک به چالش های پیش رو در سوریه و منطقه پس از بازپس گیری بخش اعظم خاک سوریه ازسوی حکومت «بشار اسد» پرداخته اند.
در این مقاله که در «بلومبرگ» منتشر شده آمده که جنگ داخلی در سوریه به نظر می آید که رو به اتمام است، اما به نظر می آید که با تجدید نظر گروه های تأثیرگذار منطقه ای و بین المللی در استراتژی های قدیمی نزاع های دیگری نمایان شود.
تصمیم «دونالد ترامپ» درباره خروج از سوریه که بحث های بسیاری برانگیخت، ممکن است که عرصه را برای متحدان «بشار اسد»، یعنی روسیه و ایران، باز کند. در این شرایط اسرائیل به خود اجازه می دهد که مواضع ایران در سوریه را هدف قرار دهد، چیزی که باعث می شود که ایران نیز در پی پاسخ دادن برآید. برخی ناظران نسبت به احتمال درگیری میان ایران و اسرائیل که درصورت وقوع عراق و لبنان را هم درگیر می کند هشدار داده اند.
همزمان گروهی از افراط گرایان اسلامی نیز دوباره سربرآورده اند. آنان با پیروزی در ادلب همه را غافلگیر کردند و نیروهای امریکایی و کرد را هدف قرار دادند. از سوی دیگر، بالا گرفتن احتمال حمله ترکیه به کردهای سوریه، آنان را به درخواست کمک از حکومت «بشار اسد» واداشته است.
«فواز جرجیس»، کارشناس روابط بین الملل در دانشکده اقتصاد لندن، می گوید: «نباید خودمان را گول بزیم و بگوییم که جنگ تمام شد. درست است، جنگ بزرگ تمام شد، اما نزاع استراتژیک و سیاسی ای که همه نیروهای محوری منطقه در آن حضور دارند شدت خواهد گرفت. این پرمخاطره ترین مرحله نزاع در سوریه است».
چهار موضوع می تواند منشأ نزاع های بعدی باشد.
- اسرائیل
اسرائیل مدت هاست که خود را متعهد کرده که اجازه ندهد ایران در سوریه پایگاهی داشته باشد و نتواند از خاک سوریه اسرائیل را تهدید کند. اما آنچه در مدت اخیر شایان توجه بوده آن است که اسرائیل در این باره پنهان کاری را کنار گذاشته و به صراحت عملیات خود را اعلام می کند. خروج نیروهای امریکایی از عراق به آن معنا خواهد بود که اسرائیل یکی از مهم ترین تکیه گاه های دفاعی خود دربرابر نیروهای ایرانی و متحدان منطقه ای آن را از دست می دهد.
پیش تر «گادی آیزنکوت» رئیس سابق ستاد مشترک ارتش اسرائیل تأکید کرد که در دو سال گذشته هزاران موضع ایرانی در خاک سوریه هدف حملات اسرائیل قرار گرفته است و افزود که این اقدامات با تأیید رئیس جمهور امریکا صورت گرفته است.
«مایک پمپئو» وزیر امور خارجه امریکا نیز در سخنان خود در قاهره تأکید کرد که امریکا «از تلاش های اسرائیل برای جلوگیری از تبدیل سوریه به لبنانی دیگر» حمایت می کند. سخنانی که اشاره ای آشکار به قدرت سیاسی و نظامی حزب الله در لبنان بود.
به نظر می آید که حساسیت این وضعیت به اوج رسیده، به نفع ایران نیست که به اسرائیل بهانه بدهد که جنگی فراگیر راه بیندازد. اما به تعبیر فواز جرجیس، «هر اشتباه محاسباتی یا تحولاتی ناشناخته یا اتفاقی ناگهانی یا جرقه ای» می تواند جنگی فراگیر میان دو طرف راه بیندازد. به نظر جرجیس «بزرگ ترین تهدید در سوریه آن است که جنگی میان اسرائیل و ایران دربگیرد که خیلی راحت می تواند به نزاعی منطقه ای بدل شود».
- ادلب
در سپتامبر گذشته مسکو و آنکارا توافق کردند که مانع از اجرای عملیات نظامی حکومت سوریه در ادلب شوند. چنین جنگی باعث می شد که پناهجویان بیشتری وارد ترکیه شوند. اما در ماه گذشته با پیروزی نیروهای وابسته به القاعده در ادلب و ورود آنها به شهر و گرفتن شهر از متحدان ترکیه معادلات عوض شد.
«مولود چاوش اغلو» وزیر امور خارجه ترکیه چندی پیش طی اظهاراتی بی سابقه خبر داد که ترکیه با عملیات نظامی حکومت سوریه با هماهنگی روسیه در ادلب موافقت می کند.
ترکیه که همیشه از مخالفان بشار اسد حمایت کرده بود و قمار خود را بر فروپاشی حکومت سوریه بسته بود اکنون توان چانه زنی محدودی دارد و تنها کاری که برایش مانده آن است که رئیس جمهور روسیه را به رعایت منافع ترکیه وادار کند.
«هیکو ویمن»، مدیر پروژه سوریه و لبنان و عراق در مجموعه بحران بین الملل، در این باره می گوید: «وزیر امور خارجه روسیه گفت که این کشور منافع ترکیه را در نظر می گیرد، اما من هیچ دلیلی نمی بینم که روسیه بخواهد بخش هایی از خاک سوریه در کنترل ترکیه بماند».
- افراط گرایان اسلامی
ترامپ اقدام خود برای خروج از سوریه را اینگونه توجیه کرد که دیگر داعش شکست خورده است. اما به نظر می آید که خطر داعش کاملاً از میان نرفته است.
در کمتر از یک هفته، تروریست های انتحاری داعش در 21 ژانویه نیروهای امریکایی را هدف قرار دادند که طی آن پنج سرباز کرد متحد امریکا کشته شده اند. پیش از آن نیز چهار سرباز امریکایی در عملیاتی مشابه کشته شدند.
داعش تا حد زیادی در سوریه و عراق توان خود را از دست داده، اما خروج امریکا از سوریه در شرایطی که منطقه دچار حالت بی ثباتی است باعث می شود که داعش برای بازیابی توان خود فرصت پیدا کند و حتی نیروهای تازه ای بگیرد. این کاری است که القاعده نیز پس از حمله امریکا به پناهگاهی القاعده در افغانستان کرد.
- کردها
تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه بیش از هر چیز مایه سرخوردگی کردها شد. آنان این اقدام امریکا را دعوت از ایران برای پر کردن جای خالی امریکا در سوریه و خیانت به کردها دانستند. اما خروج این نیروها با استقبال ترکیه مواجه شد که در حضورشان نمی توانست عملیات نظامی علیه کردها آغاز کند.
معلوم نیست که روسیه دربرابر عملیات نظامی ترکیه در خاک سوریه چه واکنشی نشان دهد. اظهارات متناقض امریکایی ها درباره زمان بندی خروج از سوریه باعث شده که توان نظامی ترکیه برای انجام این حمله به حالت تعلیق درآید. البته اردوغان تأکید کرد که ترکیه تصمیم دارد که منبج را از کنترل کردها خارج کند و آن را به «صاحبان واقعی اش» بازگرداند.
نیروهای مدافع خلق کرد خشمگین از احتمال خروج نیروهای امریکایی از سوریه از حکومت بشار اسد و مسکو خواستند که به مناطق تحت کنترل کردها نیروی نظامی گسیل کنند تا مانع از عملیات نظامی ترکیه در این مناطق شوند. ترکیه در سال گذشته با حمله به عفرین نیروهای نظامی و غیر نظامی کرد را از این شهر بیرون انداخت.
ناظران می گویند که اردوغان می تواند نیروهای سیاسی قومی در ترکیه را درباره حمله به کردها متقاعد کند، اما پیامدهای اقتصادی احتمالی ناشی از بالا گرفتن تنش با امریکا باعث می شود که دستاوردهای چنین اقدامی تحت الشعاع قرار گیرد.
ترکیه ترجیح می دهد که تا وقتی امریکایی ها در سوریه هستند دست به هیچ اقدام نظامی نزند. ضمن اینکه دشوار بتوان تصور کرد که ترکیه بدون موافقت مسکو وارد فعالیت نظامی شود.
