میدل ایست نیوز: آزادراه استراتژیک بین المللی عراق به طول 1200 کیلومتر از بندر استراتژیک ام القصر در جنوب عراق آغاز می شود و با گذر از چهار استان و 9 شهر از جمله بغداد، از صحرای استان الانبار می گذرد. جاده های مهمی از این جاده منشعب می شوند ازجمله جاده موسوم به «آزادراه بین المللی شماره 1» که بخشی از شبکه جاده ای مشرق عربی است.
بر اساس آمارهای بانک جهانی، این آزادراه بین المللی که 30 سال پیش ساخته شده 15 هزار تا 30 هزار سفر بازرگانی در روز را پوشش می دهد که 40 درصد سفرهای تجارتی درسراسر عراق است. بانک جهانی هم اکنون هزینه های بازسازی 33 جاده در عراق را تأمین می کند.
ایالات متحده امریکا در پی سرمایه گذاری در این جاده از راه تکه تکه کردن آن بر اساس اهمیت است، و می کوشد که بخش اصلی این جاده که به بغداد می رسد تحت کنترلش بماند. در همین راستا امریکا این بخش از جاده را زیر نظر ارتش عراق و نیروهای وزارت کشور قرار داده و نیروهای «حشد الشعبی» را از آن دور کرده است. نیروهای وابسته به ایران در عراق مخالف سرمایه گذاری امریکا در این جاده هستند و پروژه ای موازی را تعریف کرده اند که شرکت های ایرانی یا غیر امریکایی تحت پوشش شرکت های عراقی در آن سرمایه گذاری کنند.
تأمین امنیت این جاده تابع تفاهمات امریکا و روسیه در سوریه نیز هست، نیروهای عراقی هم اکنون گذرگاه های «ولید» و «قائم» و جاده «رطبه» را که به سوریه می رسد تحت کنترل خود دارند اما باید امنیت جاده بغداد ـ امان نیز تأمین شود و ثبات در مناطق شمالی فرات حفظ شود.
آزادراه بین المللی عراق 40 پل دارد که برآورد شده که بین 20-36 پل آن در پی جنگ با تروریست های داعش آسیب دیده یا تخریب شده و غیر قابل استفاده شده است. لازمه هر تلاشی برای بهره برداری مجدد از این آزادراه تلاش برای بازسازی این پل هاست.
بر اساس گزارش وزارت مسکن و شهرسازی عراق، شرکت امریکایی مسئول پروژه پیشنهاد تأمین امنیت این جاده تا عمق پنج کیلومتری آن را مطرح کرده است. لازمه چنین کاری برقراری روابط با تجمعات محلی پیرامون آزادراه است که وابستگی های قبیله ای و سیاسی گوناگونی دارند، البته اکثر آنها قبایل سنی اند.
«عبدالعزیز حسن» عضو کمیسیون امنیت مجلس عراق در 6 مه 2017 گفت: «شرکت امریکایی دیواره هایی در طول مسیر می سازد و محدوده ای به عرض 10 کیلومتر در چپ و راست جاده می سازد و ارتش و پلیس در فاصله 2/5 کیلومتری این مسیر قرار دارند. این اختیاری است که به شرکت امریکایی داده شده».
حسن به نقل از یک فرمانده نیروهای پاسبان مرزی تأکید کرد که این نیروها امکانات کافی برای تأمین امنیت مرزها و خطوط مواصلاتی منتهی به آنها را ندارند.
امنیتی جاده «طریبیل ـ رمادی» نیز به دست ارتش عراق و نیروهای حشد الشعبی است.
امریکا در نظر دارد این آزادراه بین المللی را به چیزی شبیه New Jersey Turnpike تبدیل کند. همزمان مذاکراتی برای ایجاد سه جاده اصلی دیگر در عراق با سرمایه گذاری شرکت های امریکایی در جریان است:
- جاده ای از مرز عربستان به بغداد که از کربلا بگذرد.
- جاده ای از بصره به بغداد.
- جاده ای از مرز سوریه به بغداد.
این پروژه اهداف سیاسی روشنی دارد. چنین سرمایه گذاری ای به هرگونه خیزش محلی پایان می دهد، ضمن آنکه هزاران فرصت شغلی ایجاد می کند و نوع زندگی جوامع محلی در این منطقه را تغییر می دهد و اعتماد آنها به امریکایی ها و دولت مرکزی و حکومت محلی انبار را تقویت می کند و باعث می شود که رهبران قبایل منافع خود را در حفظ امنیت این مناطق ببینند.
دولت عراق به شرکت Constellis که بخشی از شرکت مادر Olive Group است اجازه سرمایه گذاری و بهره برداری 25 ساله از آزادراه بین المللی را داده که از 2018 آغاز می شود. به موجب این توافق نامه بغداد بخشی از سود حاصل از این جاده را می گیرد و اداره کامل جاده و بازسازی آن بر عهده شرکت امریکایی است. حجم مبلغ این توافق مشخص نیست.
این شرکت در 6 استان عراق در عرصه خدمات امنیتی و لجستیک و نظارت و بررسی وضعیت امنیتی و حفاظت از شرکت های خارجی به خصوص شرکت های نفتی فعالیت دارد. این شرکت در بغداد و بصره و نجف (حفاظت فرودگاه بین المللی نجف) و استان های اقلیم کردستان از همه مهم تر اربیل فعال است.
بغداد از این سرمایه گذاری ها استقبال می کند، چون بازسازی و نوسازی جاده بدون هزینه ای برای دولت عراق انجام می شود. تنها کاری که دولت عراق می کند در اختیار گذاشتن یگان های نظامی و امنیتی برای حفظ امنیت کارکنان این شرکت دربرابر حملات احتمالی گروه های تروریستی یا گروه های مسلح قبیله ای است که ممکن است با اهداف مالی دست به زورگیری بزنند.
رسانه های وابسته به ایران در عراق، فعالیت های گسترده ای علیه این پروژه آغاز کرده اند. به خصوص که شرکت مزبور در اساس همان شرکت بدنام blackwater است. این موضوع چنان بالا گرفت که چند تشکل پارلمانی در 7 آگوست 2017 طرح استیضاح «حیدر العبادی» را در مجلس مطرح کردند که البته به نتیجه نرسید. آنها می گفتند که شرکت امریکایی با تغییر نام و ثبت خود در امارات متحده عربی با نامی جدید دولت عراق را فریب داده و اجازه فعالیت گرفته است.
فشارهای سیاسی و تبلیغاتی و امنیتی علیه این شرکت چنان شدید بود که این شرکت تا کنون کاری بیش از ایجاد دفاتر اداری موقت در گذرگاه طریبیل و بازرسی منطقه نکرده است.
در 2 مه 2018، عماد الدلیمی، بخشدار رطبه در استان انبار، گفت: «شرکتی که دولت مرکزی برای ساخت و نوسازی آزادراه بین المللی با آن به توافق رسیده تاکنون کار خود را آغاز نکرده است».
«صبح الکرحوت» عضو شورای استانداری انبار، نیز گفت (27 مه 2018) که این شورا از دولت مرکزی رسما خواسته که این پروژه را از دست شرکت امریکایی خارج و به شرکت های دولتی در استان انبار واگذار کند و با اختصاص بودجه بگذارد که این پروژه به دست مردم انبار انجام پذیرد.
عماد الدلیمی 5 نوامبر 2018 خبر داد که احتمالا ساخت و بهره برداری از این بزرگراه بین المللی به یک نهاد تابع سازمان ملل واگذار شود.
به نظر می آید که ایالات متحده دربرابر فضاسازی های گروه های وابسته به ایران، پروژه را بین المللی کرده و نهادهای فعال در بخش توسعه سازمان ملل از جمله UNDP و بانک بین الملل را وارد عمل کرده که متولی ساخت پل های آسیب دیده آزادراه بین المللی شوند. حضور چنین نهادهایی پوشش امنیتی سطح بالایی لازم دارد که فراتر از امکانات دولت عراق است و باز همان شرکت Olive Group است که به این ترتیب فعالیت های خود را از سر می گیرد.
گروه هایی مانند «کتائب حزب الله» و عصائب اهل حق و سازمان بدر در بیانیه هایی رسمی نسبت به این پروژه واکنش نشان داده و آن را «نقشه امریکا برای انتشار نیروهای خارجی در مناطق مسکونی» خوانده اند.
(بخش اول این گزارش را اینجا ببینید.)
