نزدیک شدن عربستان به عراق در رقابت با ایران

میدل ایست نیوز: «مصطفی سعدون» روزنامه نگار عراقی و رئیس مرکز دیده بان حقوق بشر عراق، در مقاله ای به تازه ترین تحولات در روابط عراق و عربستان پرداخته است.

در این مقاله که در «المانیتور» منتشر شده آمده که در اقدامی نامنتظره، «فالح الفیاض» رئیس «هیئت حشد الشعبی» و مشاور امنیت ملی عراق در 31 ژانویه گذشته به ریاض سفر کرد. این سفر نشان دهنده میزان بهبود روابط میان عراق و عربستان سعودی است.

سفر الفیاض که از نزدیکان ایران شمرده می شود و نیروهای وابسته به ایران از وی برای دستیابی به وزارت کشور عراق حمایت می کنند پیام اطمینانی به عربستان بود که سلاح «حشد الشعبی» به سمت عربستان و منافع آن در عراق شلیک نخواهد شد.

چند روز پیش از سفر الفیاض، ریاض بار دیگر بر حمایت خود از بغداد به خصوص در عرصه امنیت تأکید کرد. این تأکید در مذاکره تلفنی «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان با «عادل عبدالمهدی» نخست وزیر عراق در 24 ژانویه مطرح شد.

تماس محمد بن سلمان با عادل عبدالمهدی در سایه تنش های جاری در منطقه به معنای تأکیدی دیگربار بر تمایل عربستان به جبران گذشته و برقراری روابطی دوستانه با عراق است. چیزی که محمد بن سلمان دربرابر دستاوردهای بزرگ ایران در عراق دنبال می کند.

در همان روز که بن سلمان با عبدالمهدی تماس گرفت، نخست وزیر عراق سفیر جدید عربستان در بغداد را به حضور پذیرفت و دعوت رسمی پادشاه عربستان برای سفر به ریاض را دریافت کرد.

احتمالا ایران این تحولات تازه را به دقت زیر نظر دارد، زیرا 15 سال بود که بدون هیچ رقیب عربی در عراق حضور داشت. با وجود این، به نظر کسانی نباید گسترش روابط عراق و عربستان را در راستای اقدامات عربستان برضد ایران تفسیر کرد.

«حمید الکفائی» کارشناس سیاسی عراقی و نویسنده در روزنامه «الحیات» به «المونیتور» گفت که رویکرد جدید عربستان سعودی به سمت عراق به نفع عراق است، «نباید تصور کنیم که نزدیک شدن عراق و عربستان ایجاد محوری علیه ایران است. عراق می تواند هم با ایران و هم با عربستان روابط دوستانه ای داشته باشد و این ربطی به اختلافات ایران و عربستان ندارد. این در روابط میان کشورهای بسیار عادی است».

او گسترش روابط عراق و عربستان را ضرورتی برآمده از جغرافیا و اقتصاد و فرهنگ و سیاسی و امنیت مشترک آنها دانست و تأکید کرد که باید این دو کشور در بسیاری مسائل اقتصادی و امنیتی و سیاسی و فرهنگی با هم تفاهم داشته باشند. «این چیزی است که نه الان که در سال 2003 یا 2004 بایست رخ می داد».

به نظر می آید که عربستان می خواهد دایره روابط خوب خود را درون عراق گسترش دهد و فراتر از نهادهای دولتی و شخصیت های رسمی برود و با سران احزاب سیاسی عراق نیز مرتبط باشد. در سال های گذشته «سید مقتدی صدر» و «سید عمار الحکیم» در سفرهایی به عربستان سعودی با مقامات این کشور دیدار کرده بودند.

این گسترش روابط منحصر به بحث های سیاسی و امنیتی نمی شود، بلکه اقتصاد بخش مهمی از آن است به خصوص که شورای هماهنگی مشترک دو کشور تا کنون 16 توافق نامه را تنظیم کرده که شامل گسترش پرواز خطوط هوایی و راه اندازی مسیر حمل و نقل دریایی و نیز اجرایی شدن توافق نامه سرمایه گذاری در یک میلیون هکتار زمین های عراق برای تبدیل آن به زمین های کشاورزی و دام پروری می شود.

«رحمان الجبوری» پژوهشگر ارشد در صدوق ملی دموکراسی در واشنگتن، به «المانتیور» گفت که عربستان «عراق را بخشی از منظومه امنیت قومی و عربی می داند و روابط تیره میان آنها به این منظومه امنیتی آسیب می رساند. عربستان باور دارد که هرچه تقویت روابط عراق با عربستان به معنای تضعیف روابط عراق با ایران یا دست کم متعادل شدن آن است. برای همین مسائل داخلی عراق برای عربستان اهمیت بسیار دارد».

عربستان با جدیت در حال تلاش برای گسترش روابط خود با عراق با هدف محدود کردن نفوذ ایران در عراق با دست کم ایجاد کفه تعادلی دربرابر آن در عراق است. البته امریکا نیز در این تقویت روابط عراق و عربستان نقش داشته به خصوص که ایالات متحده هم مانند عربستان خواستار کاهش نفوذ ایران در منطقه است. اما نکته اینجاست که همه رقابت ها به سود عراق تمام می شود.

عربستان با تقویت روابط خود با عراق دو هدف را دنبال می کند: نخست کاهش نفوذ ایران در عراق، و دیگر جلب عراق به سمت خود در محور خلیج دربرابر قطر که روز به روز به ایران نزدیک تر می شود. عربستان به این نتیجه رسیده که سیاستی که از 2003 در عراق پیش گرفته اشتباه بوده و عراق بخشی اساسی از جغرافیای جهان عرب است.

در نهایت می توان گفت که روابط عراق و عربستان پس از چند سال تیرگی، از مرحله بهبود و جلب اعتماد گذشته و اکنون وارد مرحله تازه تحقق همکاری های مشترک به صورت عملی در عرصه های اقتصادی و حتی سیاسی شده است.