آیا موصل دوباره سقوط خواهد کرد؟

میدل ایست نیوز: «جیفارا زیا» فعال سیاسی اهل موصل و از سران جنبش دموکراتیک آشوری است که در رژیم صدام حسین فعالیت سیاسی زیرزمینی می کرد و پس از سقوط رژیم بعث عضو شورای استانداری نینوا شد.

او در مقاله ای که «انسیتیتو واشنگتن برای مطالعات خاور نزدیک» به اوضاع شهر موصل در دوره پس از آزادی آن از چنگ داعش پرداخته است.

در این مقاله آمده: در 9 ماه جنگ که به آزادی استان نینوا و مرکز آن موصل از چنگ گروه تروریستی داعش در سال 2017 انجامید، زیرساخت های شهر ویرانی گسترده ای یافت. با اینکه در بخش شرقی شهر زندگی به حالت طبیعی برگشته، غرب آن به شدت ویران شده است. ساکنان این مناطق رفته رفته امید خود را برای رفاه اقتصادی از دست داده اند. در کنار وعده هایی که جامعه بین المللی و دولت مرکزی عراق برای بازسازی شهر داده اند، ضرورت دارد که هرچه سریع تر بخش های پویای شهر تقویت شود تا شهر بتواند به حیات خود ادامه دهد. ویرانی گسترده فقط شامل ساختمان ها و زیرساخت ها نشده، بلکه فراتر از آن به ایده بقای شهر و پویایی دوباره آن کشیده شده است.

به لحاظ اقتصادی، ویرانی زیرساخت ها باعث شده که مقامات توان ارائه خدمات اساسی را نداشته باشند. گزارش شورای پناهجویان نروژ در سال 2018 نشان می دهد که همچنان 380 هزار شهروند موصل بدون مسکن اند. بر اساس این گزارش، بخش غربی موصل کاملا ویران و 54 هزار خانه در موصل و حومه آن مخروبه شده است.

این حجم ویرانی باعث شده که بسیاری از اهالی این مناطق همچنان به سکونتگاه های خود بازنگردند. آنها که برگشته اند هم دسترسی آسانی به آب شرب و خدمات بهداشتی ندارند. نسبت بیکاری بالاست و قیمت ها هم به سبب تعرفه های گمرکی ای که اقلیم کردستان برای کالاها وضع کرده بالا رفته است. از میان پنج پل بر رود دجله که دو پاره شهر را به هم وصل می کند همچنان چهارتای آنها غیر قابل استفاده است.

بی تردید مردم موصل کاملا متوجه کوتاهی در روند بازسازی شهر هستند و از کندی «لاک پشت وار» آن بسیار ناراضی اند. متأسفانه بوروکراسی و ناتوانی از اقدام فوری باعث شده که فرصت استفاده از میلیاردها دلار که کشورهای خارجی متقبل شده اند هم فعلا به تعویق بیفتد.

علاوه بر این، ناتوانی بغداد از پیگیری وعده های کشورهایی که در کنفرانس کویت وعده وام بلاعوض داده بودند باعث شده که این وعده ها در حد حرف بماند.  از باب نمونه وام بلاعوض فرانسه برای بازسازی دانشگاه موصل و کمک امارات برای ساخت مسجد نوری و دیگر پروژه های حفاظت از آثار باستانی و دینی به کندی بسیار، اجرایی شد. در بودجه 2019 کشور نیز حدود 100 میلیون دلار از بودجه فدرال به استان نینوا اختصاص داده شده که برای بازسازی یک بخش هم کفایت نمی کند.

با این همه، تنها مانع احیای دوباره موصل مسائل اقتصادی نیست. در ماه های گذشته نیروهای امنیتی از بازداشت ده ها تروریست داعش در موصل خبر دادند و گفتند که بافت های خفته داعش در شهر همچنان فعال است. استان نینوا در مدت گذشته شاهد نابه سامانی های امنیتی بوده و چند خودروی بمب گذاری شده و بمب دست ساز در آن منفجر شده و شخصیت های بانفوذ در شهر را هدف قرار داده است.

مشکل امنیتی دیگر آن است که برخی نیروهای نظامی مستقر در شهر به خطا به همه مردم موصل به چشم کسانی نگاه می کنند که به تروریست ها خانه و پناه داده اند. این مردم همواره نگران اند که به اتهام همکاری با داعش بازداشت شوند. نیروهای حشد محلی یا حشد عشایری که با حمایت امریکا در موصل شکل گرفت و با داعش جنگید و نقش مهمی در آزادی شهر داشت روز به روز ضعیف تر می شود و به جای آنکه امنیت شهر را به دست بگیرد مهماتش کم و کم تر شد و نیروهایش به نصف رسید. این نیروها برآمده از مردم موصل اند و به ساکنان غیر نظامی شهر نزدیک ترند و حمایت از آنها و تقویتشان ضروری است.

در میان ضعف دولت مرکزی و فساد گسترده و دیدگاه های غلط برخی چهره های سیاسی درباره مردم موصل، لازم است که به ساکنان موصل اجازه مشارکت عملی در بازسازی شهرشان داده شود. امنیت در موصل فقط وقتی فراهم می آید که ساکنان و پلیس و نیروهای حشد عشایری محلی (که در شکست داعش نقش اثرگذار داشتند) رهبری عملیات بازسازی شهرشان را به دست گیرند. همچنین دولت باید هزینه های لازم برای بازسازی شهر را تأمین و نظارت دقیقی بر نحوه خرج شدن این اموال اعمال کند.

مردم موصل در جنگ نظامی سخت خود با داعش نشان دادند که عزم خود را برای احیای شهرشان جزم کرده اند. با این همه در پایان دولت عراق و جامعه بین الملل اند که باید ابزارهای لازم برای این کار را در اختیار مردم موصل قرار دهند.