دشواری اجرای توافقات در حدیده

میدل ایست نیوز: با گذشت دو ماه از موافقت گروه های درگیر جنگ یمن با طرح آتش بس پیشنهادی سازمان ملل متحد، این گروه ها از بندر ساحلی «حدیده» خارج نشدند.

دو طرف در ماه دسامبر در مذاکراتی در سوئد برای پایان دادن به جنگی چهار ساله که یمن را به آستانه قطحی مطلق کشانده بر سر آتش بس و عقب نشینی از حدیده توافق کردند. توافقی که گامی بزرگ در مسیر صلح در یمن شمرده شد. این اولین مذاکرات دو طرف در دو سال گذشته بود.

آتش بس تا حد زیادی رعایت شده، اما عقب نشینی از حدیده انجام نشده است. علت آن نبود اعتماد متقابل میان گروه انصار الله و ائتلاف به رهبری عربستان است که می خواهد عبدربه منصور هادی را به قدرت بازگرداند.

چرا توافق اجرا نشد؟

در توافق نامه سوئد مشخص نشده که درصورت عقب نشینی نظامیان کنترل شهر دست چه کسانی باید باشد. حدیده و بندر مهم آن در حال حاضر درون شهر هستند و کنترل آن را به دست دارند و نیروهای وابسته به ائتلاف عربستان در حومه شهر مستقرند.

انصارالله در 29 دسامبر روند عقب نشینی از بندر حدیده را آغاز کردند و آن را به نیروی گارد ساحلی محلی سپردند، اما ائتلاف عربستان اعتراض کرد که این نیروهای گارد ساحلی وابسته به انصارالله است.

گروه ناظر سازمان ملل متحد به رهبر «پاتریک کمارت» ژنرال بازنشسته هلندی سازوکاری برای ارزیابی یگان های محلی نداشت و نتوانست طرفین را پای میز مذاکره بکشاند.

در ماه ژانویه این مسئولیت به «مایکل لولیسگارد» ژنرال دانمارکی سپرده شد که توانست مذاکرات را در کشتی ای در نزدیکی ساحل حدیده از سر بگیرد.

پس از چند هفته تلاش دیپلماتیک که «مارتین گریفیتس» فرستاده ویژه سازمان ملل در امور یمن هم در آن حاضر شد سازمان ملل در 7 فوریه از توافق اولیه برای عقب نشینی تدریجی طی چند مرحله را اعلام کرد.

قرار بود انصارالله تا چند روز بعد از آن از بندر صلیف که برای واردات دانه های مغذی از آن استفاده می شود و بندر رأس عیسی که بندری نفتی است پنج کیلومتر فاصله بگیرند و منطقه را از مین و سلاح های سنگین خالی کنند.

بنا بود بعد از این عقب نشینی، انصارالله از حدیده هم عقب نشینی کند به شرطی که نیروهای ائتلاف هم یک کیلومتر از منطقه «کیلو 7» در شرق حدیده عقب بروند.

سازمان ملل همچنان می کوشد که اختلافات دو طرف درباره کنترل منطقه حدیده زیر نظر سازمان ملل را پیش از عقب نشینی های نهایی برطرف کند.

گزینه های موجود واگذاری کنترل شهر به یگان گارد ساحلی و پلیس است.

چرا حدیده اینقدر مهم است؟

حدیده بندر اصلی یمن است که امدادات انسانی به ساکنان یمن که شمارشان به 30 میلیون تن می رسد از این بندر وارد می شود.

درگیری در این منطقه که از سال گذشته آغاز شد به نگرانی دامن زد که جنگی فراگیر ممکن است باعث قطع امدادرسانی ها شود و این به معنای قحطی برای حدود 16 میلیون یمنی است. جنگ باعث می شد که ایجاد کانال های انسانی داخل کشور دشوار باشد.

نیورهای ائتلاف به رهبری عربستان و امارات در سال گذشته دو حمله برای به دست گرفتن کنترل حدیده آغاز کردند. آنها با این حمله می خواستند با بستن گذرگاه وصول کمک های نظامی به انصارالله، این گروه را تضعیف کنند.

عربستان و امارات اکنون تمایل به خروج از جنگی پرهزینه دارند که پس از ماجرای قتل «جمال خاشقجی» توجه های بیشتری به آن جلب شده است.

این ائتلاف که از حمایت غرب نیز برخوردار است در سال 2015 جنگی در یمن راه انداخت تا عبدربه منصور هادی را به قدرت بازگرداند. دولت هادی هم اکنون شهر ساحلی عدن و چند شهر ساحلی دیگر را در اختیار دارد. اما پایتخت و بیشتر شهرهای یمن در کنترل انصاراله است.

اگر توافق بر سر حدیده شکست بخورد، فرصت ها برای ادامه یافتن مذاکرات صلح درچارچوب مذاکرات سیاسی سازمان ملل تا حد زیادی از دست خواهد رفت.

چرا موضوع پیچیده شده؟

پیش از آغاز جنگ، احزاب و گروه های مسلح زیادی در یمن بودند. این گروه ها که در سال 2015 بیشتر هم شدند هر یک برنامه خاصی داشتند. جنگ باعث شدت گرفتن تنش هایی قدیمی میان قبایل شمال و جنوب یمن شد. تنش هایی که پیشتر باعث تجزیه یمن به دو کشور جنوبی و شمالی شده بود. در 1990 بود که «علی عبدالله صالح» رئیس جمهور گذشته یمن توانست دو کشور را با هم متحد کند.

جدایی طلبان جنوبی از متمرکز شدن منابع مالی کشور در شمال انتقاد داشتند. از آن سو، گروه شیعی انصارالله به فقر شدید در مناطق شمالی کشور انتقاد داشتند و در اواخر دهه 1990 گروهی مسلح تشکیل دادند و وارد فاز نظامی شدند. در این میان افراط گرایان مسلمان هم شاخه ای از القاعده را در یمن تشکیل دادند.

در سال 2011 تظاهرات گسترده مردم علی عبدالله صالح را به کناره گیری واداشت و پس از آن عبدربه منصور هادی به مدت دو سال به عنوان رئیس حکومت انتقالی برای رساندن کشور به روند دموکراتیک تعیین شد. اما این روند از هم پاشید.

در سال 2014 نیروهای انصارالله با کمک اطرافیان علی عبدالله صالح صنعا را گرفتند و در سال 2015 هادی را بازداشت کردند، اما او توانست از زندان فرار کند و به عدن برود. پس از آن بود که ائتلافی به رهبری عربستان و امارات به یمن حمله کردند تا هادی را به قدرت بازگردانند.