رقابت گروه هاي شبه نظامي عراق بر سر قدرت
بسياري از ساكنان بصره كه اكثريت اعضاي نيروهاي بسيج مردمي از آنجا آمده اند، معتقدند كه نقش اين گروه شبه نظامي در جنگ با داعش آن را مقدس كرده بود، اما اقداماتش براي به دست آوردن قدرت سياسي و اقتصادي مشروعيت آن را زير سوال برده است.
ميدل ايست نيوز: ریناد منصور در یادداشتی می نویسد: اوایل ماه جاری ميلادي گروه شبه نظامی عراق به خانه «اوس الخفاجي» يكي از فرماندهان قديمي نيروهاي شبه نظامي حمله كرد. يگان هاي بسيج مردمي كه از حدود 50 گروه شبه نظامي عمدتا شيعه تشكيل شده، سرکوب برخي از گروه هاي عضو را آغاز کرده است. اين پاكسازي حاكي از واقعیتي در حال ظهور در عراق است: گروه های شبه نظامی که با همكاري با يكديگر در برابر داعش مبارزه كردند، اكنون بر سر قدرت، مشروعیت و منابع رقابت می کنند. در این فرایند، نيروهاي بسيج مردمي سعي دارد از طريق متمركز كردن قدرت و متفرق كردن گروه هاي ناهمگوني كه زير چتر آن يكي شده اند، به صورت سازمان يافته تر عمل كند. اين رقابت پیامدهای عمیقی در ثبات در عراق پس از داعش خواهد داشت و نقشي اساسي در كشوري كه پس از آن ظاهر مي شود، ايفا خواهد كرد.
تنش ها در داخل نيروهاي بسيج مردمي
نيروهاي بسيج مردمي در سال 2014 و در واكنش به ظهور داعش تشكيل شدند. در حالي كه نيروهاي مسلح ارتش عراق دچار آشفتگي و بي نظمي بودند، نيروهاي بسيج مردمي با بسيج كردن سازمان هاي شبه نظامي زير يك چتر فعاليت خود را آغاز و خيلي سريع شروع به جذب هزاران نيرويي كرد كه براي جنگ با داعش داوطلب شده بودند. گروه هايي كه اكنون در زير چتر نيروهاي بسيج مردمي فعاليت مي كنند، از نظر ايدئولوژيكي و مراجع تقليد با يكديگر تفاوت دارند، اما رهبران ارشد آن همچنان روابط نزديك با ايران را حفظ كرده اند.
اخيرا فرمانده ارشد نيروهاي بسيج مردمي حملات و پاكسازي در داخل اين نيروها را به منظور تثبيت و متمركز كردن قدرت و نهادينه سازي سازمان، آغاز كرده است. اين روند در حقيقت تلاشي از سوي نيروهاي بسيج مردمي براي پاك كردن وجهه خود از طريق كنترل بيشتر بر گروه هايي است كه مرتكب خشونت شده اند. ابو مهدي المهندس فرمانده نيروهاي بسيج مردمي اخيرا در يك مصاحبه گفته كه يك سري گروه هاي شبه نظامي خاص به اقدامات خشونت آميز مبادرت ورزيده اند و بايد به آنها رسيدگي شود. نيروهاي بسيج مردمي گردان تحت فرماندهي الخفاجي را كه اخيرا دستگير شده، يكي از اين گروه ها مي داند.
خفاجي در دوران جنگ عليه داعش به فرماندهان ارشد نيروهاي بسيج مردمي و متحدان ايراني آنها وفادار بود و عمدتا به نيابت از نيروهاي بسيج مردمي سخن مي گفت. با نزديك شدن پايان جنگ، خفاجي شروع به انتقاد از نفوذ ايراني در عراق كرد.
درگيري هاي داخلي نيروهاي شيعه بر سر قدرت
اختلافات داخلي نيروهاي بسيج مردمي بخشي از درگيري هاي گسترده تر شيعه بر سر قدرت حاكم بر سياست عراق در دوران پس از داعش به شمار مي رود. اين اختلافات بعد از انتخابات سراسري تابستان گذشته به رقابت دو بلوك شيعه در پارلمان براي اولين مرتبه از سال 2003 تاكنون انجاميدند.
در يك سوي اين رقابت داخلي در ميان شيعيان عراق يك گروه محافظه كار به رهبري فرمانده نيروهاي حشد الشعبي قرار داشت كه به عنوان نيروهاي طرفدار آيت الله علي خامنه اي رهبر معظم ايران نير شناخته مي شوند و متحداني همچون نوري المالكي نخست وزير پيشين عراق و معاون رئيس جمهوري پيشين عراق دارند. در سوي ديگر، گروه شيعه اصلاح طلب به رهبري مقتدي صدر و عمار الحکیم قرار دارد كه به دنبال محدود کردن نفوذ ایران و نقش نيروهاي بسيج مردمي در عرصه سياسي عراق هستند.
جداي از اين دو گروه رقيب در بلوك شيعه، در داخل طرف محافظه كار نيز دشمني هايي به چشم مي خورد. پس از انتخابات سراسري، گروه هاي مختلف در اين جناح شروع به رقابت بر سر سمت هاي محدود در كابينه دولت جديد كردند. ائتلاف فتح كه شاخه انتخاباتي نيروهاي بسيج مردمي به شمار مي رود، قادر به مطابقت انتظارات فرماندهان حشد الشعبي با سمت هاي وزارتي در دسترس آنها نبود.
این اختلافات داخلی پس از تصمیم رهبر ائتلاف فتح يعني هادي العامري به تشكيل ائتلاف انتخاباتي با رقيب خود يعني صدر در حدود يك ماه پس از انتخابات، آشكار شد. اين تصميم نماد به هم پيوستن دو جناح رقيب براي تشكيل دولت بود. با اين حال، ديگر رهبران ائتلاف فتح كه همچنان با صدر مخالف بودند، با مالكي متحد شدند تا توافق اتحاد دو جناح را لغو كنند و بلوكي جداگانه تشكيل دهند.
در نهایت براي عامری هیچ گزینه اي غير از برهم زدن اتحاد با صدر و بازگشت به جناح محافظه کاران باقي نماند. درگيري ها و رقابت هاي سياسي داخلي در جناح محافظه كار رهبري و مهارت مذاكراتي عامري را به چالش كشيد.
نيروهاي بسيج مردمي پس از داعش
گروه هاي فعال زير چتر نيروهاي بسيج مردمي در مناطق آزاد شده از سلطه داعش، عليه يكديگر شده اند. رقابت آنها اساسا به مسائل اقتصادي مربوط مي شود: به دست آوردن قلمرو و کنترل ایست های بازرسی و کسب و کارها. پايان مشكلات جنگ و فقدان یک دشمن خارجی این گروه ها را به رقيب تبديل كرده و به بي ثباتي در مناطق آزاد شده از چنگال داعش انجاميده است.
در همين حال، توسعه فعاليت هاي سیاسی و اقتصادی نيروهاي بسيج مردمي به انتقادهاي شيعيان از اين نيروها دامن زده است. بسياري از ساكنان بصره كه اكثريت اعضاي نيروهاي بسيج مردمي از آنجا آمده اند، معتقدند كه نقش اين گروه شبه نظامي در جنگ با داعش آن را مقدس كرده بود، اما اقداماتش براي به دست آوردن قدرت سياسي و اقتصادي مشروعيت آن را زير سوال برده است. در تظاهرات ماه سپتامبر بسياري از ساكنان بصره به دفاتر گروه هاي حشد الشعبي حمله كردند چراكه آنها را يكي از عوامل مشكلات اقتصادي اين شهر مي انگاشتند.
با اين حال، بعيد است كه اين رقابت هاي داخلي به يك جنگ داخلي منجر شود. هيچ يك از فرماندهان نيروهاي بسيج مردمي و متحدان ايراني آنها خواهان جنگي آشكار در اين گروه عمدتا شيعه نيستند. بيشتر انتظار مي رود كه اين رقابت ها با دستگيري يك سري عوامل ناسازگار پايان يابد. اما اين مناقشات داخلي در حشد الشعبي از آن نظر اهميت دارد كه شكل اين سازمان را به كلي عوض مي كند و مي تواند نهايتا ماهيت سياست گذاري هاي شيعه در عراق را نيز تحت تاثير قرار دهد. مهمترين مساله اين است كه اگر اين گروه طبق قوانين مسئول دانسته نشود و عمل نكند، پيروزي بر داعش خيلي زود به يك ماموريت موفق اما ناپايدار ديگر تبديل مي شود.
منبع: واشنگتن پست
