گرفتاري منطقه کردستان عراق در درگیری شبه‌ نظاميان کرد و ترکیه

ميدل ايست نيوز: ست جی فرانتزمن می نویسد: به نظر مي رسد با نزديك شدن پايان دهه 2000، درگيري هاي جديدي منطقه خاورميانه را به چالش خواهند كشيد. پس از حملات هوايي تركيه در نيمه دوم ماه ژانويه كه به كشته شدن چندين غيرنظامي كرد انجاميد، معترضان کرد در شمال عراق روز شنبه 26 ژانويه براي مدت زمان كوتاهي وارد يك پايگاه تركيه شدند. اين تظاهرات در ميانه تنش های شدید در منطقه بر سر برنامه ريزي تركيه براي حمله حزب کارگران کردستان (پ.ك.ك) در عراق و سوریه رخ داد. تحولات اخير منطقه خودمختار كردستان عراق را در شرايط ناخوشايندي قرار داده است. كردستان عراق از یک سو به دنبال حمايت از معترضان غیرنظامی كرد است و از سوي ديگر مي خواهد روابطي دوستانه با ترکیه داشته باشند تا بتواند از تشديد تنش هاي منطقه اي در پي درگيري بين پ.ك.ك و ترکیه ممانعت كند.

دولت منطقه اي كردستان كه در دهه 1990 تاسيس شد، در پي درگيري هاي داخلي بين حزب دموكراتيك كردستان و اتحادیه میهن پرستی کردستان بي ثباتي هاي بسياري را شاهد بود. كردها اتفاقات دشواري همچون حملات شيميايي صدام حسين كه با هدف نسل كشي انجام مي شد و همچنين تلاش ها براي كاهش جمعيت منطقه را پشت سر گذاشته اند. در نزديكي مرزهاي تركيه در خاك عراق بيش از 600 روستا وجود دارد كه كردها مجبور به تخليه آن و نقل مكان به شهرهاي تحت نظر صدام شده بودند.

در حالي كه دهه 1990 پايان يافته و در اندك زماني از پايان دهه 2000 صحبت مي شود، به نظر می رسد که منطقه شاهد یک درگیری جدید خواهد بود. پ.ک.ک در شرق ترکیه با دولت این کشور جنگیده و پایگاه هایی در کوه های شمال عراق ایجاد کرده است. ترکیه که در دوران صدام بسیاری از پناهجویان کرد را پذیرفته، گروه هایش را به عراق اعزام کرده و عملیات خود را پس از حمله سال 2003 نیروهای خارجی تحت فرمان ایالات متحده به عراق گسترش داده است.

در سال 2007 و همزمان با اینکه دولت منطقه ای کردستان عراق اقتصاد خود را توسعه می داد و به صلح آمیزترین و آرام ترین منطقه در عراق تبدیل می شد که هیچ شورشی افراطی در آن نبود، ترکیه عملیات خود علیه کردها را گسترده تر کرد. بین سال های 2013 و 2015، ترکیه و پ.ک.ک آتش بس اعلام کردند. دولت منطقه ای کردستان که به سختی از آسیب های درگیری های ماه اوت سال 2014 ترکیه و پ.ک.ک در امان مانده بود، هدف حملات شدید داعش قرار گرفت. هزاران نفر از نیروهای پیشمرگ کردستان در جنگ های بعدی با داعش جان خود را از دست دادند.

دولت منطقه ای کردستان و مسعود بارزانی رئیس آن در این دوره زمانی روابط گرمی با ترکیه داشتند. مقامات کرد مرتبا به ترکیه سفر و با وزیر امور خارجه، احمد داوداغلو نخست وزیر و همچنین رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری این کشور دیدار می کردند. این دیدارها در سطح بالا در سال های 2013 تا 2017 صورت گرفت.
در سال 2017 پرچم منطقه کردستان در فرودگاه های آنکارا و استانبول به احتزاز درآمد و در جلسات، در کنار پرچم عراق قرار می گرفت. ترکیه در آن زمان به دلیل مخالفت عراق با ساخت پایگاه در بعشیقه برای تحت نظر گرفتن موصل، روابط چندان خوبی با این کشور نداشت.

اما همه چیز در سپتامبر 2017 و زمانی که دولت منطقه ای کردستان عراق همه پرسی استقلال برگزار کرد، عوض شد. دفاتر دولت منطقه ای کردستان در ترکیه تعطیل شدند، و آنکارا در مخالفت با استقلال منطقه کردستان با تهران و بغداد همکاری کرد. ترکیه حتی پروازهای خود را به سلیمانیه متوقف کرد. اقتصاد منطقه کردستان عراق مورد تهدید قرار گرفت که البته به کمک نفت و دیگر صادرات و همچنین واردات از ترکیه، جان سالم به در برد.

اما امسال به نظر می رسد که شرایط دشوارتری پیش روی منطقه کردستان عراق قرار دارد. ترکیه به رغم آتش بس سال 2015 با پ.ک.ک، کمپین های خود را علیه آن تشدید کرده است. ترکیه در آوریل 2017 و اوت 2018 حملات هوایی در سنجر انجام داد تا به گفته خودش، یگان های پ.ک.ک در میان یزیدی ها را هدف بگیرد و بعدتر هم عملیات خود در منطقه کردستان عراق و حتی در نزدیکی اربیل را افزایش داد. آنکارا در تابستان 2018 اعلام کرد که 11 پایگاه نظانی در شمال عراق دارد که بیشتر آنها به تجهیزات جنگی مجهز هستند؛ اما شمار نیروهای ترک مستقر در این پایگاه ها معلوم نیست.

جنگ با پ.ک.ک در شمال عراق به طور عمده در سایه رخ داده است. به طور کلی، ترکیه به شدت محتاط بوده که در این روند به غیرنظامیان محلی آسیبی نزند؛ اما دولت منطقه ای کردستان عراق احساس می کند که در میانه این درگیری قرار گرفته است. در حمله هوایی سنجر در سال 2017، شماری از نیروهای پیشمرگ کردستان که نیروهای نظامی منطقه به شمار می روند نیز کشته شدند. در 23 ژانویه امسال، دو مرد کرد که برای رسیدگی به زنبورهای خود به دامنه کوه های نزدیک به درلوک رفته بودند، در یک حمله هوایی کشته شدند. ساکنان منطقه می گویند در یک هفته پیش از آن 4 نفر دیگر هم کشته شدند.

این مساله خشم مردم منطقه را برانگیخت. روستاهای منطقه عمدتا از حزب دموکراتیک کردستان حمایت می کنند که از دیرباز روابط خوبی با آنکارا داشته است. برخی از آنها نیز از حامیان حزب اتحادیه میهن پرستی کردستان هستند که تحت تاثیر اخوان المسلمین است. اما محلی هاکه از پ.ک.ک حمایت نمی کنند، در راهپیمایی به سمت پایگاه ترکیه با پرچم های سیاه از پ.ک.ک و ترکیه می خواستند که به جنگ در منطقه پایان دهند. ظاهرا تظاهرات در ابتدا صلح آمیز بوده، اما بعدتر چند جوان سنگ به سمت سربازان ترک پرتاب کرده و آنها نیز با شلیک تیر هوایی پاسخ داده اند. تظاهرکنندگان خشمگین خودروهای ارتش ترکیه را به آتش کشیدند و سربازان به پای تظاهرکنندگان شلیک کردند و دو تظاهرکننده کشته شدند.

اما آنچه بیشتر خشم مردم را برانگیخت، واکنش دولت منطقه ای کردستان بود که به جای محکوم کردن ترکیه، عاملان خارجی را به دلیل تحریک کردن مردم منطقه مورد انتقاد قرار داد. محلی ها می گویند شرایط به شدت دشوار است. آنها می خواهند که جنگ در کوه ها پایان یابد تا دولت منطقه ای کردستان عراق بتواند اقتصاد را بهبود بخشد و نیروهای ترکیه هم بتوانند از منطقه خارج شوند. آنها همچنین با اقدامات سرکوب گرانه ترکیه مخالف هستند، اما ترجیح می دهند که این درگیری در آنسوی مرز ترکیه بماند.

دولت منطقه ای کردستان توانایی وادار کردن ترکیه به ترک کردن منطقه را ندارد. دولت مرکزی عراق هم اگرچه چندین مرتبه سفیر ترکیه را احضار کرده، اما قدرت کنترل حریم هوایی خود را ندارد که بتواند ترکیه را از شکار پ.ک.ک در عراق باز دارد. شرایط کنونی هم به همین دلیل پیش آمده است. با توجه به اینکه ترکیه قصد دارد سوریه را از یگان های مدافع خلق پاکسازی کند، احتمال بروز جنگی شدیدتر بین ترکیه و پ.ک.ک وجود دارد.

کشور های همسایه و جامعه بین المللی هم با تلاش های ترکیه مخالفتی نمی کنند و همین مساله سبب می شود که دولت های محلی مانند دولت منطقه ای کردستان عراق مجبور به استفاده از ارتش ترکیه برای برقراری ثبات مورد نیاز خود شود. اما با توجه به تظاهرات اخیر در منطقه کردستان، این ثبات به شدت شکننده به نظر می رسد.

منبع: جورازلم پست