کشفیاتی که معادله اقتصادی خاورمیانه را به هم می ریزد

میدل ایست نیوز: «سایمون هندرسون» کارشناس امور انرژی و جهان عرب و مدیر برنامه خلیج و سیاست انرژی در «انستیتو واشگتن برای سیاست خاور نزدیک» در مقاله ای به پیامدهای کشف میدان های عظیم گازی در شرق دریای مدیترانه پرداخته است.

در این مقاله آمده که کنسرسیوم «اکسون موبیل/ گاز قطر» اخیراً از کشفیات بزرگ گاز در میدان گازی در میدان «گلافکوس» که میدانی دریایی در 100 میلی جنوب غربی قبرس است و برآورد شده که دست کم حدود 5 – 8 تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی است خبر داد.

این اکتشاف می تواند فعالیت ها در میدان گازی کالیبسو را افزایش دهد كه شركت های توتال (فرانسه) و انی (ایتالیا) آن را یک سال پیش کشف کرده اند و حجم گاز آن حدود 6-8 تریلیون فوت مکعب برآورده شده است. گفتنی است که اولین اکتشاف گاز در این منطقه در میدان گازی آفرودیت بوده که شرکت امریکایی «نوبل انرژی» آن را در سال 2011 کشف کرد.

حجم ذخایر گازی قبرس امروز 20 تریلیون فوت مکعب برآورد شده است. این حجم می تواند منابع ثروت جزیره قبرس را تغییر دهد هرچند در سطح منطقه ای چندان بزرگ نیست. اسرائیل دو برابر این مقدار و مصر بیش از آن دارد. نکته اینجاست که همه این کشورها از کشورهایی که بیشترین ذخایر گاز جهان را دارند، یعنی روسیه (1230 تریلیون فوت مکعب)، ایران (1170 تریلیون فوت مکعب)، قطر (880 تریلیون فوت مکعب) فاصله بسیاری دارد.

چالش اصلی قبرس و اسرائیل در استفاده از این امکانات گازی در هزینه اکتشاف است (100 میلیون دلار برای هر حفاری) و نیز در پیچیدگی های سیاسی و لجستیک برای رسیدن به بازارهای جهانی. بخش اعظم تولید برق اسرائیل از ذخایر گازی خودش تأمین می شود. اسرائیل برای صادر کردن ذخایر خود به مشکل خواهد خورد.

قبرس هم با بازار کوچک خود نیاز به گزینه های صادراتی بیشتری دارد. طبیعی ترین حالت آن است که خط لوله ای به مصر کشیده شود که بیشترین ذخایر آن منطقه را دارد.  راه حل دیگری که هزینه بسیار بالایی دارد آن است که کارخانه تولید گاز مایع برفراز خود میدان های گازی درست شود و محموله های گاز از همان جا ارسال شود.

همزمان ترکیه به اختلافات مرزی خود در منطقه کاملا اقتصادی قبرس ادامه می دهد. میدان گازی گلافکوس در منطقه ای که ترکیه مدعی مالکیت آن است قرار ندارد، اما بی تردید ترکیه خواستار توزیع ثروت های حاصل از گاز میان همه ساکنان جزیره قبرس خواهد شد. ضمن اینکه شرکت اکسون موبیل در این پروژه شریک شرکت قطری است که به لحاظ سیاسی متحد منطقه ای ترکیه است و این یعنی پیچیده تر شدن مسئله.

با این اکتشافات می شود انتظار داشت که شرکت های حفاری بین المللی توجه بیشتری به منطقه شرقی دریای مدیترانه نشان دهند. در عمل هم در سواحل لبنان عملیات حفاری از سال جاری آغاز خواهد شد. اسرائیل در این میان خود را در انزوا می یابد، به خصوص که شرکت های فعال در عرصه انرژی همچنان نمی خواهند روابط خود با کشورهای عربی را به خطر اندازند. موانع حقوقی و سیاسی در اسرائیل باعث شد که شرکت نوبل انرژی تا کنون نتواند از امتیازات اکتشافات خود بهره ببرد.

این اکتشافات موضع «اتحادیه گازی خاورمیانه» را تقویت می کند. این اتحادیه نهادی چند ملیتی است که در قاهره تشکیل شده و قبرس و مصر و یونان و ایتالیا و اسرائیل و اردن و فلسطین در آن عضویت دارند. این اکتشافات همچنین می تواند به پیشنهادهای کشیدن خط لوله زیر دریا از شرق به غرب مدیترانه و اروپا بینجامد. چنین چیزی از این منطقه مرکز ثقل انرژی می سازند و می تواند جغرافیای اقتصادی منطقه را کاملا تغییر دهد.