از لبنان تا عراق صحنه درگیری های ایالات متحده و ایران هستند

میدل ایست نیوز: لینا خطیب در یادداشتی در چتم هاوس می نویسد:  بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه 25 فوریه در سومین سفر خارجی خود از زمان آغاز بحران در کشورش در سال 2011 از تهران دیدن کرد. او پیشتر در سال های 2015 و 2017 به روسیه سفر کرده بود. سفر اسد به تهران تا اندازه زیادی نمادین و نشان دهنده «پیروزی» نیروهایش با حمایت ایران بود، اما در عین حال می شد آن را بخشی از درگیری های جدی آمریکا و ایران که در صحنه های سوریه، عراق و لبنان در حال وقوع است، دانست.

روایت ایران

این سفر اندکی پس از آن انجام شد که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا با انتشار توئیت «ما داعش را شکست دادیم» در برابر داعش در عراق و سوریه اعلام پیروزی کرد و این «ما» به ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش به رهبری ایالات متحده اشاره داشت.

مسلما ایران بخشی از این ائتلاف نیست، اما مداخله نظامی خود در سوریه را به عنوان مقابله با «جهادگرایی تکفیری» که داعش را نیز شامل می شود، توجیه می کند. اظهارات ترامپ به طور غیرمستقیم این روایت ایرانی را رد می کند.

در غرب به طور گسترده ایران را یک نیروی بی ثبات کننده در سوریه می دانند و این مساله حتی در مورد کشورهایی که به توافق هسته ای با ایران پایبند هستند نیز صدق می کند. نیروهای شبه نظامی تحت حمایت ایران به فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حزب الله دست کم از سال 2012 در کنار نیروهای ارتش سوریه در این کشور جنگیده اند. حمایت ایران بوده که موجبات دوام اسد را به رغم درگیری ها فراهم آورده است، اگرچه معلوم نیست که ایران بدون مداخله روسیه در سوریه چه دستاوردهایی می توانست داشته باشد.

ایران هم مانند روسیه قویا معتقد است که داعش و دیگر گروه های «تکفیری» بخشی از یک طرح آمریکایی برای بی ثبات کردن خاورمیانه هستند. روسیه و ایران هر دو می گویند که دلیل مداخله آنها این است که از دخالت آمریکا جلوگیری کنند و ثبات را به منطقه بازگردانند.

توطئه های آمریکایی

در جریان سفر اسد به ایران، آیت الله علی خامنه ای (رهبر معظم ایران) از آنچه «پیروزی» سوریه می خواند، مورد ستایش قرار داد و آن را نمونه دیگری از پیروزی ایران نه علیه داعش، بلکه علیه توطئه های آمریکایی در خاورمیانه دانست. انتخاب کلمه «پیروزی» پاسخی مستقیم به اظهارات ترامپ درباره «پیروزی» در برابر داعش بود.

اما تنش ها بین ایران و ایالات متحده تنها در سوریه رو به افزایش نیست. در عراق هم اکنون که دولت این کشور پیروزی در برابر داعش را اعلام کرده، شبه نظامیان مورد حمایت ایران از یگان های بسیج مردمی (حشد الشعبی) اخیرا ادامه حضور نیروهای آمریکایی در عراق را زیر سوال برده اند. شیخ قیس الخزعلی یکی از سیاستمداران مطرح و فرماندهان حشد الشعبی در مصاحبه ای با رویترز گفت که او هیچ دلیلی نمی بیند که نیروهای ایالات متحده همچنان در عراق بمانند. نیروهای نظامی حشد الشعبی که به طور گسترده به مرز عراق – سوریه اعزام شده اند می گویند که باید برای حمایت از ارتش عراق در تامین امنیت مرزی و جلوگیری از ظهور مجدد داعش در آنجا حضور داشته باشند.

اگرچه دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده اعلام کرده که تنها 400 نیروی آمریکایی (از مجموع حدود 2 هزار نیرو) را از سوریه خارج می کند، اما ظاهرا قرار است نیروهایی که از سوریه خارج می شوند عمدتا در پایگاه نظامی عین الاسد در عراق در نزدیکی مرز سوریه مستقر شوند.

همانطور که ترامپ در ماه ژانویه اعلام کرده، باقی ماندن بخشی از نیروها در شمال شرقی سوریه و افزایش شمار نیروهای مستقر در عراق برای ایالات متحده راهی برای ادامه مبارزه علیه داعش و در عین حال نظارت بر ایران از عراق است. رهبر ایران در زمان دیدار اسد این مساله را نیز نادیده نگرفت و اشاره کرد که ایالات متحده قصد دارد به طور فعالانه در مرز عراق و سوریه حضور داشته باشد و باید با آن قاطعانه مخالفت شود.

تشدید تنش ها در لبنان

تشدید تنش های بین ایالات متحده و ایران به لبنان نیز کشیده شده است. همزمان با سفر اسد به تهران، بریتانیا روز 25 فوریه اعلام کرد که حزب الله را به عنوان یک سازمان تروریستی می شناسد. این در حالی است که بریتانیا پیشتر بین شاخه سیاسی حزب الله و شاخه نظامی آن تمایز قائل می شد. به نظر می رسد در خصوص وضعیت حزب الله، ظاهرا بریتانیا هم اکنون پا جای پای ایالات متحده گذاشته است. ساجد جاوید وزیر کشور بریتانیا اعلان کرد: «ما دیگر نمی توانیم بین شاخه نظامی ممنوعه حزب الله و حزب سیاسی آن تمایز قائل شویم.» جرمی هانت وزیر امور خارجه بریتانیا هم گفت که اقدام این کشور نشانه این است که «فعالیت های بی ثبات کننده حزب الله» در خاورمیانه را «کاملا غیر قابل قبول» و برای امنیت ملی بریتانیا «مضر» می داند.

به گفته سارا سندرز، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید، این تصمیم بریتانیا 4 ماه پس از آن گرفته شده که ایالات متحده اعلام کرده قصد دارد تحریم های جدیدی را علیه «اشخاص خارجی و نهادهای دولتی» که به حزب الله و شبکه های وابسته به حزب الله حمایت می کنند، اعمال کند. ترامپ تاکید کرده که تحریم ها علیه حزب الله بخشی از برنامه گسترده تر برای افزایش فشارها بر ایران است.

یکی دیگر از رویدادهای مهم که همزمان با سفر بشار اسد به تهران و اقدام بریتانیا علیه حزب الله رخ داد، استعفای غیرمنتظره محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران بود. بسیاری زمان بندی استعفای ظریف را با سفر اسد مرتبط دانستند. ظریف نقشی در برنامه سفر اسد نداشت و این در حالی بود که قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران و معمار مداخله ایران در سوریه و عراق نقشی پررنگ در دیدارهای اسد در تهران داشت. افزایش حضور سلیمانی در مجامع عمومی یکی از نشانه های این مساله است که واکنش ایران به فشارهای اعمال شده از سوی ایالات متحده و متحدان آن، اتخاذ رویکردی شدیدالحن تر خواهد بود و نه مشارکت در دیپلماسی بین المللی.

در حالی که ایالات متحده و ایران با جدیت به ارسال پیام هایی مبنی بر خودداری از هرگونه سازش مشغولند، این احتمال وجود دارد که توافق هسته ای به سمت نابودی کامل پیش برود و این مساله چشم انداز مشارکت ایران در گفت و گوهای دیپلماتیک در سوریه یا دیگر صحنه ها در خاورمیانه را نیز کمرنگ می کند.