قدرت عراق در تداوم سیاست موازنه منطقه‌ای

میدل ایست نیوز: چندی است که سیمای سیاست خارجی عراق به شکلی کاملا آشکارا رخ‌نمایی می کند، بر اساس این سیاست جدید، بغداد در تلاش است با توجه به اهمیت، جایگاه و نقشی که این کشور می تواند در صورت به دست آوردن دوباره ثبات و توان سیاسی و اقتصادی خود ایفا کند به برقراری روابط متوازن با کشورهای منطقه‌ای و جهانی همت گمارد که برای کسب نفوذ در این کشور در حال رقابت هستند.

عراق در صورت گذر از موانع سیاسی داخلی و در راس آن هیمنه گروه‌های ذی نفوذ و اثرگذار بر روند تصمیم‌گیری‌های این کشور، می تواند از رهگذر سیاست پراگماتیکی که در پیش گرفته است سود بسیاری را به چنگ آورد. این گروه‌های سیاسی ایدئولوژیک که دارای جهت‌گیری‌های سیاسی و طائفه‌ای هستند، نمی توانند به عراقِ پس از سال 2003 میلادی در خارج از چارچوب نفوذ و تاثیر ایران نگاه کنند.

در این میان، تیم حاکم بر عراق به واسطه فعالیت‌های سیاسی و دیپلماتیک فشرده‌ای که در پیش گرفته است، تلاش می کند تحرکاتی که دولت حیدر العبادی در چارچوب برقراری روابط سیاسی، امنیتی و به ویژه اقتصادی با کشورهای منطقه آغاز کرده بود، تکمیل کند. این اقدامات عراق با توجه نیاز مبرم و فوری این کشور برای فعال‌سازی اقتصاد و به حرکت در آوردن چرخ متوقف شده توسعه و نیز بهبود شرایط اجتماعی که علت خشم روزافزون افکار عمومی بود، انجام گرفت.

تحرکات دستگاه دیپلماسی عراق از چندی پیش با هدف برقراری روابط و ایجاد همکاری قویتر رو به سمت عربستان، ترکیه، ایران، اردن، مصر، ایالات متحده امریکا، روسیه، فرانسه و آلمان کرده است.

در حال حاضر در گفتمان سیاسی عراق لزوم دوری از سیاست محوربندی، بسیار به گوش می رسد به طوری که برهم صالح، رئیس جمهور عراق در گفت‌وگویی با روزنامه العرب مجددا تاکید کرد که بغداد در تلاش است تا عراق تبدیل به میدانی برای التقای منافع بین المللی و منطقه‌ای در راستای منافع و حاکمیت این کشور بدل شود وی همچنین با تبدیل این کشور به عرصه‌ای برای تصفیه حساب‌های منطقه‌های منطقه‌ای و بین المللی مخالفت کرد.

رئیس جمهور عراق در همان گفت‌وگو ضمن تاکید بر اولیت‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی این کشور، عنوان داشت:«ما نباید وارد سیاست جبهه‌بندی‌های منطقه‌ای و بین المللی شویم.» وی همچنین اظهار داشت که به سود عراق نیست که بخشی از درگیری یا دشمنی علیه همسایگانش باشد، این همان چیزی است که قانون اساسی کشور هم بر آن صحه می گذارد و بر احترام به حاکمیت کشورها و عدم مداخله در امور داخلی آنها تاکید می کند.

سخنانی از این دست یادآور شعار “دوری از ورود به بحران” لبنان است که از دو منظر وضعیتی مشابه وضعیت عراق دارد نخست آنکه قطب‌های منطقه‌ای و بین المللی بر سر کسب نفوذ در این کشور به شدت با یکدیگر در رقابت هستند و از منظر دیگر می توان به نفوذ ایران بر روند تصمیم‌گیری در لبنان اشاره کرد که این امر به واسطه گروه‌های داخلی به رهبری حزب الله صورت می گیرد.

در این میان باید گفت که لبنان نمونه خوبی برای پیاده‌سازی این شعار به شمار نمی رود، این کشور نتوانست از درگیر شدن حزب الله که بخشی از دولت لبنان محسوب می شود در درگیری‌های خونین سوریه ممانعت به عمل آورد. همچنین بیروت نتوانست سیاست‌ها و مواضع سازگاری در قبال مسائل داخلی و منطقه‌ای که نشان دهنده عملی شعار دوری از ورود به بحران‌هاست، اتخاذ کند.

در نمونه عراقی نیز همچنان سیاست متوازن و دوری از محوربندی‌ها به شکلی جدی از سوی گروه‌های داخلی طرفدار ایران مورد تهدید قرار گرفته است، این گروه‌های همسو با ایران معتقد هستند که هر گونه همگرایی میان بغداد و کشورهای منطقه و در صدر آنها عربستان تهدیدی علیه جایگاه و نفوذ ایران محسوب می شود.

سفر بی سابقه هیئت بزرگ عربستانی به عراق و امضای توافق‌نامه‌های بزرگ میان دو کشور در زمینه‌های مختلف و اعطای کمک‌های مالی مستقیم این کشور به بغداد، برخی از گروه‌های عراقی وفادار به ایران را به اتخاذ موضع‌گیری وا داشت و این گروه‌ها نسبت به نیت صادقانه ریاض برای همگرایی و تحکیم روابط با عراق به دیده تردید می نگرند.

در همین رابطه، عامر الفایز نماینده پارلمان عراق و عضو ائتلاف الفتح در واکنش به کمک‌های مالی عربستان، اظهار داشت:«این کمک‌های مالی نباید منجر به تحمیل ورود عراق به محور منطقه‌ای مشخصی شود.»

همچنین عباس الموسوی، سخنگوی ائتلاف دولت قانون با انتقاد از موضع حمایتی برخی از عراقی ها در استقبال از اقدامات عربستان، عنوان داشت:«گشایش گذرگاه مرزی عرعر ارتباطی با منافع عراق ندارد بلکه این اقدامات در راستای پروژه شکست خورده این کشور در سوریه انجام می شود.»

رسانه‌های وابسته به احزاب شیعی عراق با همان شدت و حدت به ثامر السبهان، وزیر امور خلیج سعودی که در قالب هیئت مذکور به عراق سفر کرده بود، تاختند، یکی از سایت‌های الکترونی در واکنش به اظهارت وی مبنی استقبال گرم از هیئت عربستانی در عراق، عنوان داشت:«ثامر السهبان با مطرح ساختن این اکاذیب در تلاش است جنایت‌های وحشتناکی را که علیه ملت عراق مرتکب شده اند بزداید اما مردم عراق فریب این دروغ‌ها را نخواهد خورد.»

گروه‌های شیعی طرفدار ایران که وزنه سنگینی در پارلمان عراق به شمار می روند عملا در صورت عرضه توافقات امضا شده میان بغداد و ریاض به پارلمان، می توانند مانع از اجرای آن شوند.

در همین راستا، کمیسیون روابط خارجی پارلمان اعلام کرده است که تمام توافق‌نامه‌ها و معاهدات امضا شده با هیئت سعودی برای بررسی به پارلمان کشور عرضه خواهد شد و طرف‌های عراقی مسئول نیز در رابطه با این توافقات، میزبان پارلمان خواهند بود.

با همان لحنی که هیئت سعودی مورد هجمه گروه‌های شیعی طرفدار ایران قرار گرفت،سفر محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق به ایالات متحده امریکا نیز درست با همان رفتار رو به رو شد به ویژه آنکه وی طی این سفر اعلام کرد که با باقی ماندن نظامیان امریکایی در خاک عراق موافق است، این در حالی است که تمام گروه‌های شیعی طرفدار ایران عزم خود را برای تصویب قانون اخراج نظامیان خارجی جزم کرده اند.

در همین ارتباط، ایاد السماوی شخصیت نزدیک به ائتلاف الفتح به رهبری هادی العامری رهبر سازمان بدر نسبت به اظهارنظر الحلبوسی مبنی بر موافقت بسیاری از گروه‌های سیاسی عراق با لزوم باقی ماندن نیروهای خارجی در عراق واکنش نشان داده و عنوان کرد:«این اظهارت الحلبوسی بیانگر موضع رسمی دولت عراق و اکثر فراکسیون‌های سیاسی پارلمانی نیست و وجود پایگاه‌های نظامی و حضور نیروهای امریکایی برای حاکمیت، امنیت و روند تصمیم‌گیری این کشور، خطرناک محسوب می شود.»

بسیاری از ناظران و تحلیلگران امور عراق بر این باور هستند که بگومگوها و منازعات این چنینی درباره مسائل مربوط به ارتباط عراق با کشورهای منطقه و یا دیگر کشورهای جهان، گواهی بر نفوذ عامل ایدئولوژیکی، طائفه‌ای و نژادی بر روند تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری این کشور است.

در پایان باید گفت که تنها راه برون رفت از مرحله پساداعش و ویرانی‌های گسترده‌ای ناشی از آن، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری صرف بر اساس منافع ملت عراق است که دیگر توجهی به شعارها ندارد بلکه تنها به بهبود وضعیت دشوار کنونی و پشت سر گذاشتن آن می اندیشد.