میدل ایست نیوز: در 19 مه گذشته نشستی مشترک میان مقامات ایران و عراق در شهر خرمشهر ایران جهت بررسی جزئیات عملی لایروبی شط العرب برگزار شد.
این نشست در راستای توافقات پیشین مقامات بلندپایه دو کشور برای ترسیم مرزها در شط العرب براساس معاهده 1975 الجزایر است که پیش تر «صدام حسین» با زیر پا نهادنش جنگی هشت ساله میان ایران و عراق راه انداخته بود.
اهمیت لایروبی شط العرب در آن است که این رودخانه خروشان به گورستان صدها کشتی و قایق تبدیل شده که در جنگ ایران و عراق و جنگ های پس از آن ازکار افتاده شدند. این وضعیت باعث شده که عبور کشتی های تجاری از این رودخانه عملا ناممکن باشد. ضمن اینکه آسیب های بهداشتی بسیاری برای ساکنان منطقه به همراه دارد، زیرا این ضایعات جنگی سرشار از مواد شیمیایی و نفتی است.
آنچه این مشکل را پیچیده تر کرده آن است که عراق از ده ها سال پیش به لایروبی این رودخانه بی توجهی کرده و در نتیجه آلودگی در رودخانه بسیار شدید است. در سال 2012 لاشه پنج کشتی بزرگ از این رودخانه بیرون کشیده شد.
وزارت منابع آبی عراق در 2 ژوئیه 2018 از ریخته شدن آلاینده های شور به رودخانه از جانب ایران خبر داد و تأکید کرد که این وضعیت باعث شده که آب رودخانه چنان شور شود که به کار کشاورزی و آشامیدن نیاید.
«ولید الشریفی»، فرماندار فاو در استان بصره، به «المانیتور» گفت که «کوتاهی در لایروبی رودخانه باعث شده که سطح آب هم در آن کم شود چون رسوب ها بسیار زیاد شده است، ضمن اینکه اجسام بزرگی هم در کف رودخانه هستند که اکثرا ناشی از تلفات جنگ اند».
او گفت که این وضعیت باعث شده که طرف عراقی رودخانه اصلا قابل استفاده برای عبور کشتی نباشد و کشتی ها از طرف ایرانی رودخانه عبور می کنند چون عمیق تر است و افزود که با لایروبی رودخانه عمق آب افزایش می یابد و این باعث می شود که عبور کشتی های دریایی از بندر معقل آسان تر شود و این درآمد اقتصادی قابل توجهی برای کشور خواهد داشت.
پروژه لایروبی شط العرب موضوعی است که چند سال است درباره آن بحث می شود. در سال 2016، «فؤاد معصوم»، رئیس جمهور سابق عراق، از مقامات ایرانی خواست که عملیات لایروبی شط العرب را با جدیت آغاز کند.
اداره اجرای لایروبی شط العرب در وزارت منابع آبی عراق به «المانیتور» خبر داد که عملیات لایروبی به صورت جدی پس از ماه رمضان و از نیمه ژوئیه آغاز خواهد شد. چیزی که پیشتر نیز در سفر نخست وزیر عراق به ایران از زبان رئیس جمهور ایران اعلام شده بود. این اداره تأکید کرد که ایران وعده داده که آب بیشتری به سمت شط العرب جاری کند و این نیاز به لایروبی را بیشتر می کند.
اما لایروبی شط العرب از نزاع بر سر در اختیار داشتن رودخانه جدا نیست. «عامر عبدالجبار اسماعیل»، وزیر نفت اسبق عراق، گفت که باید توجه داشت که از زمان امضای معاهده 1975، خط تالوگ در قعر رودخانه به سمت عراق حرکت کرده و این یعنی سهم عراق از رودخانه کم شده است.
به نظر وی لایروبی رودخانه این امکان را می دهد که کشتی های بزرگ از بخش عراقی رودخانه هم عبور کنند و برای همین باید عراق در اجرای این عملیات تسریع کند. (همچنین این یادداشت را ببینید)
«عامر الفائز»، عضو کمیسیون روابط خارجی مجلس عراق، نیز معتقد است که لایروبی شط العرب ابعاد سیاسی و اقتصادی هم برای عراق دارد چون می توان باعث جذب سرمایه و توسعه دریانوردی در عراق شود.
اما مشکلات شط العرب به افزایش آلاینده ها از جانب ایران یا بقایای کشتی های آسیب دیده از زمان جنگ ایران و عراق منحصر نمی شود. در 30 آوریل 2019؛ یک نماینده مجلس عراق از استان بصره تأکید کرد که شرکت امریکایی اکسون موبیل آلاینده ها و زباله های ناشی از پروژه های نفتی اش در بصره را به شط العرب می ریزد.
«احمد عبدالحسین»، عضو شورای استانداری بصره، نیز تأکید می کند که کشورهای همسایه زباله های صنعتی و آلاینده خود را به شط العرب می ریزند و این باعث خطری زیستمحیطی برای بصره شده است.
رئیس کمیسیون حقوقی شورای استانداری بصره نیز تأکید می کند که «این شورا در حال بررسی پروژه هایی برای استفاده از شط العرب برای کشاورزی و دریانوردی و همچنین گردشگری است». او گفت که تفاهماتی با یک شرکت هلندی برای اتخاذ تدابیری جهت جلوگیری از رسوب نمک در حاشیه رودخانه انجام شده است.
هرچه باشد به نظر می آید این رودخانه به یک جراحی فوری نیاز دارد تا از آلودگی ها پاک شود و تاریخ پر غصه خود را پشت سر گذارد و عصری تازه آغاز کند.
