سیاست خارجی عراق، از گرفتاری در مشکلات داخلی تا به دست گرفتن ابتکار عمل

میدل ایست نیوز: اشغال عراق در سال 2003 و اتفاقات پس از آن از گسترش تروریسم و نظام سهمیه بندی سیاسی باعث شد که عراق در این سال ها درگیر مسائل و مشکلات داخلی خودش شود. اما امروز با تحولات بزرگی که در جهان عرب پیش آمده عراق به عنوان عنصری تأثیرگذار در منطقه باید با پیگیری دقیق آنچه پیرامونش می گذرد برآید و جایگاه بین المللی خود را بازیابد.

علاوه بر این، عراق با جایگاه استراتژیک جغرافیایی اش، که در گذرگاه میان آسیا و کشورهای خلیج جای گرفته و همسایه دو کشور مهم منطقه یعنی ایران و ترکیه است و با سابقه تمدنی کهنی که آن را به سرزمین فارس و سوریه و آناتولی وصل می کرده وضعیت ویژه ای در منطقه دارد.

انرژی هم نقش مهمی در سیاست خارجی کشورها برعهده دارد. افزایش تولید گاز عراق که قرار است در سال 2020 به رشد بی سابقه ای برسد جایگاه عراق در مقام تولیدکننده و صادرکننده انرژی را افزایش می دهد و آن را به کشور جذب کننده سرمایه در این عرصه تبدیل می کند.

دولت عراق به نظر می آید که متوجه این مؤلفه های قدرت شده و می داند که چگونه از این مؤلفه های برای تأمین منافع عراق در منطقه ای پر چالش استفاده کند. عراق خیلی سریع متوجه پیامدهای نزاع ایران و امریکا در اوضاع داخلی اش شد و خیلی زود اقدامات عملی برای حفظ منافع عراق و کاهش این تنش از راه تحرکات دیپلماتیک با ایران و امریکا و نیز مذاکراتی با دیگر کشورها را آغاز کرد.

1 . نقش عراق در کاهش تنش میان ایران و امریکا: خروج یکجانبه امریکا از توافق هسته ای با ایران و بازگشت تحریم های امریکا علیه ایران و تلاش برای کاهش صادرات نفتی ایران باعث شد که گفتمان سیاسی دو کشور به سطحی از تنش برسد که گاه به آستانه درگیری نظامی هم رسیده است.

عراق، اندکی پس از بهبود نسبی اوضاع داخلی اش، برای آنکه چنین جنگی درنگیرد پیشنهاد وساطت برای کاهش تنش را مطرح کرد و عملا تحرکات گسترده ای برای کاهش تنش در سطح خلیج را آغاز کرد. روابط دوستانه ای که عراق توانست با کشورهای خلیج برقرار کند نیز در این مسیر به کمکش آمد. بخشی از این نشست ها و دیدارها به صورت محرمانه و به دور از چشم رسانه ها بوده است.

2 . مبارزه با تروریسم در روابط عراق ـ سوریه: برخلاف دیگر کشورها که به صورت یکجانبه و بدون هماهنگی با دولت مرکزی به بهانه مبارزه با تررویسم وارد سوریه شده اند، عراق پایه های همکاری امنیتی و اطلاعاتی در سطحی حکومتی و رسمی را با سوریه پی گرفت. «نصیر العزاوی»، کاردار موقت عراق در سوریه در دیدار با مقامات سوریه نسخه ای از «راهبرد ملی عراق برای مبارزه با تروریسم مولد خشونت» را در اختیار حکومت سوریه گذاشت.

عراق و سوریه از هر فرصتی برای تبادل اطلاعات در عرصه مبارزه با تروریسم استفاده کردند. ضمن اینکه طرفین در همکاری علیه گروه های تروریستی در مناطق مرزی برای یکدیگر تسهیلاتی قائل شدند و اجازه عبور جنگ افزارهای هوایی برای تعقیب تروریست ها از مرزهایشان را دادند.

3 . نشست سه جانبه عراق ـ مصر ـ اردن برای کاهش تنش در خلیج. در راستای همین تحولات این سه کشور کوشیدند که یک بلوک منطقه ای تازه درست کنند و تاکنون نشست های متعددی در سطوح مختلف برگزار کرده اند که از همه بالاتر نشست مشترک رئیس جمهور مصر و پادشاه اردن و نخست وزیر عراق بوده است.

در بیانیه رسمی آخرین نشست وزرای خارجه سه کشور تأکید شده که هدف از این نشست تثبیت اصل همکاری راهبردی برای مبارزه با تروریسم و تثبیت امنیت و حمایت از عراق در جنگ با بقایای گروه تروریستی داعش است.

گام بعدی عراق افزایش مناسبات با کشورهای خلیج برای کاهش تنش در سطح منطقه خلیج است. «محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران، در آخرین سفر خود به عراق موضوع وساطت عراق میان ایران با کشورهای خلیج جهت آغاز مذاکرات منطقه ای را مطرح کرد.

به نظر می آید عراق امروز با وجود چالش هایی که در پیش دارد، توانسته تا حد زیادی ابتکار عمل را به دست بگیرد و نقش منطقه ای هدفمند برای تقویت ثبات و امنیت در منطقه را بازی کند. بی تردید مأموریت عراق در این مسیر و در برابر تنش های شدید میان ایران و امریکا آسان نخواهد بود اما می تواند عاملی مؤثر در کاهش تنش ها باشد.