مقتدی صدر چه می خواهد؟

میدل ایست نیوز: برای بسیاری سوال این است که مقتدی صدر با وجود سهم بسیار بزرگی که از وضعیت فعلی سیاسی و اقتصادی عراق دارد، چرا در جایگاه یک اپوزوسیون ناگهان در میدان قد علم کرد؟

اعتراضات مسالمت‌آمیز مردم عراق طی روز‌های اخیر با کنار کشیدن بدنه عادی مردم توسط گروه‌های سیاسی به شبه کودتایی علیه عبدالمهدی مبدل شد.

گروه‌های مختلفی از هسته‌های مخفی داعش تا حامیان بعث و جریانات ملی‌گرای سکولار در میان این اعتراضات به دنبال چیدن میوه مد نظر خود هستند، اما برای بسیاری سوال این است که مقتدی صدر با وجود سهم بسیار بزرگی که از وضعیت فعلی سیاسی و اقتصادی عراق دارد، چرا در جایگاه یک اپوزوسیون ناگهان در میدان قد علم کرد؟

موج سواری تکراری صدر، ۲۰۰۷، ۲۰۱۶و ۲۰۱۹

جریان صدر که سال گذشته به عنوان پیروز اصلی انتخابات پارلمانی عراق معرفی شد و در تشکیل دولتی تکنوکرات نهایت تلاش را به کار بست، امروز به همراه گروهی از دولتمردان سابق عراق به مقابله برخاستند.

مقتدی صدر در زمان جنگ با داعش نیرو‌های سرایا السلام را از جنگ منع کرده بود و ماه‌ها به خلع سلاح حشد و ادغام آن در ارتش و برچیده شدن تمام مقر‌های نظامی آن از شهر‌ها اصرار داشت حالا نیروهایش با خودرو‌های تا بن دندان مسلح به بهانه حمایت از معترضان در خیابان مانور می‌دهند. ‏

صدر در گذشته نیز سابقه تکرار چنین رفتاری را دارد، وی در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۱۶ نیز با به خیابان کشیدن طرفداران و حتی در برهه‌ای فتح و تخریب مجلس، درخواست کناره‌گیری دولت وقت عراق را صادر کرد.

مقتدی صدر از همان روز اول نشان داد برخلاف اسلاف خود به شدت غیرقابل پیش بینی است و نمی‌توان براساس ثبات فکری و شخصیتی وی تحلیلی جامع از دستگاه محاسباتی وی ارائه داد. به عنوان مثال اعلام چندباره کناره‌گیری از سیاست توسط مقتدی صدر و بازگشت مجدد وی نشان‌دهنده این ادعا است.

جریان نوصدری را می‌توان آمیزه‌ای از عرب‌گرایی، ملی‌گرایی و در گام آخر مذهب‌گرایی رقیق معرفی کرد. اعتقاد به عرب‌گرایی غلیظ و تقدم آن بر مذهب به حدی که مقتدی صدر تز مرجعیت عربی را در مخالفت با آیت‌الله سیستانی مطرح و حتی خود را مقلد آیت‌الله حائری عراقی مقیم قم معرفی کرده است، منحرف دانستن غالب جریانات شیعه از آرمان‌های اصلی و متهم کردن آن‌ها به سکولاریسم مخفی و برتر دانستن رهبری مقتدی صدر بر جریان سیاسی شیعه که دلیل مخالفت وی با نیرو‌های نظامی عصائب، فضیلت و النجبا (همگی قبلاً از شاخه نظامی جریان صدر بودند که خود را صدری می‌نامند، ولی رهبری مقتدی صدر را قبول ندارند و با تشکیل حشد الشعبی از جریان صدر جدا شدند) شده است را می‌توان بنیان‌های جریان نوصدری دانست.

مشخص نیست با تحریک مردم توسط صدر، آیا کل سیستم سیاسی عراق تغییر خواهد کرد یا عراق آنچنان که برخی گروه‌ها می‌خواهند با استعفای عبدالمهدی و ایجاد خلاء قدرت، و تحریک حشد و جریان‌های وابسته با حملات مداوم به مقر‌های آنان با هدف کشاندن به درگیری مسلحانه عراق را صحنه زد و خورد‌های بی‌پایان میان شیعیان خواهند کرد؟

عراق پساداعش با گذر از پیچ خطرناک درگیری‌های سنی – سنی و سنی – شیعی در سرزمین‌های خلافت به درگیری‌های شیعی – شیعی و بازسازی اتفافات خونین جیش المهدی و بصره و نجف رسید؟

خونریزی شیعی – شیعی را مقتدی صدر کلید زد؟

سقوط صدام و بازگشت مقتدی صدر نسبتا پخته، به عرصه سیاسی عراق جنگ‌زده بدون عواقب نبود. او با فراخوان طرفداران خود نیرویی شبه نظامی تحت عنوان “جیش المهدی” تشکیل داد که هدف بنیادین آن مقاومت در برابر اشغالگران خارجی بود. گروهی مسلح که در طول سه سال آغازین فعالیت -۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ میلادی- حدود شصت هزار نفر به عضویت آن درآمدند. رسوخ گرایشات افراطی در جریان صدر و فوران حس انتقام‌جویی به ناآرامی‌های عراق بدون صدام دامن زد و در مقطعی نجف اشرف به محل نزاع خونین جیش المهدی با نیرو‌های امنیتی عراق تبدیل شد و عبدالمجید خویی -فرزند مرحوم آیت الله خویی- به طرز اسفناکی توسط طرفداران مقتدی صدر کشته شد. در کشاکش درگیری‌های نجف، مقتدی صدر و شبه نظامیان تحت امر او در حرم امیرالمؤمنین (ع) محاصره شدند و اگر دخالت مستقیم آیت‌الله سیستانی و ایران نبود هر آینه احتمال دستگیری و مجازات آنان وجود داشت.

این اتفاقات زمینه‌ساز جدایی کادر‌های اولیه و با تجربه جریان صدر از مقتدی صدر و جایگزینی نیرو‌های عرب گرای شیعی با آنان شد. تأکید بر عنصر عربیت و هویت عربی شیعیان عراق زمینه‌ساز ایجاد زاویه جریان نوصدری با مرجعیت اعلای نجف که عموماً اصلیت غیرعربی دارند شده است.

سوال اینجاست که منافع مقتدی صدر و حامیانش از حمله به کسانی که نقش بی‌بدیلی در مبارزه با داعش داشتند چیست و آیا دوباره باید منتظر تولد درگیری شیعی – شیعی در عراق باشیم؟