وزنکشی میان خانوادههای سلطنتی بحرین برای کسب قدرت بیشتر
همزمان با کاهش قدرت «خلیفه بن سلمان»، نخست وزیر بحرین، فرزندان پادشاه این کشور به همراه خانواده خوالدی بر سر کسب قدرت بیشتر، در حال رقابت و وزنکشی هستند.
میدل ایست نیوز: بر اساس قانون اساسی بحرین که از سوی بریتانیا تدوین شده و حتی پس از اصلاح آن در سال 2002 میلادی، نخستین پسر پادشاه باید جانشین پدر شود، بر همین اساس، قرار است «سلمان بن حمد آل خلیفه»، بزرگترین فرزند پادشاه کنونی «حمد بن عیسی آل خلیفه»، بر عرش پادشاهی بحرین تکیه زند.
«خلیفه بن سلمان»، عموی پادشاه بحرین که عنوان طولانی مدتترین نخست وزیر جهان را با خود به یدک می کشد، با ولیعهد جوان این کشور بر سر تسلط بر امور سیاسی دولت رقابت دارد و این امر به نوعی باعث ایجاد شکافی آشکار میان دستگاه حاکمیتی بحرین شده است، در همین رابطه، برخی اخبار به دست آمده از خاندان حاکم از پایان قریب الوقوع این رقابت ویژه حکایت داشت اما این در حالی است که افراد دیگری از درون دستگاه امنیتی و خانواده سلطنتی برای رقابت با ولیعهد بحرین ظهور کرده اند.
رقابت میان نخست وزیر بحرین و ولیعهد این کشور
سلمان بن حمد در سال 1999 میلادی که پدرش بر تخت سلطنت بحرین تکیه زد، به عنوان وارث پادشاهی این کشور مطرح شد اما از سوی عموی پادشاه کنونی که سکان هدایت دولت را برعهده داشته و از مناسبات گستردهای در سطح جامعه برخوردار است، قدرت تاثیرگذاری وی در امور سیاسی محدود شده است، به طوری که سیاستهای خلیفه بن سلمان، نخست وزیر بحرین با رویکردهای تکنوکراتیک مورد علاقه ولیعهد در اجرای اصلاحات اقتصادی و سیاسی دچار تعارض شده است، اما این رقابت در نهایت سال 2008 میلادی به سود ولیعهد تمام شد چرا که پادشاه بحرین در سال 2008 میلادی، شورای توسعه اقتصادی را که توسط ولیعهد تاسیس شده بود، ارتقا داد و مسئولیت برنامهریزی اقتصادی راهبردی را بر عهده این شورا گذاشت و تصمیمات آن را فراتر از وزارتخانههای تحت رهبری نخست وزیر قرار داد.
اما وضعیت موجود به سود ولیعهد چندان به طول نینجامید و به علت اعتراضات گسترده سال 2011 میلادی و حضور بی شمار مردم در خیابانها، اوضاع به ضرر ولیعهد بحرین شد چرا که اصلاحات سیاسی و عدم ارائه راهکاری میانهروانه از سوی وی، در نهایت منجر به تضعیف موقعیت سیاسی شد لکن در مقابل نخست وزیر از برکناری جان سالم به در بُرد و ارزش ارتباط و پیوند طولانی مدت با عربستان را به رخ خاندان سلطنتی این کشور کشید چرا که عربستان نیروهای گارد ملی خود را به عنوان بخشی از نیروهای سپر جزیره راهی بحرین کرده و تا حدی موفق شد آتش اعتراضات مردمی را کمفروغ کند.
با گذشت زمان، ولیعهد کمکم دوباره به صحنه سیاسی بحرین بازگشت و در سال 2013 میلادی به عنوان معاون نخست وزیر منصوب شد و اعمال نفوذ خود در حوزه اقتصاد را از سر گرفت و به دلیل ارتباط تنگاتنگ با سران امارات متحده عربی و از رهگذر کمکهای توسعهمحور و پروژههای زیرساختی این کشور در بحرین ، موقعیت خود را تقویت کرد، تاثیر نفوذ امارات در بحرین را می توان در رویکردهای سیاسی منامه در برجسته کردن یکپارچگی ملی و کاستن از قدرت و نفوذ جنبشهای دینی از جمله اخوان المسلمین مشاهده کرد.
در همین راستا، باید گفت که نخست وزیر، تلاشها برای محدود کردن قدرتش و به حاشیه راندن فرزندانش را احساس کرد و دست به اقداماتی جنجالی زد که سیاست طائفهگرایانه رایج در این کشور را به چالش کشید؛ وی در همین ارتباط، در ماه مه امسال به دیدار «عبدالله الغریفی»، روحانی شیعی بحرینی زد که سعی دارد نقش میانجی را میان جامعه شیعی و دولت منامه برقرار کند که این اقدام با واکنش شدید اللحن وزارت کشور بحرین و انتقاد شدید از الغریفی و نقش منفی وی در یکپارچگی ملی بحرین همراه شد، اقدام بعدی خلیفه بن سلمان در ماه رمضان امسال در برقراری تماس تلفنی با امیر قطر و تبریک حلول این ماه مبارک نیز با بیانیه وزارت امور خارجه بحرین مواجه شد؛ وزارت خارجه بحرین اعلام کرد این تماس تلفنی بیانگر موضع رسمی بحرین نیست.
این اقدامات و مانورهای خلیفه بن سلمان بیانگر تلاش های وی برای ایفای نقش پررنگتر در سیاست متغیر بحرین است اما در عین حال نشان می دهد آفتاب قدرت خلیفه بن سلمان با ظهور رقبای جدید در حال کم فروغ شدن است.
فرزندان دیگر پادشاه بحرین به دنبال نقشی پررنگتر
پادشاه بحرین در 17 اکتبر امسال «ناصر بن حمد آل خلیفه»، یکی از فرزندان خود را به عنوان مشاور امنیت ملی منصوب کرد، این اقدام گامی مهم به شمار می رود چرا که نام وی به دلیل حضور فعال در شبکههای اجتماعی و نقش پررنگ در جنگ یمن، بسیار در خبرها شنیده می شود.
ناصر بن حمد 32 ساله و فرمانده گارد پادشاهی بحرین از محبوبیت بیشتری در مقایسه با برادر بزرگتر خود برخوردار است، نام وی در گرماگرم بحران سال 2011 میلادی بر سر زبانها افتاد، وی در آن زمان به عنوان حلقه ارتباطی میان حاکمیت و جوانان معترض عمل کرد.
«خالد بن حمد آل خلیفه»، برادر کوچکتر ناصر بن حمد نیز همانند وی مسیر مشابهی را در پیش گرفت. وی مسئولیت فرمانده نیروهای ویژه در گارد پادشاهی و معاون رئیس شورای عالی جوانان و ورزش بر عهده دارد، نقش وی در برکناری نوه نخست وزیر بحرین از ریاست فدراسیون بسکتبال در اکتبر گذشته در رسانهها جنجالی شد.
ابعادی جدید از رقابت خانوادههای سلطنتی بحرین برای کسب قدرت بیشتر
در حالی که فرزندان پادشاه بحرین بر سر قدرت و نفوذ با نخست وزیر این کشور سر رقابت دارند، اما این دو خانواده به سود خانواده خوالد از بخش بزرگی از قدرت صرفنظر کرده اند، خوالدیها فرزندان خالد بن علی، برادر پادشاه قبلی بحرین «عیسی بن علی آل خلیفه هستند و در دستگاه امنیتی و دیوان پادشاهی نقش بسزایی بر عهده دارند، خوالدیها با قدرت یافتن شیعیان در بحرین مخالف هستند به طوری که نفوذ این خانواده در پس قیام مردمی در سال 2011 میلادی و سرکوب آن همراه با افزایش نگرانیهای امنیتی از سوی ایران، افزایش یافت.
در حالی که خانوادههای سلطنتی بحرین بر سر افزایش نفوذ و قدرت در کشور مشغول رقابت هستند، پیشبینی می شود تقسیم نقشها در نسل آتی تداوم داشته باشد و همراه با کاهش نفوذ نخست وزیر، رقاببت فرزندان پادشاه و خوالدیها برای کسب قدرت منجر به بروز ابعاد جدیدی از تقسیم قدرت در درون خاندان حاکم شود.