- نویسندگان: جیم لوب و دِرِک دِیویژِن
میدل ایست نیوز: 30 دسامبر درست پیش از آنکه تظاهرات كنندگان عراقی در اعتراض به حملات هوایی آمریكا علیه 5 پایگاه مقر گروه های شبه نظامی با ده ها كشته، به مجتمع سفارت ایالات متحده در منطقه سبز بغداد حمله كنند، مایك پومپئو، وزیر امور خارجه این کشور، از رئیس جمهوری و نخست وزیر عراق «تضمین امنیت افراد اموال ایالات متحده» را خواستار شده بود. مورگان اورتاگوس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، درباره این تماس های تلفنی گفت كه ایالات متحده از مردم خود محافظت و دفاع خواهد كرد. او افزود نیروهای آمریکایی در «حمایت از عراق مستقل» در آنجا حضور دارند. اما این ادعا با توجه به اینکه گروه های شبه نظامی بخشی از نیروهای مسلح عراق به شمار می روند و آمریکا حملات هوایی خود لیه آنها را بدون مشورت با مقامات عراقی انجام داده، این اظهارات مشکوک به نظر می رسیدند. درباره حمله یک پهپاد آمریکایی به خودروی حامل سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران، و ابومهدی المهندس، جانشین فرمانده نیروهای بسیج مردمی عراق، در زمان خروج آنها از فرودگاه بین المللی بغداد نیز شرایط مشابه حاکم بود. آمریکا نه با دولت عراق مشورت کرد و نه تایید آن را گرفت.
عراقی «با حاکمیت مستقل»؟
ادعای پومپئو مبنی بر اینکه هزاران سرباز، دیپلمات، جاسوس و پیمانکار آمریکایی به عراق اعزام شده تا از «عراق مستقل» دفاع کند، از آن زمان چند ضربه دیگر نیز متحمل شد. ترور سردار سلیمانی واكنش سریع مجلس عراق را در 5 ژانویه در پی داشت و قطعنامه ای با خواسته خروج همه نیروهای نظامی خارجی (به طور ویژه ایالات متحده) صادر شد. تاثیرات ملی این رای چندان قابل توجه نبود؛ قطعنامه لازم الاجرا نیست و اکثر نمایندگان کُرد و سنی عرب عراق جلسه رای گیری را تحریم کردند که این مساله مشروعیت قطعنامه را زیر سوال برده است. شک و تردیدهایی هم درباره صلاحیت عبدالمهدی برای اخراج نیروهای آمریكایی مطرح شده است. از نظر قانونی، ایالات متحده با دعوت نسبتا غیر رسمی دولت عراق در این کشور حضور دارد و نخست وزیر عراق می تواند دعوت را پس بگیرد. اما عبدالمهدی در ماه نوامبر در میانه اعتراض های ضد دولتی استعفا داده و نخست وزیر موقت است.
به هر حال، در میانه همه این اتفاقات مشخص شده که دولت ترامپ به خواسته های دولت عراق احترام نمی گذارد. برای نمونه،پومپئو به «سی بی اس نیوز» گفت كه دولت آماده است تا به مردم عراق كمك كند به آنچه لیاقتش را دارند برسند و ماموریت آمریکا از بین بردن تروریسم است و به «فاكس نیوز» گفت اطمینان دارد مردم عراق خواستار ادامه حضور ایالات متحده هستند. ظاهرا مردم عراق خواسته ای دارند که ایالات متحده آمادگی تحقق آن را ندارد!
ترامپ از پومپئو هم فراتر رفت و 6 ژانویه در جمع خبرنگاران عراق را تهدید كرد که در صورت اقدام برای اخراج نیروهای آمریكا با «تحریم های گسترده» مواجه خواهد شد. ترامپ بیشتر عصبانیت خود را به پایگاه هوایی عین الاسد در استان انبار عراق که پس از حمله سال 2003 توسط پنتاگون بازسازی شده، معطوف کرد و گفت شاید دولت عراق را به بازپرداخت هزینه ها وادار کند.
خارج شدن یا نشدن نیروهای آمریکایی از عراق
آنچه که بعدتر اتفاق افتاد هم اشتباهات عملکردی دولت ترامپ را آشکار ساخت و هم یک مجموعه کمدی وار از اشتباهات بود. در حالی که طبق گزارش ها، عبدالمهدی تا اندازه ای از حمایت اولیه خود از خروج نیروهای آمریکایی عقب کشیده بود، پنتاگون نامه ای به دولت او فرستاد و اعلام کرد برنامه ریزی اولیه برای خارج کردن نیروها از عراق آغاز شده است.» مقامات وزارت دفاع بلافاصله برنامه خروج از عراق را رد کردند و گفتند نامه یک پیش نویس بوده که اشتباهی تحویل داده شده است. اما عبدالمهدی روی این ادعا آب سرد ریخت و به وزرای کابینه عراق گفت که نسخه رسمی «نامه» را دریافت و حتی به پنتاگون ارسال کرده و ارائه توضیحات را خواستار شده چون ظاهرا نسخه های انگلیسی و عربی تفاوت هایی داشته اند.
حمله تلافی جویانه ایران در انتقام ترور سردار سلیمانی به دو پایگاه عراقی مقر نیروهای آمریکایی در بامداد 8 ژانویه توجه ها را از نامه منحرف کرد. اما عبدالمهدی در تماس تلفنی شامگاه پنجشنبه با پومپئو مجددا به آن پرداخت و از وزیر خارجه آمریکا اعزام گروهی به عراق برای تعیین «مکانیزم های اجرا»ی خروج نیروها را خواستار شد و پومپئو در پاسخی بی پرده گفت: «هر هیئتی که به عراق اعزام شود، برای بحث درباره مشارکت استراتژیک ما خواهد بود و نه بحث درباره خروج نیروها.»
اما به نظر می رسد مساله تنها زیر سوال بردن حاکمیت عراق نیست. دولت ترامپ با الام مجدد تهدید تحریم ها، ظاهرا قصد دارد یک «کمپین اعمال فشار حداکثری» علیه عراق و اساسا تمامیت ارضی آن، اعمال کند. وال استریت ژورنال در گزارشی نوشت: «دولت ترامپ این هفته به عراق هشدار داد كه اگر بخواهد در پی حمله هوایی که به کشته شدن فرمانده نظامی ایرانی انجامید، نیروهای آمریکایی را اخراج کند، دسترسی به بانک مرکزی ایالات متحده را از دست خواهد داد.» به گفته مقامات ایالات متحده، عراق نیز همانند بسیاری از دیگر کشورها یک حساب دولتی در فدرال رزرو نیویورک دارد و این حساب در مدیریت مسائل مالی کشور از جمله درآمدهای فروش نفت بسیار مهم است و قطع دسترسی به آن می تواند اقتصاد آسیب دیده عراق را بیشتر تحت فشار بگذارد. لازم به یادآوری نیست که چنین «بحران پولی» در میانه نارضایتی های عمومی از شرایط اقتصادی و سیاسی می تواند عراق را بی ثبات و در نتیجه، فرصت های جدیدی برای احیای داعش ایجاد کند.
در شرایطی طعنه آمیز، به طور همزمان با این تهدیدها دیوید شِنکر، دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور شرق نزدیک سفری دو روزه به اربیل در کردستان عراق و ابوظبی داشت و در آنجا با محمد الحبوسی، بلندمرتبه ترین سیاستمدار سنی عراق (رئیس مجلس) دیدار کرد. نیت دولت ترامپ جدای از نادیده گرفتن بغداد، بعدتر در بیانیه ای با این مضمون مشخص شد که شنکر از مردم عراق، کردها و مردم امارات به دلیل حمایت و دوستی پایدارشان تشکر کرده است. تمایز قائل شدن بین کردهای عراق با دیگر مردمان این کشور تنها یکی از اتفاقات عجیب در واژه گزینی این بیانیه بود.
مساله تجزیه عراق پس از حمله سال 2003 آمریکا به این کشور آشکارا در واشنگتن مورد گفت و گو قرار گرفت. سوال این است که اظهارت وزیر امور خارجه مبنی بر تصمیم دولت به منتقل کردن نیروهای نظامی آمریکایی به كردستان عراق نشان دهنده احیای این مباحثات است؟ لازم به یادآوری است که در زمان همه پرسی استقلال کردستان در سال 2017، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، تنها کسی بود که به طور علنی از آم حمایت کرد. ترامپ در سه سال گذشته به طور فزاینده سیاست های خود در خاورمیانه را با نتانیاهو هماهنگ کرده است. آیا اقدامات اخیر او در تحت فشار گذاشتن عراق و تهدیدها علیه این کشور و اعمال کمپین «اعمال فشار حداکثری» از همراهی بیشتر ایالات متحده با اسرائیل در تلاش برای تجزیه عراق حکایت دارد؟
