ایالات متحده با «محمد توفیق علاوی» میانه خوبی ندارد

نویسنده: ام کی بادراکومار

میدل ایست نیوز: در زمان هایی بهتر، واشنگتن و تهران می توانستند با توافق نظر روی معرفی محمد توفیق علاوی به عنوان نخست وزیر جدید عراق، قدرت خود را روی یک هدف مشترک متمرکز کنند.

چرا که نه؟ او مخالف دیکتاتوری صدام حسین بود، اما برخلاف اکثر سیاستمداران شیعه که از ظلم و ستم صدام فرار کرده بودند، او هیچوقت در ایران زندگی نکرد و به جای آن زندگی در بریتانیا را برگزید. با این حال، محمد توفیق برخلاف عباد علاوی، پسر عموی بدنام خود، که او نیز در تبعید در بریتانیا زندگی می کرد و توسط آمریکا دست چین شده بود تا اولین دولت در دوران اشغال 2004 تا 2005 را اداره کند، محمد علاوی هرگز برای سازمان های اطلاعاتی غربی کار نکرد. بدگویان هرگز جرات نکردند بگویند که او تحت حمایت مالی ایران است. در واقعیت هم محمد توفیق برخلاف احمد چلبی، یکی دیگر از وابستگان معروفش که یک سیاستمدار عراقی بود، چنین کاری نکرده است.

با این حال، محمد توفیق به عنوان یکی از سیاستمداران مطرح شیعه، آنقدری منطقی و حساس به شرایط بوده که به دنبال داشتن روابطی خوب با ایران باشد. درباره محمد علاوی گفته می شود که به شدت دیندار است، اما هنوز وابسته به امور دنیوی است. او پیشتر دو مرتبه در اعتراض به برنامه های فرقه گرایانه و دخالت های سیاسی نوری الملکی، نخست وزیر سابق عراق، از کابینه او استعفا کرده.

آمریکا می تواند کاملا از شکست ایران در قرار دادن یک «بله قربان گو» در راس دولت عراق در این برهه حیاتی در سیاست های منطقه ای، خوشحال باشد. اما ایران با در اولویت قرار دادن پایداری عراق بیش از هر چیز دیگری، از انتصاب محمد علاوی استقبال کرده است. اما در مقابل، حتی پس از اینکه برهم صالح، رئیس جمهوری عراق، در تاریخ 1 فوریه نامه انتصاب علاوی را تحویل او داد، ایالات متحده هنوز عقب ایستاده است.

اندیشکده های آمریکا دارای نفوذ در دولت، محمد علاوی را تا سطح چهره تبلیغاتی ائتلاف سائرون مقتدی صدر، روحانی شیعه، ائتلاف رقیب فتح به رهبری هادی العامری پایین آوردند. پیش بینی آنها این است که علاوی برای مدت زیادی در سمت نخست وزیری دوام نخواهد آورد.

اصل موضوع این است که آمریکایی ها به شدت نگران این مساله هستند که محمد علاوی پس از آنکه در سمت نخست وزیری از سوی مجلس عراق مورد تایید قرار بگیرد، نه تنها ممکن است در روابط آمریکا و عراق بازنگری کند، که احتمالا خواهد توانست از شدت تظاهرات گسترده مردمی ماه اکتبر تا کنون بکاهد و این در حالی است که ایالات متحده و متحدان منطقه ای آن با هدف ایجاد در تغییر بدنه سیاسی عراق از تظاهرات حمایت می کنند.

کاهش نفوذ ایالات متحده

امروز، ظرفیت ایالات متحده برای اثرگذاری روی نخبگان سیاسی عراق، از جمله طیف وسیعی از شبکه سیاستمداران، احزاب سیاسی شیعه، نیروهای امنیتی، شبه نظامیان و چهره های مذهبی عراق که ساختار تقسیم قدرت قومی را تشکیل می دهند، تقلیل یافته است. ایالات متحده در معکوس کردن این روند و افزایش مجدد نفوذ خود، دوران دشواری پیش رو خواهد داشت.

بدین ترتیب، جنبش اعتراضی که در حال وارد شدن به چهارمین ماه خود است، به یک ابزار اصلی برای آمریکا و متحدان سعودی و اماراتی اش تبدیل شده تا به طور پنهانی، رویارویی های ژئوپولیتیکی گسترده با ایران که در عراق صورت می گیرد را پیش ببرند.

جنبش اعتراضی عراق با تظاهرات هنگ کنگ که دولت محلی را به زانو درآورده است، شباهت های بسیار زیادی  دارد. در عراق نیز، این جنبش کاملا نوپاست و تقریبا از افراد زیر 25 سال تشکیل شده و حضور پررنگ زنان را نیز شاهد است. جنبش هنگ کنگ یک برنامه نیمه تمام از اصلاحات انتخاباتی تا ریشه کن کردن فساد دارد و مدام در حال تغییر شکل و تکامل است. در این میان، از نقاشی های دیواری هنری، ویدیوهای رپ و خبرنگاری شهروندی به عنوان حالات گوناگون فعالیت سیاسی و مشارکت مدنی استفاده می شود. جنبش اعتراضی عراق نیز، رهبری متحد و مشخص ندارد. با این وجود، به واسطه ندای انتزاعی آن مبنی بر حذف نخبگان سیاسی فعلی، توانسته است خود را به عنوان یک شاخص تصمیم گیری در نامزدی نخست وزیر، جای دهد. مانند هنگ کنگ، برخی نیروها سعی دارند ریسمان جنبش را از پشت بکشند و آن را تحت کنترل درآورند.

عادل عبدالمهدی، نخست وزیر مستفی عراق، 5 ژانویه در مجلس با تلخی از این مساله شکایت کرد که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، پیشتر در دو مکالمه تلفنی تهدید کرده بوده که اگر بغداد به خواسته های واشنگتن عمل نکند، دولت را با تظاهرات اینچنینی مواجه و او را از سمتش برکنار خواهد کرد. ظاهرا ترامپ به منظور تحت فشار گذاشتن نخست وزیر عراق، تهدید کرده است که تک تیراندازهای نیروی دریایی آمریکا را در بلندترین ساختمان ها مستقر می کند تا به طور همزمان، معترضان و نیروهای امنیتی را هدف بگیرند. از این رو، پذیرفته نبودن انتصاب محمد علاوی از سوی معترضان، بسیار قابل توجه است. عراق هم اکنون در یک بن بست قرار دارد. در اصل، واشنگتن تمام تلاش خود را خواهد کرد تا از شکل گیری دولت جدید جلوگیری کند. در هنگ کنگ، آشفتگی و پریشانی زمانی شروع به فروکش کردن کرد که توافق تجاری میان آمریکا و چین امضا شد. در عراق، همه چیز به مذاکرات دوباره بر سر شرایط همکاری با آمریکا بستگی دارد.

طبیعت بی قاعده جنبش اعتراضی عراق بدین معناست که حتی ممکن است با یک مرگ ناگهانی مواجه شود. دولت ترامپ امیدوار است بتواند روابط با بغداد را نجات دهد و خواسته های عراقی ها مبنی بر عقب نشینی نیروهای آمریکایی از خاک عراق را در نطفه خفه کند. فرانک مک کنزی، ژنرال عالی رتبه آمریکا در خاورمیانه، به تازگی برای به جریان انداختن امور، به بغداد سفر کرده است. در یک چشم انداز بلند مدت هم آمریکا امیدوار است بتواند از جنبش صدر به رهبری مقتدی صدر به عنوان یک عامل قدرتمند برای ادغام نیروهای حشد شعبی تحت حمایت ایران در ساختار دولتی عراق استفاده کند. با این حال، مایکل نایتز، از اعضای ارشد موسسه واشنگتن، ی گوید: «آمریکا باید در این رابطه هوشیار باشد. مقتدی صدر باور دارد که باید نقش “راهنما” با رسالت “عدالت اجتماعی” را ایفا کند. اگرچه بعید است که بتواند به رهبری مشابه آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران، تبدیل شود، اما احتمال اینکه یک روحانی “اهل سکوت” مانند آیت الله علی سیستانی باشد نیز اندک است. اتفاقی که ممکن است رخ دهد، ظهور مقتدی صدر به مثابه چهره ای همچون سید حسن نصرالله، رهبر حزب الله، است. و این، اتفاقی نیست که برای واشنگتن خوشایند باشد.»

در حقیقت، حامیان صدر اخیرا کنترل میدان نمادین «تحریر» در بغداد را در دست گرفتند و معترضانی که در آنجا مستقر شده بودند، بیرون کردند.

خلاصه کلام اینکه اگرچه احساسات در اظهارات طرفداران جنبش صدری ها در رابطه با نیروهای آمریکایی در عراق به تندی یک دهه گذشته نیست، اما این مساله همچنان در عمق تفکر جنبش، از شخص مقتدی صدر گرفته تا گروه های شبه نظامی حامی او، ریشه دوانده است. آنها اعتقاد راسخ دارند که حضور نیروهای نظامی خارجی نباید به یک مشخصه در زندگی واقعی عراقی ها تبدیل شود.