عراق بار دیگر نقطه اشتعال آمریکا و ایران می شود؟

نویسنده: دیوید ایگناتیوس

میدل ایست نیوز: تقابل جوشان آمریکا و ایران اخیرا بار دیگر در پی تبادل حملات میان شبه نظامیان وابسته به ایران و نیروهای آمریکایی، اوج گرفت. افسران آمریکایی هشدار دادند که در صورت محتاط نبودن ایران، مناقشات مجددا تشدید خواهد شد. آنها این موقعیت را نقطه عطفی خطرناک می بینند. وضعیت ایران به دلیل شیوع ویروس کرونا آشفته است و پس از ترور سردار قاسم سلیمانی در ماه ژانویه، این کشور هنوز نتوانسته به برنامه های خود نظم دهد. رهبران تحت فشار و آماده به جنگ ایران، به دنبال یک نقطه اجماع هستند و به حامیانشان این پیام را می دهند که می خواهند به نیروهای آمریکایی حمله کرده و آنها را از منطقه بیرون کنند.

در این میان، عراق به نقطه اشتعالی آماده به انفجار در جنگ اعلام نشده بین ایران و ایالات متحده آمریکا تبدیل شده است. کتائب حزب الله، یکی از شبه نظامیان نزدیک به ایران هفته گذشته ۳۰ موشک کتایوشا به سمت پایگاهی در کمپ تاجی در ۲۷ کیلومتری شمال بغداد شلیک کرده که این حمله موجب کشته شدن ۲ سرباز آمریکایی شده است. نیروهای آمریکایی نیز یک روز بعد از این حمله، در یک اقدام تلافی جویانه به ۵ پایگاه مهمات و تسلیحات کتائب حزب الله حمله کردند. مقامات عراق، این حملات را محکوم کردند و مدعی شدند که در طی یکی از آنها فرودگاه کربلا که توسط زائران شیعه استفاده می شود، مورد اثابت موشک قرار گرفته است. تلافی آمریکا به این صورت، تنها یک واکنش محدود به مرگ ۲ سربازاش به شمار می رود. افسران آمریکایی آماده اند تا در صورت کشته شدن هموطنانشان، دستور حمله مستقیم به ایران را صادر کنند. چنین حملات مستقیمی به ایران، بازار اقتصاد و نفت را که در پی شیوع بیماری همه گیر کرونا دچار سقوط آزاد شده است، بیش از پیش آشفته خواهد کرد و تمایل آمریکا به ممانعت از بروز تنش های بیشتر می تواند یکی از دلایل احتیاط نسبی آن باشد.

مقامات آمریکایی باور دارند که تاثیرات شیوع ویروس «کووید-19» یا همان ویروس کرونا در ایران بسیار شدید بوده است. طبق آمارهای رسمی، شمار جان باختگان در نتیجه این بیماری تا کنون به 2234 نفر و شمار افراد مبتلا به نزدیک به 30هزار نفر رسیده است؛ چند نفر از اعضای مجلس ایران و یکی از مشاوران آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم این کشور، نیز در میان جان باختگان بودند. دو معاون رئیس جمهوری و معاون وزیر بهداشت نیز در میان مبتلاشدگان به بیماری هستند. مقامات آمریکایی باور دارند که دولتمردان ایرانی تدابیر امنیتی بسیار جدی برای محافظت از رهبر خود در برابر بیماری به اجرا گذاشته اند.

شیوع بیماری همه گیر کرونا پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، رهبر نیروهای قدس سپاه پاسداران جمهوری اسلامی، به دستور دولت ایالات متحده آسیب شدیدی به ایران رسانده؛ این در حالی است که ایران درگیر آسیب های ناشی از تحریم های آمریکا نیز هست. مقامات آمریکایی باور دارند که در نبود رهبری همچون سلیمانی، رقبایی از وزارت اطلاعات و سران ارتش برای عقب راندن سپاه و به دست آوردن نقش های پررنگ تر دست به کار خواهند شد. یکی از مقامات آمریکا نبود سردار سلیمانی برای ایران را به شرایط ایجاد شده در پی کشته شدن ژنرال راینهارت هیدریش در جنگ جهانی دوم تشبیه کرده است؛ بدون شک هیدریش یکی از بانفوذترین افسران آلمان ها بود و هیتلر او را «مردی با قلب آهنی» خطاب می کرد. آلمان ها هیچ وقت نتوانستند جایگزینی برای او پیدا کنند.

آمریکایی ها باور دارند که پس از ترور سلیمانی، ایران رویکرد خود را از تهدید هم پیمانان ایالات متحده در منطقه از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی، به ایجاد چالش مستقیم برای آمریکا تغییر داده است. این یک استراتژی با درجه خطر بالاست، اما هدف ایران در بلند مدت، بیرون کردن نیروهای آمریکایی از منطقه و به خصوص عراق است. ایرانی ها احساس می کنند که پیشتر به اندازه کافی عربستان و امارات را در جهت سازش تحت فشار گذاشته اند و اکنون زمان آن رسیده که به دنبال موفقیت مشابهی در رابطه با بیرون کردن آمریکا از عراق باشند.

امارات از تابستان گذشته گام های عملیاتی محدودی برای سازش برداشته که از نمونه آنها می توان به اعزام هیئت گارد ساحلی به تهران در راستای جلوگیری از حوادث دریایی اشاره کرد. مقامات آمریکایی نگران هستند که امارات به اندازه کافی در تحت کنترل درآوردن صادرات پتروشیمی ایران که آن هم هدف تحریم های آمریکا بوده، سریع عمل نکرده است. این امر می تواند نشانه ای از اختلافات داخلی امارات در راستای همسوسازی سیاست ها در هفت امیرنشین باشد. مقامات اماراتی از اظهار نظر در این زمینه خودداری می کنند.

به رغم اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، در ماه ژانویه مبنی بر آمادگی او برای عقب نشینی از تنش ها، افسران آمریکایی مصمم هستند که در عراق باقی بمانند. مقامات رسمی انتظار دارند تا ایالات متحده به مرور تعداد نیروهای خود را از 5هزار به 3هزار نفر کاهش دهند؛ اما ماموریت اصلی آنها در آموزش و تربیت نیروهای ضدتروریسم عراق ادامه خواهد داشت و آمریکا قصد دارد در دفاع از نیروهای خود در پایگاه هوایی الاسد و اربیل، سامانه موشکی پاتریوت در منطقه مستقر کند.

گفته می شود که برخی از رهبران ارشد عراق از جمله هادی العامری، رهبر بانفوذ شبه نظامیان شیعه، به طور پنهانی به واشنگتن پیام داده اند که به رغم رای مجلس عراق به قانون غیر الزام آور مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از عراق، مخالف حضور آنها در خاک کشور خود نیستند؛ اما در صورت تشدید کشمکش ها ممکن است نظر آنها تغییر کند.

ایران سیاست های ایالات متحده را محتاطانه زیر نظر گرفته است. یکی از کارت هایی که ایران ممکن است در ماه های پیش رو در صدد بازی آن برآید، پیشبرد تعمدی اقداماتی است که اقتصاد جهانی را بی ثبات می کنند؛ ایران بدین ترتیب امید ترامپ برای پیروزی مجدد در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده را کاهش می دهد تا شاید با روی کار آمدن دولتی جدید در کاخ سفید، تحریم ها نیز تسهیل شوند. نمونه مشابه این استراتژی هم تلاش های آمریکا برای «تغییر نظام» در ایران است که تنها یکی از بیشمار موارد نامعلوم در خاورمیانه آشفته به شمار می رود.