مناسبات امریکا و عربستان؛ تزلزل در راهبرد نفت دربرابر امنیت

میدل ایست نیوز: مناسبات تقریبا 75 ساله عربستان و ایالات متحده امریکا چالش‌های متعددی را به خود دیده است که رهبران دو کشور موفق به پشت سر گذاشتن آن شده‌اند اما واقعیت‌ها و متغیرهای کنونی منجر به کنار رفتن تصویر معمول از روابط ریاض و واشنگتن شده است که برای دهه‌ها پابرجا بود به طوری که اکنون به نظر می رسد نفت عربستان اهمیت کمتری برای ایالات متحده امریکا  دارد که از نوامبر گذشته روزانه 12.9 میلیون بشکه نفت تولید می کند و بزرگترین تولیدکننده نفت در جهان به شمار می رود.

مناسبات ویژه واشنگتن و ریاض بر پایه تضمین انتقال آزاد و امن نفت عربستان در ده‌ها سال گذشته به امریکا برای تامین نفت مورد نیاز این کشور و در مقابل همکاری نظامی و امنیتی طرفین برای حفظ امنیت عربستان استوار بوده است.

در همین ارتباط، «دونالد ترامپ»، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا عربستان را به عنوان مقصد نخستین سفر خارجی خود در ژانویه سال 2017 انتخاب کرد و طی آن قراردادهای تسلیحاتی و خدمات دفاعی به ارزش 100 میلیارد دلار امضا کرد و بعد از آن قراردادی به مبلغ 370 میلیارد دلار ظرف مدت 10 سال آتی منعقد کرد.

پنج کشور امریکا، چین، هند، روسیه و عربستان 62درصد از هزینه‌های نظامی جهان در سال 2019 را تشکیل می دهند، این در حالی است که ریاض در سال 2018 جایگاه سوم را در بین کشورهایی که بالاترین هزینه نظامی را دارند، قرار داشت اما در سال 2019 در رتبه پنج این فهرست جای گرفت، این کشور بزرگترین خریدار تسلیحات و تجهیزات نظامی امریکایی به شمار می رود که علاوه بر آن باید به حضور چشمگیر مربیان و مستشاران امریکایی در عربستان نیز اشاره کرد.

تا کمی پیشتر ترامپ علیرغم وجود انتقادات گسترده از ریاض بابت ترور وحشیانه «جمال خاشقجی»،روزنامه‌‌نگار منتقد سعودی در کنسلوگری این کشور در استانبول، از روابط امریکا با عربستان دفاع می کرد.

بر اساس گزارش‌ کشورهای غربی، عربستان ماهانه 4 میلیارد دلار در جنگ یمن هزینه می کند در این بین، علیرغم نبود آمار و ارقام رسمی، برآوردها نشان می دهد که هزینه عربستان در جنگ یمن در سه ساله نخست آن بیش از 100 میلیارد دلار بوده است که باید تلفات جانی سربازان عربستانی را هم بدان افزود.

در همین ارتباط، سیاست‌های دولت امریکا در رابطه با عربستان، انتقادات گسترده قانون‌گذاران امریکایی را در پی داشته است که بسیاری از آنها پیشتر از داشتن مناسبات تنگاتنگ با این کشور دفاع می کردند و ریاض را شریک و متحدی مهم برای پیشبرد سیاست‌های امریکا در منطقه می دانستند اما با شیوع ویروس کرونا و تشدید جنگ نفتی عربستان با روسیه و به تبع آن وارد آمدن آسیب شدید به نفت شیل امریکا، سطح انتقادها از عربستان افزایش یافت چرا که نمایندگان کنگره امریکا خواستار اولویت‌دهی به منافع واشنگتن و اقتصاد این کشور شدند که با اقدامات ریاض متحمل خسارت های سنگینی شد.

منابع رسانه‌ای امریکایی در تاریخ هفتم ماه مه کنونی از اختلافات عربستان و امریکا درباره تولید نفت و قصد واشنگتن برای خارج کردن سامانه موشکی پاتریوت و 300 سرباز امریکایی از عربستان بدون اعتنا به تنش‌های منطقه خبر دادند.

در این میان، قانون‌گذاران امریکایی فایده و آورده حفظ 2500 سرباز امریکایی و سامانه پاتریوت در عربستان را در سایه جنگ نفتی عربستان علیه شرکت‌های نفتی امریکا زیر سوال بردند و خواستار بازنگری واشنگتن در نحوه مناسبات راهبردی با عربستان شدند که مسئول خسارت های سنگین به حوزه نفتی امریکاست.

جنگ نفتی عربستان و روسیه در هفته‌های اخیر منجر به شکل‌گیری نقطه عطفی در مواضع ترامپ در قبال ریاض شد و این سوال را مطرح کرد که آیا امریکا همانند گذشته نیاز به حمایت از صنایع نفتی عربستان دارد، نفتی که بخش اعظم آن اکنون به چین و دیگر کشورهای آسیایی و نه امریکا و اروپا فروخته می شود.

در داخل امریکا نیز بسیاری از محافل حقوق بشری خواستار بازنگری در مناسبات امریکا با عربستان شدند، کشوری که هیچ گونه اشتراکی با واشنگتن در زمینه ارزش‌های نظیر آزادی بیان، حقوق زنان و آزادی های دینی ندارد و در معرض اتهاماتی نظیر حمایت از تروریسم و افراط گرایی قرار دارد.

در این میان، علیرغم تاکید مقامات کاخ سفید بر استحکام مناسبات با ریاض و اهمیت شراکت دفاعی دو کشور حتی در سایه اختلافات مربوط به تولید نفت، هنوز زود است که درباره کاهش سطح مناسبات ریاض و واشنگتن و سخن گفت اما با این وجود دور از ذهن نیست که کشورهای جهان در ماه‌ها یا چند سال‌ آتی شاهد آغاز فروپاشی شراکت راهبردی دو کشور مذکور باشند، راهبردی که بر انتقال امن نفت در مقابل حفظ امنیت استوار است.