خبر اولسیاسی

مناقشات بغداد با آنکارا می تواند به نفع هر دو طرف باشد

جدیدترین عملیات نظامی ترکیه علیه شبه نظامیان کرد مستقر در شمال عراق، واکنش های شدیدی را از جانب بغداد برانگیخته، اما همچنین باعث ایجاد فضای گفت و گو بین ارتش های دو طرف شده است.

نویسنده: فهیم تاشکتین

میدل ایست نیوز: تلاش ترکیه برای ایجاد یک «کریدور امنیتی» علیه گروه های کرد در امتداد مرزهای جنوبی، از عفرین در شمال غربی سوریه تا کوه های قندیل در شمال شرقی عراق، به رغم مناقشات و آشفتگی های نظامی و سیاسی ادامه پیدا کرده است. ارتش ترکیه از اواسط ژوئن در عملیاتی با نام پنجه عقاب و پنجه ببر پایگاه های گروه های شبه نظامی کُرد در شمال عراق را هدف گرفته است. این حملات ادامه عملیات پنجه 1-2-3 در سال گذشته و عملیات صلح بهار در فاصله بین تل ابیض و راس العین در سوریه، به شمار می روند.

یورش مداوم علیه حزب غیرقانونی کارگران کردستان که در مبارزات مسلحانه طولانی مدت خود علیه ترکیه به پایگاه ها در شمال عراق تکیه کرده اند، از منظر پیامدهایی که در صحنه نظامی داشته و واکنشی که برانگیخته، اهمیت دارد و از عملیات های پیشین مستثنی می شود. ترکیه از دهه 1990 تاکنون به طور مداوم حزب کارگران کردستان را در داخل عراق هدف می گرفته است. نیروهای ترکیه در جدیدترین عملیات در تاریخ 15 ژوئن تعداد پایگاه های خود را به دلیل تشدید تنش ها با دو دولت منطقه ای كردستان و دولت مرکزی عراق افزایش داده بودند. ترکیه در این عملیات نه تنها مناطقی از قندیل، زاپ، آواشین باسیان، گارا و هاچورک را که اردوگاه های حزب کارگران کردستان در آن واقع شده، که اردوگاه سنجار، محل اقامت بی خانمان های یزیدی، و اردوگاه مخمور در نزدیکی کرکوک را که محل اقامت پناهجویان کُرد از ترکیه است، هدف گرفت. به گفته منابع کردی، نیروهای ترکیه 50 کیلومتر در خاک کردستان عراق پیشروی و 12 پایگاه و گذرگاه جدید تاسیس کرده اند. نقشه منتشر شده توسط ریاست ارتباطات ترکیه در تاریخ 6 ژوئیه حضور نظامیان این کشور را در 37 سایت نشان می دهد.

این عملیات بر مناطق غیرنظامی به شدت تاثیر گذاشته است. به گزارش روداو، شبکه رسانه ای کردستان عراق، تاکنون ساکنان 25 روستا به دلیل این عملیات مجبور به ترک خانه های خود شده اند. جبار یاور، دبیرکل وزارت پیشمرگه دولت منطقه کردستان، هم گفت: «تنها در یک ماه گذشته و در منطقه زاخو و امیدی نزدیک به 100 روستا تخلیه شده اند. پیشتر نیز حدود 450 روستا در امتداد مرز تخلیه شده بودند.» براساس اعلام وزارت دفاع ترکیه، در 36 ساعت اول این عملیات بیش از 500 هدف حزب کارگران کردستان توسط جت های اف -16، هواپیماهای بدون سرنشین و خمپاره انداز مورد اصابت قرار گرفتند.

تخلیه روستاها و تلفات غیرنظامیان موجب افزایش فشار بر دولت منطقه کردستان شده، اما واکنش های دولت مرکزی عراق شدیدالحن تر از انتظار ترکیه بوده است. وزارت امور خارجه عراق دو بار در اعتراض به این حملات، سفیر ترکیه را احضار كرده و به او هشدار داده است كه عراق می تواند موضوع را به اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی و شورای امنیت سازمان ملل بکشاند. این کشور همچنین تهدید به تحریم اقتصادی علیه ترکیه کرده و خواستار خروج نیروهای ترکیه از همه مناطق اشغالی از جمله پایگاه بعشیقه در نزدیکی موصل شده است. دولت کردستان شاید از نفوذ فزاینده حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در منطقه خشمگین باشد، اما نمی تواند فشارهای عمومی در برابر اقدامات نظامی ترکیه را نادیده بگیرد. مجلس کردستان چهار کمیسیون برای بررسی اوضاع در مناطق مرزی تشکیل داده است. در سه سال گذشته  دست کم 27 غیرنظامی در مناطقی که ترکیه بمباران کرده، کشته شده اند.

تغییر نگرش عرب درباره حملات ترکیه در داخل عراق پس از سال ها دادن آزادی عمل به آنکارا در برخورد آن با پ.ک.ک بسیار قابل توجه است.

رقابت ترکیه با مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سال های اخیر به طرز چشمگیری افزایش یافته و موجب اعتراض یکصدای اتحادیه عرب در برابر افزایش نفوذ ترکیه در خاورمیانه و شمال آفریقا شده است. اتحادیه عرب، ترکیه را به نقض حاکمیت عراق و توسعه طلبی های جاه طلبانه متهم کرده است. تغییر نگرش عرب به منافع کردها کمک کرده و در عین حال بازیگران سنی را  که آنکارا تا چند سال پیش آنها را مجرای طبیعی نفوذ منطقه ای خود می انگاشت، نیز تحت تاثیر قرار می دهد. در نتیجه، سُنی های همسو با عربستان و امارات از همکاری با ترکیه خودداری می کنند.

با این حال، روابط دو جانبه آنکارا و بغداد تا چه حد می تواند ادامه یابد؟ هشدارهای دولت جدید عراق به رهبری مصطفی الکاظمی، نخست وزیر این کشور، با مواضع سفت و سخت عرب در قبال ترکیه در یک راستا قرار دارد. اما آیا این بدان معنی است که بغداد می تواند خطر فروپاشی روابط با آنکارا را بپذیرد؟

هاکان فیدان، رئیس اطلاعات ترکیه، 11 ژوئن و چهار روز قبل از آخرین اقدام مرزی ترکیه، برای دیدار با مقامات دولت کاظمی به بغداد سفر کرد. مطابق اطلاعات به دست آمده توسط المانیتور، کاظمی که به توافقات خوبی با کُردها رسیده است، تمایلی به موافقت با شروع یک عملیات جدید توسط ترکیه را نداشت چرا که همین حالا هم درگیر تزلزل در عراق در نتیجه کشمکش های میان ایالات متحده و ایران است. اما ترکیه به هر حال این عملیات را پیش برد. اگرچه عراق توانایی درگیر شدن با ترکیه را ندارد، اما کاظمی ناگزیر است به حساسیت عمومی نسبت به از بین رفتن حاکمیت و استقلال عراق و همچنین عصبانیت تشدید شده در میان کردها توجه کند.

گذشته از واکنش های بغداد، تنش های ترکی-کردی موجب تقویت چشمگیر موضع بغداد در مقابل منطقه کردستان شده است. خشم ترکیه از چشم انداز کردستانی مستقل و نفوذ گسترده حزب کارگران کردستان در منطقه، به طور غیرمستقیم زمینه بازگشت بغداد به کردستان را فراهم کرده است. آخرین عملیات نظامی ترکیه فرصتی را برای بغداد فراهم آورد تا نیروهای خود را هر چند در تعداد کم و به صورت نمادین، در امتداد مرز ترکیه در کردستان مستقر کند. دولت مرکزی 22 ژوئن مقامات ارشد نظامی را به دهوک فرستاد تا از سایت های حملات ترکیه بازدید کرده و با مقامات محلی دیدار داشته و مرزبانان را در چندین نقطه اطراف زاخو مستقر کنند. حماده دیزایی، فرمانده مرزبانان، گفته است كه تركیه در زمینه امنیت مرزها پیشنهاد همکاری داده است.

ترکیه به عنوان بخشی از برنامه های «کریدور ضد کردی» خود، ایجاد یک گذرگاه مرزی ثانویه با عراق به منظور دور زدن گذرگاه فعلی که به کردستان عراق باز می شود را پیشنهاد داده است. گذرگاه پیشنهادی، در اوواكوی تركیه مسیری به تل افعر و موصل را فراهم کرده و این امکان را برای دولت مرکزی عراق فراهم می آورد تا كنترل مرزها را به دست بگیرد. این طرح که پس از همه پرسی نافرجام استقلال کردستان عراق در سال 2017 طراحی شد، به دلیل بی ثباتی سیاسی در بغداد به بن بست رسیده بود، اما آنکارا از آن دست بر نداشته بود.

در هر صورت، فرصت های پیش آمده برای همکاری با نیروهای دولت مرکزی عراق در مرز با برنامه کریدور ترکیه تلاقی پیدا کرده است. با این وجود، در حال حاضر بازگشت نیروهای دولت مرکزی در عراق به مرز همچنان محدود است و تغییری در وضعیت موجود ایجاد نمی کند و واحدهای مرزی بیشتر از کردها، اعراب و ترکمن ها تشکیل شده. به طور کلی، موفقیت و پایداری برنامه کوریدور سوال برانگیز است. بدون شک عملیات و پایگاه های ترکیه، حرکت حزب کارگران کردستان را محدود می کند. اما تجربه نشان داده است که گستردگی منطقه و کوهستان های ناهموار آن مانع نتایج قطعی و ماندگار می شوند. به علاوه، حزب کارگران کردستان توانسته خود را برای سال های متمادی در مناطق شهری، چه در کردستان عراق و چه در سوریه، ساماندهی کند. این بدان معنی است که کنترل گذرگاه های کوهستانی، نظارت پهبادی و حملات اطلاعاتی و دقیق موجب از بین رفتن این مشکل نخواهند شد.

منبع
المانیتور

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا