خبر اولسیاسی

مشکلات مداخله خارجی در آتش بس لیبی

شک و تردیدهای فراوانی درباره رویکرد ذینفعان محلی و بین المللی مانند روسیه، ترکیه و امارات متحده عربی در قبال شرایط اصلی مسیر امنیتی در لیبی وجود دارد.

نویسندگان: کریم مزران و عمادالدین بادی

میدل ایست نیوز: امضای یک توافق آتش بس دائمی بین گروه های متخاصم در لیبی در 23 اکتبر نقطه عطفی در روند اتفاقات در این کشور قلمداد می شود چرا که زمینه را برای آغاز مجدد گفت و گوهای سیاسی لیبی به میزبانی سازمان ملل در 26 اکتبر فراهم کرد و همچنین می توانست سنگ بنای اولین نشست با میانجی گری سازمان ملل در لیبی در چند سال گذشته شود. کمیسیون مشترک نظامی (5+5) متشکل از نمایندگان نظامی نیروهای مسلح عرب لیبی مستقر در شرق و دولت وفاق ملی که با ارتش ملی لیبی به فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر همسو هستند، در تاریخ 1 نوامبر در شهر مرزی غدامس دیدار و درباره راه های تحکیم توافق آتش بس گفت و گو کردند. با این حال، شور و نشاط بین المللی در آغاز این گفت و گوها می تواند یک چشم انداز مبهم از احتمال بازگشت مجدد به درگیری های خشونت آمیز را در پی داشته باشد. شک و تردیدهای فراوانی درباره رویکرد ذینفعان محلی و بین المللی مانند روسیه، ترکیه و امارات متحده عربی در قبال شرایط اصلی مسیر امنیتی وجود دارد. همچنین این سوال مطرح است که آیا مسیرهای سیاسی و اقتصادی مکمل این توافق اساسا شرایط را برای شکست آن فراهم می آورند؟!

به نظر می رسد اولین دشواری در این مسیر این است که در حقیقت هیچ ساز و کاری وجود ندارد که ذی نفعان بین المللی را به استفاده از قدرت در برابر طرف های محلی درگیری که با حمایت خارجی برای به چالش کشیدن توافق فعالیت می کنند، متعهد کند. در حقیقت، منافع بسیاری از آنها عکس این روند حکم می کند و این طرف های خارجی سابقه مداخله در مسیرهای سیاسی، اقتصادی یا امنیتی را دارند. ماهیت نمادین نشست کمیسیون مشترک نظامی در غدامس، شهری که پیشتر میزبان کنفرانس ملی 2019 بود، از چشم لیبیایی ها دور نماند. ممکن است ماجرا کلا اینطور باشد که یک مرتبه دیگر موفقیت بالقوه یک رویداد با میزبانی غدامیس در نهایت در راستای یک رویکرد خود آسیب زننده برای تثبیت حفتر در نوعی مناسبات جدید تقسیم قدرت، فدا شده باشد. به طور گسترده تر، این واقعیت که حمله تهاجمی حفتر در سال 2019 از لیبی غربی و جنگ مهلک شانزده ماهه ای که در پی آن رخ داد، اساسا در نبود چنین مسئولیت پذییری و تعهدی رخ داد و پیام آن چه برای حفتر و چه برای دیگر طرفین درگیر، مشهود بود.

به علاوه، به نظر می رسد تاکید کنونی جامعه جهانی بر مذاکرات «به رهبری لیبی» از سابقه طولانی مدت عدم موفقیت در رسیدگی به مداخلات خارجی در این کشور آفریقای شمالی ناشی می شود. طولانی شدن حمله حفتر و تغییر شکل آن از آنچه قرار بود یک حمله ناگهانی و کوتاه باشد به یک جنگ شانزده ماهه تمام عیار، یک اتفاق منحصرا داخلی نبود و شکست و عقب نشینی نیروهای او هم ارتباطی با مذاکرات در لیبی نداشت. مسیری که نیروهای مسلح عرب لیبی از حومه طرابلس با توسل به زور باز کردند، یک رزمایش ژئوپلیتیک بود که لیبیایی ها در آن نقشی نداشتند؛ این مسیر پیشتر در نتیجه مذاکرات پنهانی ترکیه و روسیه رخ داد و این مساله که گروه واگنر مزدور روسی در نهایت مجبور به عقب نشینی به سمت سرت و مرکز لیبی شده بود و نیروهای مسلح عرب لیبی هم در اقدامی ناگهانی پایگاه های اصلی خود را ترک کرده و در نتیجه موضع خود برای پیشروی را از دست داده بودند. قالب معاصر مذاکرات امنیتی نه تنها مبتنی بر این مساله شکل گرفته که حفتر بیشتر از آن تحت محاصره است که بخواهد آتش بس را بر هم بزند، بلکه همچنین مبتنی بر انگاشت درباره نوعی اهرم فشار لیبی بر نیروهای خارجی و مزدور است که اساسا وجود ندارد.

شک و تردیدی که در نتیجه دو بلوف فوق الذکر وجود دارد، با توجه به اهمیت استراتژیک تاسیسات نظامی و شهرهایی که ترکیه و روسیه در آنها حضور دارند، تشدید می شود.

نیروهای ترکیه به دنبال گسترش حوزه نفوذ خود هستند و سازه پایگاه نظامی الوطیه، یکی از بزرگ ترین پایگاه های هوایی لیبی، را تقویت می کنند که به دلیل واقع شدن آن در چند صد مایلی جنوب طرابلس و نزدیکی به مرز مشترک با کشور همسایه تونس، از نظر استراتژیک اهمیت زیادی دارد. با توجه به گستردگی تجهیزات فنی، نیروی انسانی و سرمایه تزریق شده توسط نیروهای ترکیه از طریق این پایگاه هوایی، به نظر نمی رسد که آنها به دنبال یک حضور موقت باشند و قطعا برای حضور طولانی مدت برنامه ریزی کرده اند.

روسیه همین رویکرد ترکیه را در پایگاه نظامی الجفره در مرکز لیبی، واقع در چند صد مایلی جنوب شهر سرت، اتخاذ کرده است. در حقیقت، کنترل ظاهری نیروهای مسلح عرب لیبی بر این شهر ساحلی حضور گسترده مزدوران روسی را در آنجا امکان پذیر کرده است. گروه واگنر که ظاهرا به كرملین وابسته است، با گسترش و تثبیت حضور خود در شهر سرت در یک موقعیت استراتژیك برای كنترل خطوط دفاعی در برابر حمله احتمالی نیروهای لیبی غربی قرار دارد و این در حالی است که سعی دارد حضور خود را از طریق پایگاه نظامی جفره، منطقه شرقی برقه و منطقه فزان در جنوب لیبی گسترش دهد. استقلال كامل آنها از زنجیره فرماندهی حفتر به ویژه از ماه مه در نتیجه خروج یك جانبه آنها از طرابلس مشخص شد؛ این پویایی تاییدی بر این ادعا بود كه مانور معاصر آنها به طور مستقل از حفتر هماهنگ شده است.

خودمختاری گروه واگنر مساله ای نیست که لیبیایی ها بتوانند پای میز مذاکره به آن رسیدگی کنند. بنابراین، آتش بس نه تنها در برابر مداخله های احتمالی طرفین درگیری در داخل لیبی آسیب پذیر است، بلکه در معرض خطر حال و هوای استراتژیک کرملین نیز قرار دارد. تقویت نیرو توسط روسیه در مرکز لیبی نشان می دهد که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور این کشور، قصد دارد از فرصت موجود استفاده کند و از ایالات متحده و اتحادیه اروپا پیشی بگیرد. در شرایطی که آمریکا درگیر یک روند طولانی مدت انتخاباتی است و ممکن است با یک دوره انتقالی دشوار سیاسی مواجه شود، و اروپا هم در رابطه با مساله لیبی هیچ گونه انسجام در تصمیم گیری از خود نشان نداده، می توان انتظار داشت تنش ها در نتیجه سیاست های توسعه طلبانه رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، تشدید شوند.

دستورالعمل شعار گونه گرامشی مبتنی بر «بدبینی عقل، خوش بینی اراده» بی شک با شرایط تاریک پیرامون روند گفت و گوهای جدید لیبی همخوانی دارد. مردم لیبی لایق چیزی بیش از نوعی خوش بینی بی اساس هستند و لیاقت تعهد واقعی جمعی برای ایجاد راهی برای مسئولیت پذیری، سازش و صلح توسط همه طرفین درگیر را دارند.

منبع
شورای آتلانتیک

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا