میدل ایست نیوز: مناسبات مصر و سودان در حال حاضر شاهد همگرایی است که می‌توان از آن به همکاری نظامی تعبیر کرد اما در مقابل مواضع دو کشور در قبال پرونده سد النهضه با عدم هماهنگی و فراتر از آن، تضاد همراه است و در هر دو موضوع نیز، اتیوپی حضوری پررنگ دارد. پشت پرده چه اتفاقاتی در جریان است؟
طی هفته‌های گذشته روابط دو کشور سودان و اتیوپی در عرصه سیاسی و نظامی به دلیل تنش‌ها و اختلافات مرزی شاهد افزایش تنش و رسیدن آن تا سرحد جنگی قریب‌الوقوع پیش رفت، همزمان مواضع سودان و مصر شاهد همگرایی آشکار بود که در سخنان و اظهارنظرهای دولتمردان دو کشور در اینکه روابط سودان و قاهره پایدار و دائمی است و این دو در پی همکاری بیشتر هستند، ظهور و بروز یافت.
تنش‌های مرزی میان سودان و اتیوپی
بعد از گذشت 21 سال از تسلط گروه‌های شبه‌نظامی اتیوپیایی بر منطقه مرزی خورشید با سودان، نیروهای سودانی چندی پیش وارد این منطقه شدند؛ منطقه‌ای که خرطوم آن را اشغالی توصیف می‌کند.
در پی اعلام دولت سودان مبنی بر بازپس‌گیری اراضی اشغالی از اتیوپی، شدت تنش‌ها میان دو کشور بالا گرفت و آدیسآبابا، خرطوم را به سوء استفاده از درگیری این کشور با مساله تیگرای و تسلط بر مناطقی در درون اتیوپی متهم کرد، ادعایی که با تکذیب خرطوم رو به رو شد.
در این میان، مصر حمایت کامل خود از سودان در نبرد مرزی با اتیوپی را اعلام کرد و وزارت امور خارجه این کشور در بیانیهای تصریح کرد که قاهره بر همبستگی و حمایت کامل از خرطوم و حق این کشور در صیانت از امنیت و حاکمیت بر اراضیش را تاکید و تجاوزگری‌های غیرقابل توجیه اتیوپی را محکوم می کند.
در سفر پنجشنبه گذشته هیات عالی‌رتبه سودانی به قاهره، «عبدالفتاح السیسی»، رئیس جمهوری مصر تاکید کرد که موضع قاهره در قبال سودان از ارتباط تاریخی این دو ملت وادی نیل ناشی می‌شود و این موضع تحت هیچ شرایطی قابل تغییر نبوده و نخواهد بود.
همگرایی نظامی میان مصر و سودان
همگرایی نظامی میان خرطوم و قاهره که بعد از رزمایش هوایی دو کشور در میانه ماه نوامبر گذشته آغاز شد؛ نخسین رزمایش در نوع خود میان دو کشور به شمار می‌رود؛ رزمایشی که همزمان با درگیری‌های نظامی ارتش اتیوپی با نیروهای جبهه مردمی آزادسازی تیگرای در مناطق هم‌مرز با سودان برگزار شد.
پیش از این مانور، «محمد فرید حجازی»، رئیس ستاد مشترک ارتش مصر در اوایل ماه نوامبر گذشته به خرطوم سفر کرد و در دیدار با «محمد عثمان الحسن»، همتای سودانی خود تصریح کرد که روابط نظامی دو کشور شاهد جهشی قابل توجه در زمینه‌های مختلف از جمله آموزشی و تامین امنیت مرزها خواهد بود.
در این میان، سخنگوی وزارت امور خارجه اتیوپی هفته پیش تلویحا مصر را به برانگیختن منازعات مرزی میان سودان و اتیوپی متهم کرد و گفت: طرف سومی در تلاش است تا به منازعات مرزی ما با سودان دامن بزند، سودان نیز به دلیل درگیری اتیوپی در جبهه تیگرای، از خلا امنیتی شکل گرفته در مرزها سوء استفاده کرده است.
وی افزود: اتیوپی تلاش کرده است تا موضوع اختلافات مرزی با سودان را پررنگ نکند و آن را از طریق مذاکرات حل و فصل کند اما این امر نباید مورد سوء استفاده طرفی سوم قرار گیرد و این سکوت ما را دلیل بر ترس‌مان قلمداد کند.
موضع سودان و مصر در قبال مذاکرات سد النهضه
طبیعتا نمی‌توان به مناسبات خرطوم و قاهره به دور از رابطه این دو با آدیسآبابا نگریست چرا که مساله سد النهضه در سایه نگرانی‌های سودان و مصر نسبت به تاثیر این سد بر حقابه‌شان با گذشت 9 سال از آغاز مذاکرات، هنوز میان این سه کشور حل و فصل نشده است.
در این بین، طبیعی است که همگرایی نظامی میان سودان و سودان، بازتاب مستقیمی بر مواضع این دو در مذاکرات سد النهضه داشته باشد اما واقعیت میدانی درست عکس این را می‌گوید؛ به طوری که در اواسط دسامبر گذشته، سودان یکباره از تحریم مذاکرات به دلیل اتکا به «رویکردی قدیمی و ناکارساز» خبر داد و خواستار دادن نقش پررنگ‌تر به کارشناسان اتحادیه افریقا شد؛ موضعگیری که در تضاد با موضع مصر و به سود اتیوپی است چرا که منجر به طولانی‌تر شدن روند مذاکرات می‌شود.
سودان در 4 ژانویه گذشته هم مشارکت در نشست مجازی سه‌گانه با مصر و اتیوپی درباره سد النهضه را رد کرد و دلیل آن را عدم توجه به خواسته‌اش در دادن نقش بزرگتر به کارشناسان اتحادیه افریقا عنوان کرد.
در همین رابطه، «عبدالمنعم ابو ادریس»، تحلیلگر و پژوهشگر امور افریقا تصریح کرد: هیچگونه هماهنگی شایان توجهی میان خرطوم و قاهره درباره پرونده سد النهضه وجود ندارد و مواضع دو کشور در آخرین نشست مذاکرات، متناقض و ناهمخوان بود.
ابو ادریس افزود: موضع سودان، دادن نقش پررنگ‌تر به کارشناسان اتحادیه افریقا است اما مصر مخالف این موضوع است و دو کشور در قبال این پرونده اختلافات جدی با یکدیگر دارند.
آیا سودان و مصر اختلافات خود را کنار می‌گذارند؟
اختلافات میان قاهره و خرطوم درباره پرونده سد النهضه تنها مانع در مسیر بهبود کامل روابط میان دو کشور نیست لذا تحلیلگران معتقدند که حتی اگر همگرایی سیاسی و نظامی میان سودان و مصر با محوریت سد النهضه شکل بگیرد باز بنا به مسائل مورد اختلاف از جمله منازعه دو کشور بر سر حاکمیت بر منطقه مرزی حلایب و شلاتین، روابط دو کشور تحت الشعاع قرار می گیرد.
«یوسف سراج»، تحلیلگر امور سیاسی نیز بر این باور است که «دور از ذهن به نظر می رسد که رویدادهای در جریان میان سودان و مصر را هماهنگی یا همکاری قلمداد کنیم چرا که دولت دو کشور به ویژه حکومت انتقالی سودان دچار تغییراتی شده است.»
سراج افزود: دولت انتقالی سودان موضع واحدی ندارد چرا که از دو شقه نظامی و غیرنظامی تشکیل شده است و اختلاف‌نظر میان این دو حتی در مسائل خارجی کاملا واضح و هویدا است.
وی با بیان اینکه همگرایی با مصر چه‌بسا با شق نظامی دولت سودان قابل تحقق باشد چرا که سران هر دو دولت نظامیان هستند، اظهار داشت: مصر از تحرکات سودان در مرز اتیوپی حمایت می‌کند چرا که قاهره علیه آدیسآبابا است.
در سایه پیچیدگی‌های حاکم بر مناسبات سودان و مصر و تاثیرات تنش‌های منطقه‌ای بر آن، به نظر می‌رسد که سرنوشت همکاری و هماهنگی میان دو کشور در گرو منافع، انگیزه‌ها و توانمندی دو کشور در پشت سر نهادن کانون تنش‌هاست.
