نقشه راهی برای ترمیم عراق؛ اصلاحات امنیتی نباید سیاسی باشند (بخش ششم)

نویسنده: سی. آنتونی پاف

میدل ایست نیوز: رهبران عراقی به رغم همه چالش های سیاسی، اقتصادی-اجتماعی و امنیتی موجود، موفق شده اند پیشرفت داشته باشند. در حقیقت، به نظر می رسد جامعه عراق به سمت یک روحیه ملی گرایانه و دوری از تاکید بر هویت قومی-فرقه ای در حرکت است؛ روحیه ای با تاکید بر حق برابر شهروندی. کارشناسان در کارگروه های امنیتی، اجتماعی اقتصادی و سیاسی گفتگو برخی از اقداماتی که می توانند در ایجاد تغییرات مثبت در عراق به کار گرفته شوند را شناسایی کرده اند.

تدابیر ویژه اقتصادی-اجتماعی

• تشکیل هیئت های برنامه ریزی، خرید و بازسازی مرکزی. حمایت خارجی از برنامه نخست وزیر برای تشکیل هیئت های برنامه ریزی، خرید و بازسازی لازم است. در صورت موفقیت، این هیئت ها می توانند فساد و ناکارآمدی را کاهش دهند و همچنین به اعتماد سازی به دولت و بهبود بحران بودجه عراق کمک کنند. این هیئت ها باید شفافیت را در اولویت و برنامه های حسابرسی برای آژانس های دولتی عراق توسعه دهند.
• مناطق اقتصادی. تشکیل مناطق اقتصادی، شاید 4 یا 5 منطقه در مرحله اولیه، به ظرفیت سازی و تجارت در سطح استانی کمک می کند. مناطق ایده آل می توانند بصره، کردستان، در امتداد مرز عراق و اردن و مناطقی در جنوب بغداد باشند. مناطق جدید اقتصادی به تسریع فعالیت اقتصادی و بهبود کلی اقتصاد عراق کمک می کنند.
• تعرفه های خالص گمرکی. دولت عراق باید سختگیری بیشتری در اخذ حقوق گمرکی نشان دهد چون طبق تخمین ها، سهل انگاری در این زمینه سالانه 8 تا 12 میلیارد دلار به اقتصاد عراق ضرر می زند.
• تنظیم مقررات سرمایه گذاری و اصلاح بخش مالی. اصلاح و ساده سازی مقررات و رویه های سرمایه گذاری عراق برای تقویت سرمایه گذاری و بخش مالی لازم است. بهبود فرصت های آموزشی مرتبط با مهارت های تجاری به طور همزمان با این اقدامات می تواند به کاهش نرخ بیکاری جوانان نیز کمک کند. دولت عراق باید در صدد جلب حمایت موسسات مالی بین المللی از تلاش های خود در این زمینه برآید. حتی اگر در کوتاه مدت بودجه مازادی از این موسسات به عراق نرسد، حمایت سیاسی آنها از اصلاح مقررات و بخش مالی می تواند مفید باشد.
• بازسازی، بازگشت آوارگان و بازگشت پناهجویان. خواه دولت تصمیم بگیرد تلاش ها برای بازگشت به شرایط عادی را متمرکز یا تمرکززدایی کند، فرصت های زیادی برای ترکیب بازسازی و بازگشت شهروندان آواره به خانه هایشان وجود خواهد داشت. اگر دولت بتواند اشتغال جوانان را در بخش ساخت و ساز هدایت کند، سرمایه گذاری خصوصی در توسعه شهری را بهبود بخشد و برای بازسازی از حمایت های بین المللی برخوردار شود، می تواند خانه های امن و مناسبی برای میلیون ها عراقی آواره از جنگ با داعش فراهم کند.

بهبودهای امنیتی

اصلاح بخش امنیت. این مساله اساسا یک مشکل سیاسی است، نه یک مشکل امنیتی. و نیاز به یک رویکرد انعطاف پذیر و ارتقاء ثبات سیاسی دارد. دولت عراق برای ایجاد شرایط مثبت سیاسی باید «بافت های پیوندی» را در میان همه بازیگران دولتی که در اصلاح بخش امنیت سهیم هستند، تقویت کند؛ یک سیاست همه جانبه که بازیگران حاشیه ای را به مرکز بازگرداند. لازم است نخست وزیر یک جزیره پشتیبان در داخل بخش امنیتی و نهادهای سیاسی داشته باشد و به شیوه ای استراتژیک با گروه های سرکش مقابله کند. شرکای بین المللی باید به کاهش و خنثی سازی تاثیرات بین المللی بر این روند کمک کنند.

هویت و خدمات ملی. اصلاح خدمات امنیتی می تواند پشتیبان روند سیاسی باشد. اگرچه بسیاری از عراقی ها تحت تهدید داعش به خدمات امنیتی پیوستند، اما حس هویت ملی برای یکپارچه سازی خدمات یا ایجاد پایه و اساسی برای اتحاد کشور وجود ندارد. در واقع بسیاری از اعضای خدمات امنیتی از این سرویس ها به عنوان ابزاری برای خدمت به سایر سازمان ها و اهداف خود استفاده می کنند. تبدیل فرهنگ خدمات امنیتی عراق به فرهنگی که به طور کلی در خدمت مردم باشد، شرط لازم برای بهبود تعداد و کیفیت استخدام شدگان و ایجاد یک ارتش حرفه ای است.

تعریف مجدد نقش ها. استفاده از نیروهای امنیتی عراق برای ارتقاء یکپارچگی اجتماعی مفهوم خوبی است، اما ترجمه آن به یک سیاست سخت خواهد بود. ارتش عراق با ایفای نقش در آزادسازی خاک عراق از دست داعش چهره خود را بهبود بخشیده است. دیگر نیروها، به ویژه خدمات مبارزه با تروریسم، تصویر وحدت ملی را منعکس کردند. دولت عراق می تواند بر مبنای وحدت ملی پشتیبانی مردمی از خدمات مسلح را افزایش دهد. بخشی از اقدامات در این زمینه هم باید تغییر تعریف نقش نیروهای بسیج مردمی، پیشمرگه ها و نیروهای قبیله ای از «محافظت از نخبگان سیاسی» به «محافظت از مردم» باشد.

ملی کردن نیروهای نظامی. دولت عراق باید از احساسات ملی ایجاد شده توسط نیروهای بسیج مردمی استفاده کند. استقرار نیروهای امنیتی در سراسر کشور هم می تواند در ایجاد احساس وحدت ملی موثر باشد. پیش از سال 2014 اعزام نیروهای غیر بومی به برخی مناطق باعث ایجاد حس بیگانگی بین مردم و آن نیروها شده بود و بر شکست نیروها از داعش تاثیر داشت. این پویایی را می توان با ارتقاء درک متقابل بین مردم و نیروها تغییر داد.

اصلاحات در سطح فرماندهی. اصلاحات در فرماندهی ارتباط تنگاتنگی با فرهنگ نظامی دارد. سرویس های امنیتی عراق می توانند برای ترویج یک فرهنگ مثبت از کارزارهای رسانه ای پیرامون شخصیت های خاص بهرمند شوند. چنین کارزارهایی باید به منظور ارتقاء فرهنگ اجرای قانون که عراقی ها به دنبال آن هستند به نیروهای امنیتی مانند اقدامات محافظت از تظاهرکنندگان در میانه اعتراضات گسترش یابند.

شفافیت درباره حضور نیروهای ائتلافی. ائتلاف بین المللی باید درباره فعالیت های خود شفافیت بیشتری داشته باشد. عدم اطمینان درباره فعالیت های ائتلاف به نظریه های توطئه دامن می زند. رسمی سازی حضور ائتلاف به رهبران عراقی کمک می کند تا مردم را درباره حضور خارجی قانع کنند. همچنین لازم است ناتو هنگامي كه تركيه بدون اجازه دولت عراق عمليات نظامي داخل این کشور انجام مي دهد، موضع واضح تري اتخاذ كند.

متعادل سازی تعامل شرکای خارجی. شرکای خارجی نباید برخی از بازیگران امنیتی را به عنوان خوب یا بد، یا نیروهای نیابتی در نظر بگیرند. بازیگران خارجی باید از صحبت درباره متعادل سازی برخی از سرویس های امنیتی با تقویت برخی دیگر خودداری کنند چرا که چنین اقداماتی مساله را سیاسی می کند و مقاومت در برابر اقدامات معنادار برای اصلاح نیروهای امنیتی را افزایش می دهد.

تغییر شکل چهره ناتو در عراق. ناتو باید روی ایجاد یک وجهه خوب برای خود در عراق سرمایه گذاری کند تا نشان دهد روی ثبات عراق سرمایه گذاری کرده و بخشی از تقابل بین ایران و آمریکا نیست.

(این مطلب ادامه دارد.)