میدل ایست نیوز: در نشست حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی در وین، در ژوئن سال جاری، سفیر قطر در اتریش و نمایندهی دائم این کشور در سازمان ملل، بیان کرد که اسرائیل باید به بازرسان آژانس اجازهی بازدید از تاسیسات هستهای خود را بدهد.
نمایندهی قطر بیان کرد که ما به دنبال حاکمیت قانون و ایجاد یک فضای مسالمت آمیز و با ثبات در منطقه هستیم. همهی کشورهای عربی منطقه از جمله قطر، به معاهدهی منع اشاعهی هستهای پیوسته اند و با تمام قطعنامه های بینالمللی حامی عاری سازی خاورمیانه از سلاح هستهای موافقت کردند و تنها اسرائیل از آنها سرباز زده است. این اقدام اسرائیل، امنیت منطقه را به خطر خواهد انداخت. برداشت تهدیدی که قطر نسبت به اسرائیل دارد پس از حملات اخیری که رژیم صهیونیستی به غزه داشت، شدت یافته است، چرا که قطر در این حملات بطور مستقیم دچار آسیب شد و نیز حزب مورد حمایت دوحه (حماس) شدیدترین حملات را از جانب اسرائیل تجربه کرد. این مسئله سبب شد که اختلافات دیپلماتیک و سیاسی میان دوحه و تلآویو شکل جدی تری به خود گرفته و قطر بیش از گذشته از جانب اسرائیل احساس خطر کند.
هر چند ابراز نگرانی قطر از استفادهی نظامی از انرژی هستهای توسط کشورهای منطقه، نخستین بار نیست که اتفاق میافتد.
سال گذشته زمانی که نیروگاه هستهای براکه در امارات در آستانهی افتتاح بود، وزارت خارجه قطر در نامهای به آژانس بین المللی انرژی اتمی اظهار کرد که نیروگاه اتمی امارات تهدید جدی علیه ثبات منطقهای و محیط زیست است. پس از آن نمایندهی ابوظبی در آژانس بینالمللی انرژی اتمی بر استفادهی صلح آمیز از انرژی هستهای تاکید کرده و بیان کرد که هدف راکتورهای ما فراهم کردن نوعی جدید از انرژی پاک برای ملت است.
مواضع قطر نسبت به انرژی هستهای به کار گرفته شده توسط امارات پس از رفع تحریم و توافق العلا و عادی سازی نسبی روابط با این کشور، اندکی معتدل تر شد و زمانی که فعالیت های هستهای اسرائیل را تهدیدی علیه امنیت منطقه تلقی میکرد، نامی از امارات نبرد.
در رابطه با ایران نیز، با وجود حسن همجواری که همواره بین دوحه و تهران وجود داشته است، قطر نسبت به تاسیسات هستهای بوشهر در ایران واکنش های منفی نشان داد. زمانی که در سالهای 2010 و 2011، ایران مسیر دستیابی به انرژی هستهای را آغاز کرده بود نمایندگان قطر در مجامع بینالمللی همواره رای به تحریم ایران و محدود سازی دسترسی این کشور به انرژی اتمی میدادند.
تلاش های قطر برای احیای برجام نیز در همین راستا قابل فهم است. در ماه های اخیر، قطر پیشنهاد میانجیگری میان ایران و آمریکا را ارائه کرده است، با سفرای تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) به رایزنی پرداخته و در جلسات متعددی با دبیرکل سازمان ملل بر ایجاد سازوکار هایی برای احیای توافق برجام تاکید کرده است، چرا که مقامات دوحه معتقدند به وسیلهی برجام، نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی بر فعالیت های هستهای ایران افزایش یافته و میتواند بدون مانع دنبال شود، از طرفی، دسترسی ایران به صنعت موشکی و هستهای محدود خواهد شد و قطر نسبت به همسایه شمالی خود برداشت تهدیدی نخواهد داشت.
خود قطر نیز با وجود تمرکزی که بر عبور از انرژی های تجدید ناپذیر و روی آوردن به انرژیهای نو، پاک و تجدیدپذیر دارد، هیچ گاه به دنبال فعالیت های هستهای و ایجاد تاسیسات انرژی اتمی نبوده، این امر به دو دلیل اتفاق افتاده است؛ نخست به دلیل دغدغههای زیست محیطی مقامات قطر، این مورد در رابطه با اعتراضاتی که قطر نسبت به تاسیسات هستهای کشورهای منطقه داشته است نیز، اولویت نخست بوده، قطر همانگونه که در سند چشم انداز 2030 کشور خود اشاره کرده است، یکی از محورهای توسعه را، توسعهی زیست محیطی میشمارد و در راستای حفظ و ترمیم محیط زیست تلاش بسیاری میکند، به عقیدهی مقامات قطر، تاسیسات هستهای آسیبهای زیست محیطی در پی خواهد داشت و به دلیل اهمیت حفظ سلامت نسبی زیست محیطی در منطقه، دوحه علاوه بر منع همسایگان برای فعالیت هستهای، بازدارندگی داخلی نیز ایجاد کرده است.
دلیل دوم، دغدغههای امنیتی است؛ قطر، کشور کوچکی است که هر رویداد امنیتی در منطقه میتوانند بعنوان تهدیدی علیه امنیت این کشور تلقی شود. علاوه بر وسعت و جمعیت اندک، که سبب آسیب پذیری امنیتی قطر شده است، اقتصاد این کشور نیز وابستگی زیادی به امنیت منطقه دارد. بخش مهمی از اقتصاد قطر وابسته به صادرات انرژی (نفت و گاز مایع) است، امنیت انتقال انرژی یکی از مهمترین مواردی است که قادر به حفظ و افزایش خریداران انرژی قطر میباشد، بخش مهم دیگری از اقتصاد قطر بر پایهی جذب سرمایهگذاری خارجی است و زمانی که سرمایهگذاران اروپایی و آمریکایی ریسک سرمایه گذاری در قطر را به دلیل وجود مواردی در همسایگی این کشور که بر هم زنندهی امنیت هستند، نپذیرد، اقتصاد قطر با بحران مواجه خواهد شد.
لذا قطر به دلیل آنکه تاسیسات هستهای را عاملی در جهت افزایش توانمندی کشورها و نیز تهدیدی علیه امنیت خود میداند، با استفاده از وجههی بینالمللی خود به دنبال محدود کردن دسترسی کشورهای منطقه به انرژی اتمی است. با وجود آنکه قطر اکنون با کشورهایی مانند ایران و امارات دشمنی های آشکاری ندارد اما مقامات این کشور با درک نوسان های روابط بینالملل دریافتهاند که توانمندی همسایگان حتی در صورت عدم خصومت، تهدید جدی علیه امنیت قطر است، چرا که با تغییر صف بندی های منطقهای و بینالمللی این امکان وجود دارد که کشور دوست، به کشور دشمن تبدیل شده و در این صورت قطر به دلیل ظرفیت کم نظامی خود قادر به مبارزه کردن با دشمن توانمند نباشد.
با وجود هزینههای دفاعی گزافی که قطر برای تامین امنیت خود از طریق ائتلاف با ترکیه، جلب حمایت نظامی آمریکا و خرید تجهیزات نظامی از کشورهای اروپایی مینماید، تاسیسات هستهای بعنوان بخشی از قدرت خارج از عرف (به شرط استفاده نظامی) پتانسیل تبدیل شدن به یک تهدید امنیتی جدی برای قطر و دیگر متحدان منطقهای این کشور را دارد لذا دوحه تصمیم گرفته است پیش از آن که مجبور به دفاع در برابر یک کشور هستهای شود با به کار گیری ظرفیت های نهادهای بینالمللی مانع از دستیابی کشورهای منطقه به انرژی اتمی شده تا از این طرق، رفع تهدید نماید.