نویسنده: سامی موبید
میدل ایست نیوز: مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، ماه گذشته با جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا، بر سر پایان عملیات دفاعی 2500 سرباز آمریکایی مستقر در عراق تا دسامبر آینده به توافق رسیدند. این توافق به طور عمده یک دستاورد بزرگ برای نخست وزیر عراق تلقی می شود، اما می تواند مثل یک شمشیر دو لبه عمل کند. شمشیر دو لبه ای که کاظمی به دلیل ناتوانی در تحقق یک سری وعده که پیشتر به مردم عراق داده، اکنون به شدت به آن نیاز دارد. مهمترین این وعده ها که بی ارتباط با خروج نیروهای آمریکایی نیست، مهار نفوذ نیروهای شبه نظامی بر دولت عراق و انحصار تسلیحات در دست دولت و نیروهای رسمی ارتش بود.
کاظمی پس از موضع گیری شدید علیه کتائب حزب الله و یگان های بسیج مردمی (الحشد الشعبی)، مجبور شد در مواجهه با احزاب سیاسی مورد حمایت ایران و نیروهای شبه نظامی شیعه، از مواضع خود عقب نشینی کند. استدلال و نگرانی ایران و احزاب و نیروهای شبه نظامی متحد آن در عراق این است که خلع سلاح این نیروها که از عوامل اصلی بازپس گیری خاک عراق از اشغال داعش بودند، می تواند به بازگشت این گروه تروریستی بیانجامد. سلول های باقی مانده داعش اگرچه از شهرهایی مانند موصل اخراج شده اند، اما هنوز به طور پنهانی در برخی نقاط عراق فعالیت می کنند.
کاظمی همچنین پس از روی کار آمدن به دنبال تظاهرات گسترده خونین چند ماهه در عراق، وعده داده بود عاملان کشتار حدود 600 تظاهرات کننده در جریان اعتراض های خیابانی اکتبر 2019 را شناسایی و محاکمه کند. باور عموم مردم عراق این است که این افراد توسط نیروهای امنیتی کشته شده اند. کاظمی تاکنون در تحقق این وعده هم موفق عمل نکرده و هیچ مقام رسمی در تیرباران دو سال پیش جوانان معترض در خیابان های پایتخت مسئول معرفی نشده است. سرویس های امنیتی عراق با نیروهای شبه نظامی وابسته به احزاب بزرگ در عراق در ارتباط هستند و کاظمی اندکی پس از مطرح کردن احتمال متهم کردن این نیروها دریافت به چیزی بیش از توان اجرایی خود وعده داده است.
انتخابات اکتبر
نخست وزیر عراق همچنین وعده خدمات بهتر را داد، اما این امر هم به دلیل مشکلات ناگزیر قطعی برق، عملی نشده است. او اساسا توانسته تنها به دو وعده خود عمل کند که یکی، تحقق خروج نیروهای آمریکایی از خاک عراق بوده که در ژوئیه تصمیم قطعی آن گرفته شده و دیگری، برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی در ماه اکتبر است.
با این حال، این انتخابات در حال حاضر در وضعیت بلاتکلیفی است و حتی احتمال به تعویق افتادن آن وجود دارد چرا که مقتدی صدر، روحانی برجسته شیعه، اعلام کرده که حزب او، سائرون، انتخابات را تحریم خواهد کرد. صدر تنها رهبر عراقی است که می تواند کاظمی را پس از انتخابات مجددا به قدرت برساند، زیرا او بزرگترین بلوک پارلمانی (54 کرسی از مجموع 329 کرسی) را در مجلس کنونی کنترل می کند. صدر در اواسط سال 2020 در حمایت از نخست وزیری کاظمی نقش مهمی ایفا کرد و حالا در سال 2021، صدر قدرت در هم شکستن یا به قدرت رساندن مجدد کاظمی را دارد.
صدر تنها رهبر شیعه عراق است که اگرچه روابط نزدیکی با ایران دارد، اما توسط ایران به نفوذ و قدرت نرسیده و تحت تاثیر مستقیم این کشور نیست. این مساله درباره هادی العامری، رهبر ائتلاف فاتح با 48 کرسی در مجلس، یا حیدر العبادی، نخست وزیر سابق و رهبر ائتلاف نصر با 42 کرسی در مجلس، تماما صدق نمی کند.
احتمال اینکه العامری یا العبادی با دوره دوم نخست وزیری کاظمی موافقت کنند، بسیار اندک است چون او را طرفدار آمریکا و ناسپاس احزاب شیعه ای می دانند که عامل اصلی به قدرت رسیدنش بوده اند. بنابراین، تنها بخت حقیقی کاظمی برای ابقاء در سمت نخست وزیری این است که صدر به انتخابات بپیوندد و بلوک فعلی خود را حفظ کند یا شمار بیشتری از کرسی های مجلس را به دست آورد. در غیر این صورت، پارلمان جدید عراق احتمالا در اکتبر آینده به دنبال یک نخست وزیر جدید خواهد بود.
درس هایی از افغانستان 2021
در سوی دیگر ماجرا، انتظار می رفت که توافق بایدن و کاظمی بر سر خروج نیروهای آمریکایی از عراق به تقویت موقعیت نخست وزیر بیانجامد، اما جدیدترین تحولات در افغانستان شرایط را به شدت تغییر داده است و می تواند عواقب بدی برای کاظمی داشته باشد.
افغانستان با خروج ناگهانی نیروهای آمریکایی مواجه شد و عراق، بر سر خروج مذاکره کرد. نیروهای آمریکایی پس از 11 سپتامبر در دوران ریاست جمهوری جورج دابلیو. بوش (سال های 2001 و 2003) وارد دو کشور شدند و رژیم های طالبان و صدام حسین را سرنگون کردند. حالا، افغانستان به محض آغاز روند خروج نیروهای آمریکایی در اوایل تابستان، شاهد قدرت گرفتن مجدد طالبان بوده است. طالبان شروع به پاکسازی شهرها و روستاهای سراسر کشور کردند و آنها را یکی پس از دیگری تحت کنترل خود درآوردند. کابل نیز سقوط کرده و دولت اشرف غنی تحت حمایت ایالات متحده برکنار شده است.
همه سرمایه و آموزش هایی که آمریکایی ها برای دو دهه به افغانستان منتقل کردند، بر باد فنا رفت. و این پیام در دفتر مصطفی الکاظمی در بغداد با صدای بلند و واضح شنیده شد. حالا که دولت غنی پس از شروع خروج کامل نیروهای آمریکایی سقوط کرد، احتمال وقوع اتفاق مشابه برای دولت حاکم در بغداد در دسامبر آینده که همین اتفاق برای عراق رخ می دهد، وجود خواهد داشت.
رئیس جمهوری جو بایدن پس از استقبال از کاظمی در دفتر بیضی در کاخ سفید به خبرنگاران گفت: «نقش ما در عراق به صورت آموزش، امدادرسانی، کمک و برخورد با داعش در صورت ظهور مجدد آن، ادامه خواهد یافت؛ اما در پایان سال دیگر در این کشور در یک ماموریت رزمی حضور نخواهیم داشت.» این بیانیه با هدف اطمینان دادن به عراقی ها درباره باقی ماندن شماری از نیروهای آمریکایی به عنوان مشاور به منظور خودداری از تکرار سناریوی افغانستان صادر شد. اما واقعیت این است که اگر آمریکایی ها در عراق در ماموریت رزمی نباشند، کار چندانی نمی توانند انجام دهند و بدین ترتیب، توافق بایدن و کاظمی اساسا تو خالی است و ممکن است کاظمی به خانه اول بازگردد.
