تحولات امنیتی جدید در عربستان تا چه اندازه مهم است؟
تحولات امنیتی اخیر در عربستان، به ویژه با در نظر گرفتن باتلاق جنگ یمن برای بن سلمان، مقطع حساسی را ایجاد کرده است که در صورت عدم مدیریت صحیح شرایط، میتواند عواقب نه چندان خوشایندی برای ریاض داشته باشد.
میدل ایست نیوز: در روزهای اخیر، اخبار امنیتی زیادی در رابطه با سیاست خارجی کشورهای مختلف در قبال عربستان و نیز مواضع امنیتی عربستان در مواجهه با دیگر کشورها منتشر شد.
آسوشیتدپرس با انتشار تصاویر ماهواره‌ای از پایگاه هوایی امیرسلطان در 115 کیلومتری جنوب شرق ریاض، مدعی شد ایالات متحده‌ی آمریکا، سامانههای دفاعی پاتریوت و سامانه‌ی ضد موشکی تاد (سامانه‌ی تاد قادر است موشک های بالستیک را در ارتفاعی بلندتر از پاتریوت منهدم کند) را از عربستان خارج کرده است. این رویداد در حالی است که نیروهای انصارالله یمن همچنان حملات انتقامجویانه‌ی خود را علیه مواضع حیاتی عربستان دنبال می‌کنند. سامانههای پاتریوت آمریکا در سال 2019 و پس از حمله به آرامکو در عربستان مستقر شده بودند.
پس از این خبر، واکنش‌های زیادی شکل گرفت و برخی تا آنجا پیش رفتند که معتقد بودند چنین رویدادی نشانگر شکاف جدی در روابط ریاض-واشنگتن بوده و کاتالیزوری در جهت برقراری روابط نزدیک تر عربستان و روسیه است، کما اینکه ممکن است همین روزها، بن سلمان از مسکو سامانه‌ی اس 400 خریداری کند.
عده‌ای نیز، خروج پاتریوت های آمریکا از عربستان را اهرم فشار ایالات متحده توصیف کردند؛ این گروه معتقد بودند خلأ سامانه‌ی دفاعی آمریکا در عربستان، ریاض را به سوی خرید سامانه‌ی گنبد آهنین از اسرائیل سوق خواهد داد و این امر میتواند مقدمه‌ی عادی سازی روابط میان دو طرف باشد.
در سپتامبر 2018 یک روزنامه سعودی گزارش داده بود که عربستان توافق خرید باتری گنبد آهنین از اسرائیل را با میانجیگری آمریکا امضا کرده است. اما وزارت دفاع عربستان درحالی که امضای چنین قراردادی را تکذیب کرد، انکار نکرد که سعودی ها درخواست خرید این سامانه را داده اند.
اکنون نیز بار دیگر بعد از خروج سامانههای پاتریوت از عربستان بحث خرید سامانه گنبد آهنین به میان آمده است؛ به ویژه اینکه ریاض قبلا چراغ سبز خرید گنبد آهنین اسرائیل را از آمریکا دریافت کرده و همانند سامانه روسی اس 400 نگران عواقب آن نیست.
اما واقعیت امر چندان پیچیده نیست، سیاست آمریکا مانند آنچه در افغانستان اتفاق افتاد، در راستای کاهش حضور نظامی مستقیم و نیز نوعی تغییر آرایش نظامی پی گرفته می‌شود، روابط میان عربستان و آمریکا روابطی راهبردی است که با چنین اتفاقاتی نمی‌توان انتظار نابودی آن را داشت.
بیست هزار نظامی آمریکایی در عربستان حضور دارند که پس از سیاست هایی که در زمان ترامپ بنا نهاده شد و اکنون در حال پیگیری است و بر اساس آن منافع ایالات متحده در اولویت قرار دارد، به دلیل هزینه‌های سرسام آور و نیز تلفات جانی، خروجشان از عربستان انتخاب منطقی تری به نظر می‌رسد. بعلاوه، آمریکا اعلام کرده است که 8 سامانه‌ی پاتریوت خود در خاورمیانه را از عربستان، کویت، اردن و عراق خارج خواهد کرد لذا ایده‌ی تیرگی روابط ریاض و واشنگتن چندان مبتنی بر واقعیت نیست.
بلافاصله پس از خروج سامانههای پاتریوت آمریکا از عربستان، یونان اعلام کرد که سامانه‌ی هوایی پاتریوت و 120 نفر پرسنل این سامانه را به صورت قرضی و به مدت نامعلوم در عربستان مستقر می‌کند. چنین امری نشانگر سطح بالایی از همکاری میان دو کشور یونان و عربستان است که پس از روی کار آمدن محافظه کاران در یونان و همسویی بیشتر با آمریکا و نزدیکی با کشورهای عضو شورای همکاری اتفاق می‌افتد. پیش از این عربستان در سال گذشته یک اف 15 به جزیره‌ی کرت یونان اعزام کرده بود تا در رزمایش این کشور شرکت کند.
به عقیده‌ای برخی، این اقدام یونان در هماهنگی کامل با آمریکا و در راستای کاهش هزینه‌های مادی و تلفات جانی نیروهای آمریکایی صورت گرفته است. بعضی منابع یونانی نیز معتقدند گرایش این کشور به سمت همکاری نظامی با عربستان سعودی به دلیل فشارهای آمریکا برای حضور نظامی آتن در منطقه است. پیش از این دو بار یونان از پذیرش درخواست واشنگتن مبنی بر ارسال ناوچه به آب‌های منطقه جهت تقویت حضور نظامی نیروی دریایی واشنگتن و همپیمانان آن در منطقه تحت فرماندهی آمریکا، خودداری کرده بود، لکن این بار گویا بعنوان عضوی از ناتو به کمک سیاست های آمریکا آمده است.
اما حضور سامانههای دفاعی یونان در عربستان، برای برخی کشورهای منطقه برداشت تهدید ایجاد می‌کند، در حالی که حضور نظامی آمریکا چنین امری را در پی نداشت.
دشمنی دیرین ترکیه و یونان، ممکن است سبب شود تا حضور سامانههای دفاعی یونان در عربستان، حساسیت اردوغان را برانگیزد، با وجود آنکه، پاتریوت یک سامانه‌ی دفاعی است و نمی‌توان از آن علیه کشوری استفاده کرد، به عبارت دیگر تنها برای حفاظت از زیرساخت های حیاتی انرژی عربستان استقرار یافته، لکن این امر میتواند مانعی بر سر راه بهبود روابط ریاض و آنکارا تلقی شود.
روابط میان عربستان و ترکیه با وجود اختلافات شدید، در سال جاری میلادی رو به بهبود بوده است. حضور جو بایدن در کاخ سفید سبب شد تا برخی کشورهای منطقه‌ی خاورمیانه تک روی های خود در سیاست خارجی را کنار گذاشته و به حل بعضی پرونده‌های اختلافات منطقه‌ای خود بپردازند، عربستان و ترکیه نیز از جمله‌ی این کشورها هستند.
عادی سازی روابط عربستان با قطر نیز، مسیر بهبود روابط ریاض و آنکارا را هموار تر نمود. قطر بعنوان مهم ترین متحد منطقه‌ای ترکیه اکنون روابط نزدیکی با عربستان دارد و این مسئله سبب می‌شود آنکارا نیز قدم های سازنده‌ای در جهت بهبود روابط با عربستان بردارد. مواضع و اظهارات مقامات دو کشور عربستان و ترکیه گویای این مسئله است که دو کشور تضادهای اخوانی-وهابی را تا حدودی به حاشیه رانده و با بهبود روابط به دنبال حصول منافع مشترک هستند.
در بیان کلی، تحولات امنیتی اخیر در عربستان، به ویژه با نظر گرفتن باتلاق جنگ یمن برای بن سلمان، مقطع حساسی را ایجاد کرده است که در صورت عدم مدیریت صحیح شرایط، میتواند عواقب نه چندان خوشایندی برای ریاض داشته باشد.
دوگانه‌های ایجاد شده برای عربستان، بنظر می‌رسد این کشور را ناگزیر از انتخاب یک گزینه کرده است؛ انتخاب میان آمریکا و روسیه، انتخاب میان عادی سازی یا عدم عادی سازی روابط با اسرائیل و نیز انتخاب میان شرکای اروپایی مانند یونان و شرکای احتمالی منطقه‌ای مانند ترکیه.
در چنین شرایطی، که حالت گذار از نوعی آرایش نظامی و نظم امنیتی است، حفظ متحدانِ پیشین همراه با جذب متحدان جدید راهکاری منطقی است که مدیریت هوشمندانه‌ای را می‌طلبد.
