میدل ایست نیوز: «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر خارجه ایران، همکاری‌های مشترک ایران و روسیه در سوریه را «تجربه‌ای کاملا موفق در چارچوب خواست و حاکمیت دولت سوریه» خواند.
این اظهارت در آخرین دور از مذاکرات ایران و روسیه در 21 نوامبر با حضور کمیته‌های تخصصی پرونده سوریه در بخش‌های دفاعی و سیاسی و امنیتی مطرح شد. ریاست هیئت روسیه‌ای در این مذاکرات را «الکساندر لاورنتیف»، از معماران اصلی همکاری روسیه و ایران در سوریه بر عهده داشت.
لاورنتیف پیش از سفر به تهران، در 20 نوامبر در دمشق با «بشار اسد»، رئیس جمهوری سوریه، دیدار کرد. دیداری که در آن فراتر از تعارفات و تشریفات، مسائل مربوط به گسترش روابط دمشق با مسکو و تهران بررسی شد.
دور تازه مذاکرات حامیان اصلی حکومت سوریه در سایه دو تحول مهم انجام شده است. نخست، سفر «نفتالی بنت»، نخست‌وزیر اسرائیل به مسکو در 22 اکتبر و توافق وی با «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهوری روسیه، درباره تمدید تفاهمات سابقی که در زمان نخست‌وزیری نتانیاهو با روسیه انجام شده بود. طبق معمول رسانه‌ها گزارش دادند که در این دیدار موضوع «اخراج ایران از سوریه» بررسی شده است.
تحول مهم دوم تلاش کشورهای عربی برای بهبود روابط با حکومت سوریه تحت عنوان «خارج کردن سوریه از آغوش ایران» بود. در این راستاست که الجزایر، به عنوان میزبان نشست آتی سران اتحادیه عرب برای بازگشت سوریه به اتحادیه تلاش می‌کند. و باز در همین راستا شاهد سفر مهم «عبدالله بن زاید»، وزیر خارجه امارات، به دمشق و دیدار وی با بشار اسد بودیم که محور اصلی آن سرمایه‌گذاری‌های کشورهای شورای همکاری در بازسازی سوریه بود. البته به نظر نمی‌آید که این دستاوردها بدون تضمین‌های واقعی ازجانب دمشق به نتیجه‌ای برسد.
پیش از مذاکرات تهران و مسکو درباره پرونده سوریه، نشانه‌هایی آشکار شد که خبر از متفاوت بودن این دور از مذاکرات می‌داد. لاورنتیف پیش از ترک دمشق به مقصد تهران، گفت که «تلاش برای ایجاد دولت درون دولت در سوریه غیر قابل قبول است» و «حملات اسرائیل به سوریه باید متوقف شود» و افزود که «روسیه تلاش‌هایی برای توقف این حملات و تفاهم بر سر احترام به حاکمیت ارضی سوریه انجام داده است» و گفت که «هیچ کس نمی‌خواهد جنگ تازه‌ای در سوریه دربگیرد».
در راستای همین اظهارات بود که اخباری از جانب مسکو به رسانه‌ها راه یافت که از تلاش روسیه برای متقاعد کردن ایران به تخلیه برخی مواضعش در سوریه به منظور «گرفتن بهانه از اسرائیل برای حمله به سوریه» خبر می‌داد، از جمله فرودگاه نظامی تیفور که از مهم‌ترین مراکز حضور نظامی ایران در سوریه است. درخواستی که می‌توان آن را بیشتر اسرائیلی دانست تا روسیه‌ای.
همزمان با همین خبرها بود که «بنی گانتس»، وزیر دفاع اسرائیل، خبر داد که ایران در سال 2018 برای انتقال مواد منفجره از سوریه به کرانه باختری توسط پهپادهایی که از فرودگاه تیفور پرواز کرده بودند اقدام کرده است.
وزارت خارجه روسیه، در بیانیه خود درباره دور تازه مذاکراتش با تهران، تأکید کرد که در این مذاکرات تثبیت ثبات سوریه به صورت عملی و اجرای قطع‌نامه 2585 شورای امنیت درباره کمک‌های انسانی به سوریه و قطع‌نامه 2254 درباره حل سیاسی بحران سوریه پرداخته شده است.
ناظران بیانیه مسکو درباره این مذاکرات را بسیار مختصر دانستند، به خصوص که این مذاکرات به مدت 2 روز جریان داشت و موجب تغییر مواضع نیروهای وابسته به ایران در سوریه شد.
البته بر کسی پوشیده نیست که توانایی مسکو مهار فعالیت‌های ایران در سوریه محدود است و لزوما این‌طور نیست که ایران هر چیزی را که مسکو بخواهد عملی کند.
موضوع دیگری که در این مذاکرات مطرح شد، توسعه سلطه حکومت سوریه بر مناطق تازه‌ای در شمال غرب، در حومه استان‌های حلب و ادلب و شمال شرق به سمت استان‌های رقه و دیرالزور و حسکه است. در مورد شمال غرب، که تحت کنترل نیروهای متحد ترکیه است، روسیه و ایران امیدوارند که در دور آینده مذاکرات آستانه بتوانند ترکیه را در این باره متقاعد کنند.
در مورد شمال غرب نیز که در کنترل نیروهای کرد است، هیئتی از «نیروهای دموکراتیک سوریه» اخیرا به مسکو سفر کرد تا در این باره تفاهماتی حاصل شود.
این دور از مذاکرات ظاهرا موعدی برای آشکار شدن تفاوت‌ها در پروژه‌های ایران و روسیه در سوریه و دور شدنشان از هم بوده است. مسکو تا کنون بارها نشان داده که در ازای توافقات بین‌المللی‌ای که در راستای منافعش در سوریه باشد، آماده فاصله گرفتن از ایران است.
با وجود این، در طول جنگ در سوریه، همکاری روسیه و ایران موجب عبور از بسیاری موانع شد و منافع مشترک نظامی و سیاسی در روابط آنها را تحکیم کرد. این البته به این معنا نیست که همه چیز بر وفق مراد دو طرف است بلکه با شبکه درهم‌پیچیده‌ای از روابط مواجهیم که همان‌قدر پیچیده است که پرونده سوریه و تأثیرات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بر آن و رقابت‌ها بر سر پروژه‌ها و بازسازی در آن و دیدگاه‌ها درباره آینده سوریه و اصلاحات سیاسی در این کشور.
این همه بدان معناست که اختلاف پروژه‌های ایران و روسیه در پرونده سوریه هرقدر هم که مهم باشد موجب فروپاشی روابطشان نمی‌شود و تجربه به هردوی آنها آموخته که نگذارند که اختلافات تاکتیکی به اختلافات راهبردی تبدیل شود، و هر کدام به روش خود در پی تأمین منافعش در سوریه رود.
