خبر اولدیدگاهمقالات

خاورمیانه در چرخه باطل درگیری و فروش تسلیحات

رقابت های تسلیحاتی در منطقه به ویژه از زمان درگیری سوریه و جنگ داخلی لیبی در سال 2011 مشهود بود و ایالات متحده، روسیه، فرانسه، بریتانیا، آلمان، چین و دیگران مشغول فروش چند میلیارد دلاری تسلیحات به کشورهای منطقه بوده اند.

نویسندگان: شروتی پونیا و مارک فیناد

میدل ایست نیوز: منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (مِنا) هسته معاملات تسلیحاتی و میدان جنگ درگیری های شدید شده است. رقابت های تسلیحاتی در منطقه به ویژه از زمان درگیری سوریه و جنگ داخلی لیبی در سال 2011 مشهود بود و ایالات متحده، روسیه، فرانسه، بریتانیا، آلمان، چین و دیگران مشغول فروش چند میلیارد دلاری تسلیحات به کشورهای منطقه بوده اند. اطلاعات موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم (SIPRI) نشان می دهد که در حالی که تجارت جهانی تسلیحات در سال های 2016 تا 202 روندی ثابت داشته، تجارت تسلیحات به منطقه مِنا 25درصد افزایش یافته و در مقایسه با دوره پنج ساله قبل از آن، سهم بازار منطقه از 26 به 33 درصد رسیده و سهم سایر مناطق کاهش داشته است.
امروز، منطقه بیش از 47درصد از کل صادرات تسلیحات جهانی ایالات متحده را دریافت می کند و عربستان سعودی به تنهایی وارد کننده 24درصد از کل محموله های تسلیحاتی ایالات متحده است. واردات تسلیحات منطقه از سال 2011 رشد سریعی داشته و به ویژه در عربستان سعودی (+61درصد)، مصر (+136درصد) و قطر (+361درصد) قابل توجه بوده است. چهار کشور از ده کشور بزرگ واردکننده تسلیحات در جهان در سال های 2016 تا 2020، در خاورمیانه (عربستان سعودی، مصر، قطر و امارات متحده عربی) بودند و عربستان سعودی با 11درصد از کل واردات تسلیحات در سطح جهانی، به عنوان اولین واردکننده جهان شناخته شد. همه صادرکنندگان اصلی یک یا دو کشور از منطقه را در میان سه مشتری اصلی خود دارند: ایالات متحده عربستان سعودی را دارد و فرانسه مصر و قطر را و بریتانیا به عربستان سعودی و عمان تسلیحات می فروشد و آلمان هم الجزایر و مصر را دارد و روسیه و چین هم به الجزایر تسلیحات می فروشند.

مطابق با افزایش قراردادهای تسلیحاتی در خاورمیانه، هزینه های نظامی نیز با سرعت بالایی افزایش داشته اند. بر اساس گزارش بانک جهانی، در سال 2020 میانگین هزینه های نظامی از نظر سهم تولید ناخالص داخلی در خاورمیانه 4.9درصد یا دو برابر میانگین 2.4درصدی جهان بوده است. داده های «SIPRI» نشان می دهد که از 10 خرج کننده برتر نظامی از نظر تولید ناخالص داخلی، هفت تای آنها در منطقه منا قرار دارند و از 10 کشور برتر از نظر سرانه هزینه نظامی هم شش کشور از خاورمیانه هستند.

درگیری های منطقه یک محرک و انگیزه مهم در معاملات تسلیحات به شمار می روند و این درگیری ها در نتیجه مداخله های خارجی در درجات مختلف تشدید شده اند. اختلافات همیشگی بین اسرائیل و برخی کشورهای عربی و ایران آشکارترین درگیری در منطقه است. کشورهای ثروتمند خلیج فارس در پی جنگ ها در یمن، سوریه و لبنان، وارد رقابت تسلیحاتی منطقه ای شده اند. برنامه هسته ای مناقشه آمیز ایران و جنگ‌های نیابتی در همسایگی این کشور یکی دیگر از عوامل مهم دیگر در پدید آمدن تصور از نوعی تهدید است که افزایش معاملات تسلیحاتی در منطقه را در پی داشته است.

سیاست خارجی ایالات متحده هم نقش مهمی در این روند داشته است. دولت جو بایدن اخیرا با توجه به مداخله عربستان در جنگ یمن، سیاست ارسال تنها تسلیحات «دفاعی» به این کشور را در پیش گرفته و با این حال، وزارت خارجه آمریکا بر یک معامله تسلیحاتی بزرگ شامل 280 موشک هوا به هوا به ارزش 650 میلیون دلار مهر تایید زده است.

در جهان عرب، ایران برای بسیاری از کشورها دشمن مشترک محسوب می شود. امارات متحده عربی، یکی دیگر از متحدان نزدیک آمریکا، بر سر قراردادی به ارزش 23 میلیارد دلار برای واردات هواپیماهای جنگنده اف-35، پهپادهای مسلح و سایر تجهیزات ساخت آمریکا مذاکره کرده که البته این گفت و گوها اکنون به حالت تعلیق درآمده است. امارات و عربستان هر دو در جنگ یمن که یکی از بدترین فجایع انسانی جهان است، درگیر هستند.

ایالات متحده بر سر قراردادهای تسلیحاتی در منطقه با روسیه رقابت شدیدی دارد. روسیه تامین تسلیحاتی مشتریان اصلی خود، یعنی الجزایر و مصر و عراق را افزایش داده، اما اساسا به دنبال فرصتی برای پایان دادن به انحصار آمریکا بر بازار تسلیحات در پادشاهی های عرب خلیج فارس است. کشورهایی مانند عربستان و امارات که به دلیل جنگ یمن مورد انتقاد قرار گرفته و از استانداردهای کنترل صادرات آمریکا به ویژه در فناوری و موشک ها با کاربرد دوگانه ناخشنودند، به دنبال جایگزینی تسلیحات آمریکایی هستند. با این حال، روابط ویژه روسیه با ایران و چشم انداز فروش تسلیحات جدید روسی به تهران از جمله جنگنده‌های سوخو-35 که امکان فروش آنها به الجزایر و مصر وجود ندارد، می تواند در جهت عکس جاه طلبی ‌های روسیه در به چالش کشیدن انحصار آمریکا عمل کند.

روسیه و چین، اگرچه رقیب هستند، اما هر دو نحوه استفاده از سامانه های تسلیحاتی خود را نادیده می گیرند. چین یکی از سه صادرکننده اصلی پهپادهای مسلح در جهان (بعد از آمریکا و اسرائیل) است و در سال های اخیر علاوه بر عراق و مصر، کشورهای حوزه خلیج فارس را مشتری قلمداد کرده.

کشورهای شمال آفریقا مانند لیبی، الجزایر و مراکش نیز به طور پیوسته در این رقابت تسلیحاتی سهیم بوده اند. برآوردهای «SIPRI» حاکی از افزایش 64درصدی واردات تسلیحات الجزایر در مقایسه با سطوح 2011 تا 2015 بوده و این در حالی است که در سال های 2016 تا 2020 الجزایر و مراکش 70درصد از کل واردات تسلیحات اصلی آفریقا را به خود اختصاص دادند.

نیروهای شبه نظامی محلی و گروه های شورشی نیز بخش بزرگی از محموله های تسلیحاتی قاچاق را که تقریبا همیشه به طور قانونی تولید یا صادر شده، به دست آورده اند. این انحراف عمدی یا غیرعمدی انحراف مقصد تسلیحات ضربه بزرگی به تلاش های بین المللی کنترل تسلیحات مانند معاهده تجارت تسلیحات بوده است. با توجه به بی ثباتی شرایط درگیری، برخی از تسلیحات صادر شده رسمی توسط یکی از تامین کنندگان اصلی که به دست یک گروه مسلح افتاده، علیه نیروهای صادرکننده یا متحدانش استفاده شده است. نمونه این امر تسلیحات آمریکایی تحت اختیار داعش بود.

اگرچه کشورهای عربی هنوز تسلیحات و مهمات را از تولیدکنندگان برتر وارد می کنند، قدرت های منطقه همچنین رویای توسعه صنایع نظامی را در سر می پرورانند. اسرائیل و مصر مثال بارزی هستند. اسرائیل فروش فناوری های پیشرفته به ژاپن و هند و همچنین کشورهای عربی خلیج فارس که توافق آبراهام را با آنها منعقد کرده، به صادرکننده پیشرو تسلیحات تبدیل شده است.

جنگ های منطقه ای در منطقه منا به رقابت تسلیحاتی در رقابت جهانی برای هژمونی دامن زده اند. این شرایط در نتیجه فراوانی منابع نفت، گاز و مواد معدنی و همچنین اختلافات ژئوپلیتیک تشدید شده است. از این رو، قدرت های بزرگ که این وضعیت را ابزاری برای رقابت می دانند، به طور مشابه در تشدید درگیری ها در منطقه درگیر هستند و شورای امنیت سازمان ملل به وضوح در انجام وظایف خود در قبال این درگیری ها ناتوان است.

منبع
ریسپانسیبل استیت کرفت

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا