قطع برق ایران، عراق را به سمت کشورهای عربی سوق خواهد داد؟

نویسنده: محمد جواد ادیب

میدل ایست نیوز: عراق با کاهش عرضه برق و گاز از سوی ایران مواجه است و این مساله احتمالا این کشور را به سمت ارتباط با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس سوق خواهد داد. مقامات دولت عراق در 25 ژانویه یک یادداشت تفاهم با عربستان سعودی برای اتصال شبکه های برق دو کشور امضا کردند و بدین ترتیب، انحصار تامین انرژی عراق توسط ایران پایان یافت.

عراق در حال حاضر برای تامین برق و سوخت نیروگاه های خود به شدت به ایران وابسته است، اما ایران اخیرا قادر به تامین مقادیر توافق شده نبوده. ایران طبق توافق های پیشین بین دو کشور قرار بوده در فصل گذشته 35 تا 50 میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر کند، اما میزان صادرات گاز آن در حال حاضر تنها 8 مترمکعب است. همچنین، ایران قرار بوده 1500 مگاوات برق به عراق صادر کند که این میزان نیز اخیرا به 200 مگاوات کاهش یافته است.

این شرایط سبب شده عراق با کمبود منابع تامین برق مواجه شود، چرا که بیشتر نیروگاه های عراق از ژنراتورهای گازی استفاده می کنند و از این رو، جدا از کاهش واردات برق، کاهش واردات گاز از ایران نیز بر روند تامین برق در عراق تاثیر منفی می گذارد. حالا، دولت عراق در صدد یافتن جایگزین هایی برای ایران برآمده و به کشورهای حاشیه خلیج فارس یا اردن و مصر امید بسته است؛ اگرچه هنوز هیچ توافقی در این زمینه نهایی نشده.

حمید الغازی، دبیر کابینه عراق، در سخنرانی افتتاحیه مجمع تجاری عراق و عربستان سعودی در 24 ژانویه در ریاض گفت: «هر دو کشور در حال کار روی چندین موضوع از جمله اتصال شبکه برق و توسعه شهرهای صنعتی هستند.» این اظهارات تنها چند ساعت پس از آن بیان شد که مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق، دولت های قبلی در این کشور را در مشکلات تامین برق کشور مسئول دانست.

فردای آن روز، مقامات عراقی و عربستانی به یک یادداشت تفاهم برای اتصال شبکه برق دو کشور دست یافتند. امیر عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان، و حمید الغازی، دبیر شورای وزرای عراق، به همراه احسان عبدالجبار و عادل کریم، وزرای نفت و برق عراق، این تفاهم نامه را امضا کردند. بن سلمان پس از این نشست گفت که این یادداشت با چشم انداز عربستان سعودی برای سال 2030 مطابقت دارد. کریم هم گفت که اتصال عراق به شبکه برق عربستان در دو سال آینده تکمیل خواهد شد.

این اقدام انتقادات شدیدی را در پی داشته است. عدی الخدران، یکی از رهبران ائتلاف فتح، تلاش برای اتصال شبکه برق عراق به عربستان سعودی را هدر دادن پول عراق، از نظر اقتصادی بی فایده و از نظر سیاسی مضر خواند و به این مساله اشاره کرد که این پروژه تنها 500 مگاوات برق برای عراق فراهم می کند که حتی برای تامین برق مورد نیاز بغداد هم کافی نیست.

علی شداد، نماینده پارلمان عراق، نیز پیش از امضای این تفاهم نامه، انتقاداتی را مطرح کرده و گفته بود: «دولت عراق موظف است جزئیات قرارداد اتصال برق بین عراق و عربستان سعودی را فاش کند. دولت عراق همچنین موظف است قراردادهایی را که قبلا در زمینه انرژی با کشورهای حوزه خلیج فارس و ترکیه و حتی اردن امضا شده، افشا کند.»

فالح الخزعلی، نماینده پارلمان عراق و از اعضای ائتلاف السند الوطنی متحد با فتح، نیز مدعی شد که شواهدی در اختیار دارد که نشان می دهند دولت در مدیریت تامین برق شکست خورده است. قیمت برق عربستان سعودی بین 8.8 تا 11.8 سنت در هر کیلووات ساعت خواهد بود که بسیار بیشتر از 4 سنتی است که ایران در حال حاضر ارائه می دهد.

بیشتر انتقادها از سوی گروه های عراقی نزدیک به ایران مطرح شده است. در ماه مه گذشته خبرهایی درباره تلاش های ایران برای جلوگیری از اتصال شبکه برق عراق به خلیج فارس منتشر شد. «اسکای نیوز عربی» در گزارشی مدعی شد که مقامات ایرانی برای توقف این پروژه پیشنهاد فروش برق با تخفیف به عراق را مطرح کرده اند. اما عراق به دلیل قطع مکرر صادرات برق و گاز از ایران، به کشورهای عربی همسایه روی آورده است.

ایران در دهم ماه اوت سال گذشته صادرات برق به عراق را به دلیل افزایش گرما به طور کامل قطع کرد. ماجد مهدی حنطوش، وزیر سابق برق عراق، یک ماه پیش به دلیل تعلیق دیگری در صادرات برق از ایران این مرتبه به دلیل عدم امکان انتقال پول، از سمت خود استعفا کرد.

به گفته مهدی کرمی پور مقدم، دبیرکل سابق اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق و کارشناس اقتصاد انرژی، عراق نیز مانند سایر کشورها ترجیح می دهد به دلیل دشواری های ناشی از تحریم های شدید علیه ایران، انرژی را از فروشندگان مختلف خریداری کند.

اما جدای از انتقادها و توجیهات منطقی، اتصال شبکه برق عراق به عربستان سعودی کار ساده ای نیست. در حال حاضر هیچ خط انتقالی بین دو کشور وجود ندارد و به گفته بلال الخلیفه، کارشناس انرژی، عراق باید هزینه زیادی برای ساخت آنها بپردازد. به علاوه، خطوط انتقال برق از سرزمین های خالی از سکنه عبور می کنند که یعنی این خطوط در معرض خطر حملات تروریستی خواهند بود. طول زیاد خطوط انتقالی نیز منجر به تلفات انرژی و افت قابل توجه ولتاژ می شود. در حال حاضر چهار خط اصلی انتقال برق بین ایران و عراق وجود دارد. مساله دیگر، اختلاف فرکانس برق بین عراق و عربستان است که اتصال مستقیم شبکه های برق دو کشور را غیرممکن می سازد و استفاده از مبدل های فرکانس را ضروری می کند.
غیر از عربستان سعودی، عراق همچنین به دنبال گزینه های دیگری مانند واردات گاز از قطر برای نیروگاه های خود و همچنین ایجاد یک توافق سه جانبه با ترکمنستان و ایران است. در هر صورت، تا زمانی که عراق برنامه جامعی برای افزایش تولید یا ارتقای شبکه تامین برق فرسوده خود نداشته باشد، احتمالا مشکلات در این کشور ادامه خواهد داشت چرا که در حال حاضر 35درصد از برق تولیدی عراق در شبکه فرسوده برق این کشور هدر می رود.