عملیات اخیر ترکیه در عراق و ارتباط آن با سفر بارزانی به آنکارا

میدل ایست نیوز: صبح روز دوشنبه 18 آوریل سال جاری ترکیه سومین عملیات گسترده نظامی خود در شمال عراق طی دو سال گذشته را آغاز کرد. طی این عملیات که به اسم قفل پنجه نام گذاری شده کماندوها، هواپیماهای جنگی و پهپادهای نظامی خود را به عراق و مرزهای آن فرستاد مکانهایی که ادعا می شود «پ ک ک» در آن حضور فعال دارد.

این حمله بخشی از عملیاتهای نظامی دامنه‌دار ترکیه در عراق و سوریه علیه شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان (پ‌ک ک) و شبه‌نظامیان کرد سوریه موسوم به یگان‌های مدافع خلق (ی‌پ‌گ) است که آنکارا هر دو را «گروه‌های تروریستی» می‌نامد.

عملیات نظامی اخیر که از سوی ترکیه پیگیری می شود دارای مجوز از سمت پارلمان این کشور است، پارلمان ترکیه در 26 اکتبر 2021 به تمدید حضور نیروهای نظامی ترکیه در عراق و سوریه به مدت دو سال دیگر رای مثبت داد و همین رای، راه را برای رجب طیب اردوغان جهت ادامه عملیاتهای نظامی باز گذاشته است.

رجب طیب اردوغان روز چهارشنبه اعلام کرد که ترکیه این عملیات را با همکاری نزدیک حکومت مرکزی عراق و دولت اقلیم کردستان پیش می‌برد و نیروهای مسلح ترکیه عملیات خود را برای پاکسازی منطقه‌ای که تروریست‌های پ‌ک‌ک و ی‌پ‌گ آن را در شمال عراق اشغال کرده‌اند، آغاز کرده است.

رئیس‌جمهوری ترکیه خاطرنشان کرد که هدف ما پاکسازی خاک عراق از حضور گروه‌های تروریستی و تامین امنیت مرزهای ترکیه است و ترکیه هیچ نگاهی به خاک هیچ کشوری ندارد و تنها هدف ما تامین امنیت مرزهایمان و تضمین ثبات در کشورهای همسایه‌ است، اما نکته قابل توجه اینجاست تا پیش از این بهانه عملیات های ترکیه حضور نیروهای پ‌ک‌ک و ی‌پ‌گ در مرزهای این کشور بود اما بعد از آنکه این نیروها از مرزهای ترکیه پاکسازی و دور شده اند آن هم طی توافقی که دولت ترکیه با این گروه‌ها داشت، این عملیات جدید آن هم در خاک عراق فاقد وجه و ناقض پیمانهای بین المللی است.

دولت مرکزی عراق نیز سخنان اردوغان را خلاف واقع خوانده و هر گونه هماهنگی و همراهی بین دو کشور در مورد این عملیات را رد کرده است.

در همین رابطه وزارت امور خارجه عراق با ارائه یادداشت اعتراضی شدیداللحن به سفیر ترکیه در عراق، به آنکارا یادآور شد که حضور نیروهای پ.ک.ک در عراق نتیجه توافقات ترکیه با سران این گروه بوده است و ریاست جمهوری عراق هم با انتشار بیانیه‌ای حمله ترکیه به خاک عراق را تهدید امنیت ملی عراق دانست و بر ضرورت حل مسائل امنیتی با هماهنگی مشترک دو کشور تاکید کرد و افزود که عراق با نگرانی فراوان عملیات نظامی ترکیه در درون مرزهای عراق در اقلیم کردستان را پیگیری می‌کند و آن را نقض حاکمیت ارضی و تهدید امنیت ملی عراق می‌داند و مقتدی صدر، رهبر جریان صدر نیز گفته است اگر ترکیه چنین حملاتی را تکرار کند، در برابر آن سکوت نخواهد کرد.

در گذشته ترکیه با رویکرد محتاطانه ای نسبت به عملیاتهای خارج از مرزهای خود و به خصوص در مرزهای دیگر کشورها عمل می کرد اما این عملیات نشان از تغییر رویکرد ترکیه دارد که شاید مهم ترین دلیل آن جنگ روسیه و اوکراین و درگیری ویژه امریکا و اروپا با این مسئله است.

آمریکا و اروپا مجبورند بخشی از اقدامات ترکیه را تحمل کنند، چرا که ترکیه با پهپادهای خود نقش پر رنگی در جنگ اوکراین و در همراهی با سیاستهای امریکا و اروپا بازی می کند و اگر حمایتهای نظامی و پهپادی ترکیه نبود اوکراین وضعیت متفاوتی داشت، در چنین شرایطی امریکا و اروپا چشم بر این عملیات بسته اند زیرا همراهی ترکیه را در وضعیت کنونی جنگ اوکراین و در ادامه بحران انرژی در اروپا نیاز دارند.

از سویی دیگر ارتباط ویژه بارزانی ها با ترکیه به علت منافع متعدد اقتصادی که در همراهی با این کشور دارند سبب شده ترکیه با آسودگی بیشتری در عراق دست به عملیات نظامی بزند، ضعف دولت مرکزی عراق در حوزه تامین امنیت و در حوزه اقتصادی و هم در ارتباطات سیاسی با کشورهای همسایه سبب شده اقلیم کردستان به جای همراهی و توافق با عراق دست دوستی به سمت ترکیه دراز کند و تن به نفوذ و انجام عملیات نظامی توسط نیروهای بیگانه در خاک خود بدهد، در همین راستا سفر مسرور بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان عراق به ترکیه 3 روز قبل از عملیات قفل پنچه قابل توجه و تحلیل است و تحلیلگران این دیدار را در راستای هماهنگی اقلیم کردستان و ترکیه برای این عملیات عنوان می کنند.

به علاوه با توجه به بحران انرژی در اروپا به دلیل جنگ اوکراین فرصت ویژه ای برای اقلیم کردستان و ترکیه جهت فروش گاز به اروپا محیا شده که عملیات قفل پنجه می تواند در راستای پاک کردن محل استقرار لوله های صادرات گاز از وجود نیروهای  پ‌ک‌ک و ی‌پ‌گ باشد.

در همین رابطه 19 آوریل بوریس جانسون و ‌نخست وزیر اقلیم‌ کردستان در مورد صادرات گاز اقلیم ‌کردستان ‌به ‌اروپا به عنوان جایگزین منابع انرژی روسیه گفتگو کردند، پیش از این نیز ترکیه مذاکرات گسترده‌ای با اسرائیل و اقلیم کردستان عراق برای ترانزیت گاز آنها به اروپا آغاز کرده بود که حال با توجه به بحران اوکراین این مذاکرات شدت بیشتری گرفته و ترکیه قصد دارد با کمک اقلیم کردستان و اسرائیل تبدیل به جایگزینی برای روسیه در تامین انرژی اروپا شود و از سویی کمبود گاز خود را جبران کند.

قرارداد 25 ساله صادرات گاز ایران به ترکیه حدود سه سال دیگر به اتمام می‌رسد و اقلیم کردستان یکی از گزینه‌های جدی جایگزینی گاز ایران در ترکیه است. ایران در فصول سرد سال به شدت با کسری گاز مواجه است و ژانویه امسال نیز به خاطر کسری گاز بیش از یک هفته تحویل گاز به ترکیه را متوقف کرد و این کشور مجبور شد از جمهوری آذربایجان تقاضا کند تا صادرات گازش به ترکیه را فوراً افزایش دهد و با توجه به سیر صعودی افزایش مصرف گاز در ترکیه و مشکلاتی که این کشور با توجه به تحریم های ایران دارد عملیات قفل پنجه می تواند مقدمه ای برای فراهم سازی شرایط برای جایگزینی گاز اقلیم کردستان با ایران باشد.

ترکیه در واقع با سو استفاده از ضعف دولت مرکزی عراق و با این دست عملیاتها ضمن تامین منافع اقتصادی خود به دنبال افزایش نفوذ خود در عراق و به خصوص کردستان است تا ضمن شکست نیروهای پ‌ک‌ک و ی‌پ‌گ خود را به عنوان یک قدرت برتر در منطقه معرفی کرده و در بحران انرژی اروپا نیز به عنوان یک کشور کلیدی نقش ایفا کند که متاسفانه این بلند پروازی های اردوغان نتیجه ای جز کشتار و نا امنی برای مردم عراق و کردها نداشته است.