میدل ایست نیوز: به نوشته وبگاه الجزیره، در جنوب غربی بصره، شهر زبیر قرار دارد که به عنوان ایستگاهی برای استراحت مسافرین در کنار آرامگاه «زبیر بن عوام»، صحابی معروف پیامبر شناخته می شود، سپس به مرور زمان به روستای کوچکی تبدیل شد که قبائل عربی از جنوب و شمال در آن ساکن شدند.
ساکنین شهر برای مسجد زبیر بن عوام که در سال 386 هجری قمری ساخته شده احترام بسیاری قائل بوده اند تا جایی که به نمادی از شهر تبدیل شده و محل اجتماع مردم در شادی ها، غم ها و مناسبت های عمومی شده است.
«عامرالعثمان»، امام جماعت مسجد زبیر از ارتباط این شهر با مقبره زبیر بن عوام و احترام و ارزشی که برای مردم شهر دارد، سخن می گوید؛ چنان که مردم قدیمی این شهر به این مقبره تبرک می جویند و به طور دائم از آن زیارت می کنند و در مسجد نماز می خوانند و این مسجد، محل دیدار ساکنین شهر در مناسبت ها و مراسم مختلف مذهبی است.
در ماه رمضان هر سال، تعداد نمازگزاران در این مسجد افزایش می یابد، به ویژه در دهه پایانی ماه مبارک که شاهد حضور بسیاری از زنان برای ادای نماز تراویح است و مناسبت های بسیاری مانند مراسم شب قدر در 27 ماه رمضان و مراسم ختم قرآن و غیره در آن برگزار می شود.
العثمان در ادامه به این نکته اشاره می کند که این مسجد مورد توجه بسیاری از پادشاهان و حاکمان قرار گرفته است، به ویژه در دوره عثمانی که در پی مهاجرت گروه هایی از ساکنین شهر نجد به زبیر و سکونت آنها در آن به علت مسائل اقتصادی و امنیتی و سیاسی و اجتماعی، این شهر در سال 1003 هجری تاسیس شد.
به گفته عامرالعثمان، با وجود اینکه این مکان یکی از مهم ترین آثار تاریخی بصره را در بر دارد که قدمت آن به حدود 4 قرن و نیم می رسد، در سال های اخیر از بی توجهی و کندی مرمت و بازسازی رنج برده است، ولی امید است که در دوره پیش رو شاهد توجه بیشتری به این مکان باشیم.
این شهر دارای آثار تاریخی و فرهنگی دیگری نیز هست که به مسجد نزدیک است، از جمله آرامگاه «طلحه بن عبید الله»، صحابی معروف پیامبر و همچنین آرامگاه «حسن بصری» که به دوران های پیش از تاسیس این شهر باز می گردد.
این مکان، محل دفن بسیاری از تابعین، علما و ادیبانی است که در طول قرن ها در بصره ساکن بوده‌اند، از جمله حسن بصری، محمد بن سیرین، رابعه عدویه و شاعران معروفی چون فرزدق و بدر شاکر السیاب و غیره و تا به امروز بسیاری از مردم شهر مایل هستند که رفتگان خود را در این آرامگاه دفن کنند.
به گفته «عبد الباسط الدرویش»، استاد دانشگاه و پژوهشگر میراث فرهنگی، مردم شهر، فرزندان کوچک خود را پیش از ایجاد مدارس جدید برای یادگیری قرآن کریم و خواندن و نوشتن به این مسجد می فرستادند.
پس از ایجاد مدارس جدید همچنان دوره های تابستانی همه ساله در مسجد برگزار می شود و پذیرای کودکان در سنین مختلف برای حفظ قرآن و فراگیری احکام دینی بوده است.
الدرویش در ادامه به این نکته اشاره می کند که این مسجد پایه ای بود که شهر بر روی آن ساخته شد و آداب و رسوم مردم شهر با آن پیوند خورده است که برخی از آنها از بین رفته اند و برخی دیگر همچنان باقی مانده اند و همچنان شب های ماه مبارک رمضان در زبیر، رنگ و بوی متفاوتی نسبت به دیگر شهرهای مجاور دارد.
وی در ادامه به برخی از رسوم مربوط به مسجد که تا به امروز ادامه یافته است اشاره می کند، از جمله آنها جشن گرفتن پیش از رفتن حاجی به حج است و همچنین پس از بازگشت او؛ چنان که مردم شهر، جشنی به این مناسبت برگزار می کنند که در بسیاری از مواقع در داخل مسجد برگزار می شود و برخی آوازهای مذهبی خوانده می شود و شیرینی و خوراکی توزیع می شود.
