تلاش احزاب کُرد عراق برای اتحاد در میانه اختلافات عمیق

نویسنده: شِلی کیتلسون

میدل ایست نیوز: طوفان گرد و غبار و شن آسمان اقلیم کردستان عراق را نارنجی کرده است و حملات هواپیماهای بدون سرنشین توسط نیروهای شبه نظامی و کشورهای همسایه عراق به اقلیم ادامه دارد و رهبران اقلیم کردستان در تلاش هستند راهی برای غلبه بر اختلافات سیاسی داخلی بیابند. چندین ماه از انتخابات پارلمانی عراق می گذرد و بن بست در تشکیل دولت هنوز حل نشده است. پارلمان تقریبا به دو نیم تقسیم شده که هیچ یک قدرت تشکیل دولت به تنهایی را ندارند و احزاب اصلی اقلیم اساسا در میان این دو جبهه تقسیم شده اند و این مساله اختلافات و مشکلات آنها را عمیق تر کرده است. در این میان، برخی از مقامات رده های بالا در احزاب اصلی دیدار کردند تا شاید راهی برای حل مشکلات میان خود و حتی راه حل احتمالی برای تشکیل دولت بیابند.

از انتخابات پارلمانی 10 اکتبر بیش از هفت ماه می گذرد و با این حال، عراق هنوز یک نخست وزیر رسمی یا یک رئیس جمهوری ندارد و این در حالی است که مقام دوم پناهگاه دیرینه کردها است. از پس از حمله تحت رهبری ایالات متحده به عراق در سال 2003 و سرنگونی رژیم صدام حسین، سمت ریاست جمهوری در اختیار کُردها و نخست وزیری در اختیار اعراب شیعه است و ریاست مجلس به اعراب سنی اختصاص دارد. از میان این سه سمت اصلی عالی در دولت ملی در بغداد، تنها رئیس پارلمان مشخص شده که محمد الحلبوسی از اهالی انبار است. او در حقیقت طبق توافق های صورت گرفته در ماه ژانویه، در سمتی که از سال 2018 بر عهده داشته، ابقا شده است.

جنین هنیس پلاسخارت، رئیس ماموریت کمک سازمان ملل متحد برای عراق، در 17 ماه مه با اشاره به انتخاب مقام رئیس جمهوری گفت که تفرقه ها شدیدتر شده و اثرات نامطلوبی بر مردم منطقه کردستان داشته است.

بازدید نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، از پایگاه اتحادیه میهنی در سلیمانیه در 21 ماه مه نیز تلاشی برای حل همین مساله بود و به دنبال آن، نشست دیگری در 25 ماه مه در اربیل در جهت پیگیری مسائل مطرح شده در جلسه اول برگزار شد. بارزانی خود به حزب دموکرات کردستان تعلق دارد که بیشترین کرسی ها را در هر دو پارلمان ملی و منطقه ای به دست آورده است. دفتر مرکزی حزب دموکرات در اربیل، مرکز اقلیم قرار دارد.

بارزانی در جریان سفر خود به سلیمانیه با مقامات ارشد اتحادیه میهنی، جنبش تغییر گوران، گروه عدالت کردستان کومال، اتحادیه اسلامی کردستان و شاخه سلیمانیه حزب دموکرات دیدار کرد.

کاروان گازنای، نماینده اتحادیه میهنی در پارلمان عراق، درباره این نشست به المانیتور گفت: «از دیدگاه ما، هر جلسه ای که در خدمت منافع عمومی باشد، می تواند به عنوان یک جلسه خوب ارزیابی شود.» با این حال، او افزود که مهمترین موضوع برای حزبش این بود که دولت اقلیم کردستان باید برای حل مسائل بین بغداد و اربیل «گفت و گوی مشخص و استراتژیک بر اساس قانون اساسی» انجام دهد. او همچنین به این مساله اشاره کرد که از نظر حزب اتحادیه میهنی، مساله نفت شفاف سازی نشده و نیاز به اصلاحاتی در این بخش وجود دارد چرا که فاسد به شدت بر آن غالب است.
دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی کردستان در مناقشه سیاسی برای تشکیل دولت بعدی عراق با طرف های مخالف متحد شده اند. حزب دموکرات بخشی از ائتلاف سه جانبه با بلوک صدر و ائتلاف اعراب سنی نجات میهن است، در حالی که اتحادیه میهنی با چارچوب هماهنگی، یک ائتلاف عرب شیعه نزدیک به ایران، متحد شده.

در سال های اخیر و عمدتا به دلیل شرایط ایجاد شده در سال های اشغال بخش هایی از عراق توسط جنگجویان داعش که بسیاری از اعراب سنی را به فرار از سرزمین ها در غرب و شمال عراق به اقلیم کردستان کرد، اعراب سنی به کُردها و به ویژه آنهایی که در اربیل هستند، نزدیک تر شده اند. اتحادیه میهنی کردستان و سلیمانیه که به مرز ایران نزدیک است، از مدت ها پیش پیوند نزدیک تری با ایران برقرار کرده است. اکثر کُردها سنی هستند، اما در برخی مناطق در نزدیکی مرز با ایران برخی از کُردها شیعه هستند یا به مذاهب دیگر اعتقاد دارند. بیش از 90 درصد از جمعیت عراق مسلمان هستند.
در ماه های اخیر در بخش هایی از اربیل و سایر مناطق اقلیم که تحت تسلط حزب دموکرات است، حملات موشکی رخ داده که به ایران و نیروهای شبه نظامی نزدیک به آن نسبت داده شده اند. در جریان حمله 13 ماه مارس که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران مسئولیت آن را بر عهده گرفت، ده ها موشک بالستیک به سمت اربیل شلیک شد. شماری از سیاستمداران عراقی در چارچوب هماهنگی پیوندهایی با سپاه پاسداران ایران دارند که قدمت آنها به چند دهه می رسد. ایران در جریان حمله به اربیل اعلام کرد که مقر «جاسوسان اسرائیل» را هدف گرفته، اگرچه در تحقیقات انجام شده هیچ مبنایی برای این ادعا پیدا نشد.

دو حزب کُردی دموکرات و اتحادیه میهنی سرویس های اطلاعاتی و نیروهای پیشمرگه جداگانه دارند. واحدهای پیشمرگه توسط احزاب کنترل می شوند و نه توسط دولت مرکزی و به رغم تلاش ها برای اصلاح این شرایط، هنوز نتیجه ای حاصل نشده است. در حقیقت، تلاش ها برای نظارت دولت مرکزی بر واحدهای پیشمرگه از یک دهه پیش آغاز، اما در دوران مبارزه با داعش متوقف شد. طی سال های گذشته، روابط امنیتی بغداد با اتحادیه میهنی کردستان بهتر از حزب دموکرات بوده که به عنوان یکی از علت های آن، می توان به «خروج تاکتیکی» نیروهای اتحادیه میهنی از کرکوک نفت خیز پس از همه پرسی استقلال در سال 2017 اشاره کرد؛ برخی از کُردها این حرکت را نوعی خیانت تلقی کردند. در همین حال، حزب دموکرات پس از حمله نیروهای شبه نظامی به دفتر آن در بغداد، فعالیت خود را در پایتخت به حالت تعلیق درآورد.
رابرت پالادینو، سرکنسول ایالات متحده در اربیل، پس از نشست 21 ماه مه بین دو حزب اتحادیه میهنی و دموکرات کردستان، از این اقدام کُردها قدردانی کرد و آن را گامی مهم در جهت تضمین «ثبات و رفاه» خواند.