تغییر لحن اردن نسبت به ایران؛ راهبردی بر اساس حقایق منطقه

میدل ایست نیوز: در مدت اخیر سخنان مقامات اردنی درباره ایران و نقش آن در منطقه روند صعودی داشته است؛ این اظهارات در آستانه نشست سران کشورهای عربی با رئیس جمهوری امریکا در عربستان که ایران را می‌توان یکی از محورهای اصلی آن دانست چه معنا و مفهومی می‌تواند داشته باشد.

عبدالله دوم، پادشاه اردن حدود یک سال قبل اعلام کرده بود که کشورش با پهپادهای ساخت ایران مورد هدف قرار گرفته است.

وی ماه مه گذشته هم در جریان سفر به امریکا، حضور روسیه در جنوب سوریه را باعث کاهش تنش‌ها دانسته بود و همچنین گفته بود که این جای خالی در سوریه توسط ایران و همپیمانان آن پر خواهد شد و از افزایش احتمالی تنش‌ها در مرزهای اردن ابراز نگرانی کرده بود.

عبدالله دوم در خصوص هشدار پیشین خود در برابر آنچه “هلال شیعه” نامیده بود هم گفته بود که می‌خواهم این توضیح را بدهم که وقتی من از هلال شیعه سخن گفتم، منظورم هلال ایرانی از منظر سیاسی است.

پادشاه اردن سال 2004 نیز در گفت‌وگو با یکی از روزنامه‌های امریکایی نسبت به خطرات “هلال شیعه” هشدار داده بود.

بشر الخصاونه، نخست وزیر اردن نیز در روزهای اخیر در گفت‌وگو با شبکه “بی‌بی‌سی” عربی اعلام کرده که کشورش برای برقراری روابط خوب با ایران تلاش می‌کند و هیچ روزی با این کشور به عنوان تهدیدی علیه امنیت ملی خود رفتار نکرده است.

الخصاونه با بیان اینکه اردن برای دستیابی به سازوکاری برای گفت‌و‌گو با ایران بر اساس اصل حسن همجواری تلاش می‌کند، از آمادگی کشورش و دیگر کشورهای دوست اردن برای برقراری روابطی بسیار خوب با ایران خبر داد.

وی با بیان اینکه اردن ملاحظات اساسی و ریشه‌ای در مورد نحوه برخورد ایران با برخی از پرونده‌های منطقه‌ای دارد، گفت که با وجود برخی اَشکال مداخله در کشورهای دوست، ما امنیت ملی این کشور را جزء جدایی ناپذیر از امنیت ملی اردن و همچنین کشورهای شورای همکاری می‌دانیم.

وی خاطرنشان کرد که ارتباط با ایران باید بر اساس ضوابط و قواعد نظام بین‌الملل و متمرکز بر عدم دخالت در امور داخلی کشورها، احترام به حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و اصول همجواری باشد.

نخست وزیر اردن همچنین گفت که پیشتر اظهارات خصمانه ایران نسبت به کشورهای شورای همکاری زیاد بود که از حجم این اظهارت کاسته شده و ما از این موضوع خوشحالیم.

می‌توان گفت که تغییر موضع اردن در قبال ایران دارای پیام‌های سیاسی مختلفی است که گمانه‌زنی‌ها در مورد چگونگی نقشه راه آینده در منطقه را نیز افزایش داده است به خصوص که منطقه در روزهای آینده شاهد برگزاری نشست سران کشورهای عربی با حضور جو بایدن، رئیس جمهوری امریکا در عربستان خواهد بود.

روابط امان و تهران پس از حمایت اردن از عراق در جنگ میان عراق و ایران در دهه هشتاد میلادی، شاهد گسستی بود که نزدیک به دو دهه به طول انجامید.

اخیرا اما برخی مقامات عراقی از برگزاری نشست‌هایی میان نمایندگان ایران و اردن در بغداد خبر دادند. موضوعی که دو کشور موضع رسمی نسبت به آن اعلام نکردند.

مواجهه اردن با مسائل بر اساس واقعیات

فایز الفایز، تحلیلگر سیاسی در این باره در گفت‌وگو با خبرگزاری آناتولی گفت شکی نیست که روابط اردن با کشورهای منطقه مبتنی بر اصل احترام متقابل در چارچوب‌های سیاسی و دیپلماتیک است اما رابطه اردن با ایران از زمان جنگ آمریکا علیه عراق در سال 2003 و آغاز جنگ سوریه در سال 2011 با یک نوع بی‌تفاوتی مواجه شده است.

وی افزود اما امروز به نظر می‌رسد که راهبرد اردن بار دیگر بر اساس واقعیت‌ها و حقایق پیش می‌رود.

این تحلیلگر سیاسی خاطرنشان کرد که سخنان نخست وزیر اردن در خصوص ایران یک اقدام حساب شده‌ای است که دولت اردن در سایه شرایط بحران زده سیاسی و اقتصادی منطقه، برای نگه داشتن شرایط ژئوپلیتیکی منطقه در یک وضعیت متعادل آن را اتخاذ کرده است.

الفایز در ادامه گفت که نیروهای ایرانی در نزدیکی مرزهای شمالی اردن حضور دارند و با وجود آرامش در مرزها، تهدیدهای مسلحانه علیه مرزهای اردن به یک طرف قوی برای مهار آن در جنوب سوریه نیاز دارد.

این کارشناس گفت که از اینجا می‌بینیم که اردن با تغییر رویکرد به ایران به عنوان یک واقعیت که باید با آن بر اساس عقلانیت روبه رو شد، نگاه می‌کند.

ایجاد توازن مجدد در روابط

حسن الدعجه، استاد اردنی مطالعات استراتژیک هم در گفت‌وگو با آناتولی گفت که هدف از برگزاری نشست سران کشورهای عربی با جو بایدن در عربستان، عدم ایجاد یک جنگ منطقه‌ای جدید و تلاش برای تنش‌زدایی برای دستیابی به گذرگاه‌های ایمن دریایی و هوایی در منطقه و تمرکز بر پرونده نفت و گاز برای پر کردن خلا انرژی روسیه در بازارهای جهانی است.

وی گفت که از همین رو شاهد اظهارات نخست وزیر اردن در قبال ایران به عنوان نوعی بازگشت توازن در روابط میان دو کشور هستیم به خصوص که تماس‌هایی میان اردن و سوریه هم صورت گرفته است.

این استاد مطالعات استراتژیک خاطرنشان کرد که بعید نیست موضع گیری اخیر اردن در قبال ایران باعث ایجاد راهی برای تقویت روابط تجاری با ایران شود که در حال حاضر به بیش از 13 میلیون دلار نمی‌رسد.

این استاد دانشگاه در خصوص انگیزه‌های اردن برای تغییر موضع نسبت به ایران گفت که اظهارات مقامات این کشور همسو با موضع امریکاست که نمی‌خواهند بجران جدیدی برای امریکا ایجاد شود به خصوص که این کشور درگیر پیامدهای جنگ اوکراین و اختلافات با چین است.

وی در پایان سخنان خود تاکید کرد که هیچ کشوری در منطقه شعله ور شدن هیچ جنگی در منطقه را خواهان نیست.

فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق نیز پیشتر از گفت‌وگوها میان نمایندگان اردن و ایران در بغداد خبر داده بود.