نویسنده: مصطفی سعدون
میدل ایست نیوز: پس از انتخابات اکتبر 2021 جناح شیعه در صحنه سیاسی عراق میان دو گروه اصلی تقسیم شد: جنبش صدری به رهبری روحانی پوپوپولیست مقتدی صدر، و چارچوب هماهنگی که نیروهای شیعه نزدیک به ایران را در بر می گیرد.
چارچوب هماهنگی تلاش های جنبش صدر و متحدان آن، یعنی حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی و حزب سنی تقدم به ریاست محمد الحلبوسی را برای تشکیل دولت متوقف کرد. انتخاب رئیس جمهوری که جزء ضروری تشکیل دولت است نیاز به دو سوم آراء مجلس دارد و چارچوب هماهنگی موفق شد یک سوم مسدود کننده در مجلس را تضمین کند. از آن زمان، روند تشکیل دولت به بن بست خورده و عراق موارد متعدد تظاهرات و اعتراضات سازماندهی شده توسط هر دو گروه، از جمله اشغال مجلس یا همان پارلمان توسط طرفداران صدر را شاهد بوده است.
بازیگران اصلی در چارچوب هماهنگی
پس از خروج 73 نماینده جنبش صدری از مجلس در ماه ژوئن، چارچوب هماهنگی با 130 کرسی به بزرگترین ائتلاف در مجلس تبدیل شد چرا که 40 کرسی جدید در روند جایگزینی کرسی های متعلق به صدری ها در اختیار چارچوب هماهنگی قرار گرفت.
ائتلاف چارچوب هماهنگی نیروهای برجسته شیعه مانند ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی با 38 کرسی، ائتلاف الفتح به رهبری هادی العامری با 29 کرسی، عصائب اهل الحق به رهبری قیس خزعلی، ائتلاف نیروهای دولت ملی به رهبری عمار الحکیم با 12 کرسی و همچنین ائتلاف عقد الوطنی به رهبری فالح الفیاض با 8 کرسی که همچنین رئیس نهاد نیروهای بسیج مردی نیز هست، را شامل می شود. این ائتلاف همچنین با حزب اتحادیه میهنی کردستان و جنبش بابل به رهبری رایان الکلدانی، رهبر مسیحی یگان های الحشد الشعبی، و همچنین برخی از نمایندگان سنی و مستقل متحد است.
نوری المالکی که در حال حاضر ریاست حزب الدعوه اسلامی را برعهده دارد و از چهره های اصلی چارچوب هماهنگی است، بین سال های 2006 تا 2014 ریاست دولت عراق را بر عهده داشت. می توان گفت که مالکی از سال 2008 رقیب اصلی صدر بوده است.
هادی العامری رهبر سازمان بدر و یکی از برجسته ترین رهبران الحشد الشعبی در جریان نبردها با داعش است. بسیاری مدعی ارتباط نزدیک العامری با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران هستند. العامری در دولت دوم مالکی در سال های 2010 تا 2014 ریاست وزارت حمل و نقل را بر عهده داشت و اکنون، به نظر می رسد که او در میان رهبران شیعه در عراق، نزدیکترین فرد به غرب است چرا که جلسات منظمی با سفرای اروپایی برگزار می کند و در سخنرانی های اخیر خود از حمله به غرب خودداری کرده است. العامری در سال 2012 از جنبش شهید محراب که شامل مجلس اعلای اسلامی به رهبری عمار الحکیم بود، جدا شد و در انتخابات 2014 در ائتلاف دولت قانون حضور یافت.
قیس الخزعلی رهبری جنبش عصائب اهل الحق را بر عهده دارد که در سال 2006 از جنبش صدری جدا شد. خزعلی در حال حاضر رابطه خصمانه ای با صدر دارد. خزعلی از طریق ائتلاف صادقون در انتخابات 2018 موفق به کسب 18 کرسی و همچنین کنترل بر وزارتخانه های فرهنگ و کار شد. او مدام به آمریکا حمله می کند و خواستار خروج نیروهای آمریکایی از عراق است. او همچنین به طور مداوم عربستان سعودی و امارات متحده عربی را مورد انتقاد قرار می دهد و یکی از برجسته ترین منتقدان اعتراضات اکتبر 2019 است. جناح مسلح او در نبردها علیه داعش شرکت داشت.
عمار الحکیم فرزند عبدالعزیز الحکیم، رهبر فقید شیعیان عراق، و نوه آیت الله العظمی سید محسن الحکیم، مرجع شیعه در عراق است. او به عنوان یک رهبر میانه رو شیعه شناخته می شود و اگرچه در انتخابات اخیر تنها سه کرسی به دست آورده، اما از نفوذ سیاسی شخصی و خانوادگی بالایی برخوردار است که امکان ایجاد نوعی تعادل خاص در ائتلاف شیعه را برای او فراهم می آورد. عمار حکیم در سال 2017 درصدد دمیدن روح تازه ای به مجلس اعلای اسلامی که در سال 1982 توسط عمویش محمد باقر الحکیم تاسیس شده بود، برآمد؛ اما به دلیل نفوذ شاهین ها یا محافظه کاران آن بر این مجلس نتوانست تغییراتی ایجاد کند. بنابراین از شورا جدا شد و جنبش حکمت ملی را تاسیس کرد و در انتخابات سال 2018 موفق به کسب 17 کرسی شد. اظهارنظرهای میانه روی او امکان دسترسی و ارتباط با قدرت های مختلف از جمله ایالات متحده، ایران و کشورهای شورای همکاری و همچنین کردها و سنی های عراق را برای او فراهم آورده است. یک منبع در جنبش او که خواست نامش فاش نشود، به المانیتور گفت: «او را می توان تنها رهبر شیعه در حال حاضر دانست که جناح مسلح ندارد.»
حیدر العبادی رئیس ائتلاف پیروزی است که بین سال های 2014 تا 2018 ریاست دولت عراق را برعهده داشت و از رهبران میانه روی شیعه به شمار می رود. او به حزب الدعوه اسلامی تعلق دارد و تا پیش از استعفا در سال 2019، یکی از برجسته ترین رهبران این حزب قلمداد می شد. لحن عبادی عمدتا معتدل است. در این حال، به رغم تلاش های العبادی برای تمرکز بر مبارزات انتخاباتی پیش از انتخابات گذشته بر پیروزی در برابر داعش و دفاع از حاکمیت عراق در برابر همه پرسی کردستان، تنها یک کرسی به دست آورد.
فالح الفیاض از حزب الدعوه اسلامی جدا شد و به جنبش ملی اصلاحات به رهبری ابراهیم الجعفری، نخست وزیر سابق، پیوست. او از زمان تاسیس یگان های الحشد الشعبی در سال 2014 ریاست آن را برعهده داشته و به عنوان مشاور امنیت ملی و رئیس امنیت ملی خدمت کرده است. او در حال حاضر ریاست ائتلاف قرارداد ملی با 8 کرسی در پارلمان را برعهده دارد.
جهت گیری های سیاسی
چارچوب هماهنگی یک حزب یا ائتلاف سیاسی نیست و اساسا چتری است که مسئولیت ایجاد هماهنگی میان احزاب گوناگون شیعه را برعهده دارد. جنبش صدری هم تا پیش از اوایل سال 2021 بخشی از چارچوب هماهنگی بود. چارچوب هماهنگی به صورت هفتگی تشکیل جلسه می دهد، اما دفتر مرکزی ثابتی ندارد و جلسات آن به صورت دوره ای در دفاتر یکی از رهبران آن برگزار می شوند.
اگرچه نمی توان گفت که رهبران چارچوب هاهنگی در همه زمینه ها با یکدیگر توافق نظر دارند، اما همگی هدف مشترکی را در مخالفت با صدر دنبال می کنند، زیرا می دانند که نفوذ فزاینده صدر به معنای محرومیت بیشتر آنها در صحنه سیاسی عراق خواهد بود.
نیروهای چارچوب هماهنگی با یکدیگر رقابت می کنند و در ابتدای سال 2019 حتی درگیری هایی میان آنها وجود داشت که با تبادل تهدید نیز همراه بود. برخی از گروه های زیر چتر چارچوب هماهنگی با ایران همسو هستند. العامری، خزعلی و فیاض با ایران روابط نزدیکی دارند.
