لزوم رسیدگی ویژه طبقه سیاسی عراق به «بحران اعتماد»

نویسنده: اندرو پاراسیلیتی

میدل ایست نیوز: مصطفی الکاظمی، نخست وزیر دولت موقت عراق، در یک مصاحبه اختصاصی با المانیتور گفت که عراق باید از «گذشته ای پر از خشونت» فاصله بگیرد و به سوی آینده ای مبتنی بر گفت و گو حرکت کند. کاظمی که هفته گذشته اولین سخنرانی خود را در مجمع عمومی سازمان ملل ایراد کرد، به دنبال میانجی‌گری برای حصول توافقی میان احزاب سیاسی عراق با تمرکز بر مشارکت و تعامل به جای روش های دیرینه محروم سازی و خشونت، است.

کاظمی از چندی پیش مشغول برگزاری یک گفت و گوی ملی میان رهبران و احزاب سیاسی عراق است که شاید بهترین امید برای این کشور یا دست کم اولین گام حیاتی برای جلوگیری از ادامه بن بست سیاسی و خشونت های آشکار احتمالی باشد و بتواند عراق را در مسیر انتخابات قرار دهد.

رهبران عراقی از زمان انتخابات پارلمانی در اکتبر 2021 هنوز موفق به تشکیل دولت نشده اند. حزب مقتدی الصدر، روحانی پوپولیست شیعه، بیشترین کرسی ها را در جریان انتخابات به دست آورد، اما رقبای او توانستند به یک سوم تاثیرگذار مخالف در پارلمان دست یابند و مانع از تشکیل دولت اکثریت توسط صدری ها شوند. صدر در ماه ژوئن قانون گذاران خود را از شورای نمایندگان عراق خارج کرد و از همان زمان، گروه رقیب موسوم به چارچوب هماهنگی که از احزاب عمدتا شیعه از جمله برخی از متحدان ایران تشکیل شده، درصدد تشکیل دولت جدید برآمده است.

با این حال، ماه گذشته وقتی چارچوب هماهنگی محمد شیاع السودانی که از چهره های نزدیک به نوری المالکی، دشمن تاریخی صدر، را برای تشکیل دولت جدید معرفی کرد، طرفداران صدر در جریان تظاهراتی گسترده پارلمان و سایر ساختمان های دولتی را تصرف کردند. بدین ترتیب، درگیری های بین احزاب سیاسی در پارلمان به خیابان ها کشیده شد و بیش از 60 کشته و صدها زخمی برجا گذاشت.

تنها کرسی خالی در گفت و گوی ملی تا این لحظه متعلق به صدر بوده، اما کاظمی خوشبین است چرا که مشارکت صدر را برای ثبات سیاسی عراق ضروری می داند. کاظمی گفت: «اکنون همه می دانند که هر دولتی که صدر را شامل نشود، با چالش های بزرگی مواجه خواهد شد.» او اینطور ادامه داد که طبقه سیاسی عراق در رابطه با مردم با «بحران اعتماد» مواجه است و به طور نمونه، کنار گذاشتن صدر می تواند به تکرار اکتبر ۲۰۱۹ یا بدتر از آن منجر شود.

کاظمی در ماه مه 2020 و در پی استعفای عادل عبدالمهدی، نخست وزیر پیشین، در واکنش به تظاهرات ضد دولتی بین اکتبر تا دسامبر 2019 که کشته های زیادی داشت، از قدرت کنار رفت. جنبش مردمی «تشرین» و افزایش نقش احزاب مستقل جدید در عراق از نشانه های تغییر هستند که کاظمی آنها را مورد توجه قرار داده است. نخست وزیر عراق گفته است: «اولویت های من گفت وگو، سپس گفت وگو، و بازهم گفت و گوست.»

بن بست کنونی در تشکیل دولت در پی برخی دستاوردهای قابل توجه در سیاست خارجی و ادغام منطقه ای در دو سال گذشته، رخ داده است.

از جمله سیاست های منطقه ای کاظمی می توان به صراحت او در روابط با ایران اشاره کرد و بیان اینکه عراق «رابطه دولت با دولت» را می خواهد و عدم مداخله کشور همسایه در امور داخلی خود را. کاظمی در این باره گفت: «ایران دوستانی در عراق دارد و می تواند بر آنها تاثیر بگذارد و آنها را به سمت گفت و گو به جای استفاده از سلاح هایی که در حال حاضر در اختیار دارند، سوق دهد. ما به یک رابطه خوب نیاز داریم و در حال حاضر رابطه خوبی با ایران داریم.»

عراق همچنین تغییری در سیاست ها در قبال امور منطقه تغییراتی داشته و به سمت ادغام در منطقه و اتخاذ دیپلماسی منطقه ای پیش رفته است. کاظمی گفت: «عراق در زمان صدام حسین یک نیروی بی ثبات در منطقه بود. از همان روز اول، سعی کردیم این پویایی را تغییر دهیم تا نقش مثبتی در ثبات و یکپارچگی منطقه ای داشته باشیم.» او افزود: «این عراق و اردن بودند که ایده یک شام جدید را مطرح کردند؛ مفهومی مبتنی بر زمینه ها و منافع مشترک به منظور خدمت رسانی به نفع همه از طریق توسعه، روابط اقتصادی و همچنین روابط انرژی.» از جمله طرح های منطقه ای اجرا شده در زمان کاظمی می توان به طرح هایی برای یک شبکه یکپارچه برق اشاره کرد. کاظمی ادامه داد: «تفکر پشت این توافق سه جانبه با اردن و مصر ایجاد سازوکاری برای هماهنگی گسترده تر با کشورهای منطقه است.»

این هماهنگی گسترده تر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را نیز شامل می شود. کاظمی به همراه ملک عبدالله اردن و عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهوری مصر، در ماه ژوئن در اجلاس امنیت و توسعه در جده که با حضور جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا برگزار شد، شرکت کردند. در این اجلاس همچنین یادداشت تفاهمی میان عراق و عربستان سعودی و شورای همکاری خلیج فارس برای هماهنگی شبکه برق به امضا رسید. کاظمی گفت: «برخی عناصر رادیکال در داخل عراق نمی خواستند، یا امیدی به این نداشتند که روابط با شورای همکاری خلیج فارس به این شکل پیش برود. اما اکثریت مردم عراق از این رابطه حمایت می کنند و از آن راضی هستند.»

کاظمی در دیدار این هفته خود با امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، درباره برنامه های کنفرانسی در امان در ادامه نشست سال گذشته در بغداد که عراق را به عنوان «مرکزی» برای دیپلماسی منطقه ای و تلاش برای ثبات در منطقه معرفی می کند، گفت و گو کرد. کاظمی گفت: «بسیاری از کشورهایی که اختلافات و مناقشات تلخی بین خود داشتند، در واقع در کنفرانس شرکت کردند و در بغداد سر یک میز نشستند. و ما اکنون در حال گفت و گو درباره زمان مناسب برای برگزاری این کنفرانس [در اردن] هستیم که هدف آن ایجاد هماهنگی بیشتر برای رویارویی با چالش های پیش روی منطقه و جهان است.»

کاظمی گفت که عراق در پنج تلاش میانجیگری محتاطانه در منطقه از جمله مذاکرات بین مقامات ایران و عربستان مشارکت داشته است. او افزود: «این نقشی که عراق بازی می کند، می تواند در آرامش و ثبات بین کشورهای منطقه موثر باشد و این خود، تاثیراتی بر عراق دارد.»