حال خوب استارتاپ ها در عراق

نویسنده: حسن جیوراج

میدل ایست نیوز: به رغم کاهش سرعت جهانی در انجام معاملات سرمایه گذاری خطرپذیر در سال 2022، استارتاپ های عراقی شمار زیادی معاملات موفق داشتند. این در حالی بود که بر خلاف عربستان سعودی، امارات متحده عربی یا مصر، عراق یک اکوسیستم نوپا دارد که چندان پررونق نیست و بیشتر سرمایه گذاران منطقه ای یا بین المللی عمدتا از آن غافل می شوند. با این حال، گسترش استارتاپ های جدید، بهبود فضای سیاسی و امنیتی و همچنین چشم انداز مثبت اقتصادی می تواند مسیر کنونی را در سال های آتی تغییر دهد.

در یکی از جدیدترین نمونه های این معاملات، استارتاپ «لزو/Lezzoo» که در زمینه تحویل فعالیت دارد و در اربیل مستقر است، در هفتم دسامبر پلتفرم (بستر) بازار تجارت به تجارت «سیدو/Sadyo» را به مبلغ نامشخصی خریداری کرد. این خرید بخشی از برنامه های توسعه لزو برای دیجیتالی کردن زنجیره تامین مواد غذایی عراق قلمداد می شود.

استارتاپ «اوردری/Orderii» که یک پلتفرم تجارت الکترونیکی مستقر در بغداد است و خدمات لجستیک برای کالاهای مورد تقاضا که فقط در سایت های خارجی در دسترس است را ارائه می دهد، نیز در ماه اکتبر موفق شده یک بودجه شش رقمی را به دست آورد.

صندوق بین المللی پول برای اقتصاد عراق در سال 2022، رشد 8 درصدی به دلیل افزایش تولید نفت را پیش بینی کرده است. همچنین، اگرچه عراق همچنان به شدت به نفت متکی است، اما طبق پیش بینی صندوق بین المللی پول، رشد تولید ناخالص داخلی واقعی غیرنفتی آن در سال 2022 به 3، و در سال 2023 به 4 درصد افزایش می یابد.

این عوامل به علاوه پویایی هایی مانند جمعیت حدود 40 میلیون نفری که 93 درصد آن را افراد زیر 54 سال تشکیل می دهد و دسترسی حدودا 50 درصد جمعیت به اینترنت، حاکی از این مساله هستند که فرصت های تجاری زیادی برای کارآفرینان تازه کار وجود دارد.

اشلی بارلو، مدیر اجرایی مرکز نوآوری موسوم به «ایستگاه» در بغداد، می گوید: «با بهبود امنیت و همچنان ادامه نوآوری های جوانان عراقی، علاقه فزاینده ای به بازار دیده می شود. امیدوارم داستان های موفقیت آمیز استارتاپ های عراقی محرکی برای تغییر ذهنیت و تغییر تمرکز از بخش دولتی به باور بیشتر به پتانسیل بخش خصوصی باشد.»

طبق گزارش «مگنیت» که یک پلتفرم داده درباره استارتاپ های منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) مستقر در دبی است، استارتاپ های عراقی در 6 معامله در سال 2022 توانستند مجموعا 16 میلیون دلار کسب کنند و این عدد در سال 2021 برابر با 7 میلیون دلار بود.

بالی، یک برنامه استخدام راننده شخصی در بغداد که از سوی شرکت «راکت اینترنت» آلمان حمایت می شود، در ژانویه 2022 از طریق کنسرسیومی متشکل از سرمایه گذاران منطقه ای و بین المللی موفق شد بزرگ ترین سرمایه اولیه در عراق را به مبلغ 10.5 میلیون دلار به دست آورد.

آزا یحیا از شرکت فناوری «فایو وان اینوست» در اربیل، می گوید: «در رابطه با سرمایه‌گذاری ها، دلار عمدتا به بخش های تجارت الکترونیک، غذا و خدمات تحویل سرازیر شده است. این بخش ها بیشترین توجه سرمایه گذاران را به خود جلب کردند. فناوری آموزشی نیز تامین مالی شده است و همچنین، فرصت هایی در حوزه فناوری کشاورزی، فناوری سبز و تجارت سریع وجود دارد.»

شرکت های فناوری منطقه ای نیز به دنبال سرمایه گذاری در بازار رو به رشد فناوری عراق هستند. ایاد الحربی، از شرکای اصلی شرکت سرمایه گذاری «راعد ونچرز» در ریاض، می گوید: «ما شاهد گسترش چند شرکت از جمله نون آکادمی، کریم و تلابت بودیم که در ایجاد پایگاه کاربری نسبتا خوب عمل کردند. ما همچنین برنامه های نوظهور مصرف کننده محلی در تحویل غذا و تجارت سریع را زیر نظر داریم.»

با این حال، اگرچه فعالیت ها افزایش یافته و فرصت های جدیدی نمایان شده، اکوسیستم فناوری عراق هنوز با چالش های زیادی مواجه است. به گفته یحیا، استارتاپ ها با موانع زیادی از جمله نبود حسابداری مناسب، سیستم های نرم افزاری و مستندات مواجه هستند و قانون گذاری یکی از بزرگ ترین چالش هاست.

برای کارآفرینان فناوری محلی مانند بسیما عبدالرحمن، بنیانگذار و مدیر عامل شرکت فناوری سبز «کِسک/KESK» در اربیل، یافتن استعدادهای ماهر یک چالش بزرگ است. او می گوید: «پیدا کردن یک تکنسین مناسب دشوار است، چون بیشتر آنها مهارت های فنی مورد نیاز را ندارند. فکر می کنم این شکاف در سرمایه انسانی به مسائل مختلفی از جمله ضعف در نظام آموزشی که فارغ التحصیلان را با مهارت های لازم برای کار آماده نمی کند، مربوط می شود.»

متیو مَنتووانی، یکی از بنیانگذاران و مدیر عامل بالی، می گوید که استارتاپ ها همچنین مجبورند با ناآرامی های مدنی و نبود زیرساخت های مناسب دست و پنجه نرم کنند: «چالش هایی که با آنها مواجه هستیم، هر هفته تغییر می کنند و موانع عملیاتی از اعتصاب کارکنان، سیل، طوفان گرد و غبار، مسدود شدن ناگهانی جاده یا شهر و همچنین اعتراضات، متغیر هستند.»

در حالی که حمایت از استارتاپ ها از طریق برنامه های شتاب دهنده، راهنمایی ها و شرکت های حامی نوآوران در حال افزایش است، شرکت های نوپا برای تامین مالی بیشتر از سرمایه گذاران محلی تلاش می کنند. محمد خُدیری از «عراق ونچر پارتنرز» می گوید: «بیشتر سرمایه گذاران محلی زیر چتر خانواده های بازرگانان محلی هستند. آنها فقط می توانند بلیط های سرمایه گذاری محدودی ارائه دهند. بلیت های سری آ و ب که بزرگ ترین آنها هستند، به 2 تا 5 میلیون دلار نیاز دارند. برای سرمایه گذاری در این اندازه، به سرمایه گذاران منطقه ای و بین المللی بیشتری نیاز داریم.»

توسعه نیافتگی نظام بانکی عراق نیز دسترسی کارآفرینان به منابع مالی را دشوار می کند. عبدالرحمن در این باره می گوید: «دستیابی به منابع مالی مانند تامین مالی بدهی برای استارتاپ های میان مرحله، دشوار است. بانک ها معمولا وثیقه می خواهند. گزینه های کمی برای استارتاپ ها در داخل عراق وجود دارد؛ بنابراین، اکثر آنها باید منطقه ای باشند.»

با این وجود، ذینفعان خوشبین هستند که اکوسیستم فناوری عراق بتواند بر این چالش ها غلبه کند و به رشد خود ادامه دهد. خدیری می گوید: «فکر می کنم در 5 تا 10 سال آینده شاهد نوآوری ها و کسب و کارهای فعال تر در زمینه فناوری خواهیم بود. بسیاری از این استارتاپ ها به مسائل خاص عراق مانند پست های بازرسی، انرژی، برق و امنیت کمک خواهند کرد.»