جام ملت های خلیج، فرصت درخشش عراق «پسا جنگ»

نویسنده: محمد الطیب

میدل ایست نیوز: پس از گذشت 44 سال، جام ملت های عربی خلیج بار دیگر به عراق بازگشت و میراث بازی های فوتبال را در کشوری احیا کرد که در بیش از دو دهه خونریزی غرق شده بود. مسابقات امسال جام کشورهای عربی خلیج یک نقطه عطف قابل توجه برای عراق بوده است، چرا که سبب شده سرتیتر خبرها از سابقه چندین دهه خشونت در این کشور، به یک رویداد قابل توجه ورزشی برای منطقه تغییر کند.

سابقه چندین دهه تهاجم خارجی، خشونت های مسلحانه، بی ثباتی و فساد گسترده که در سال های اخیر به اعتراض های سراسری برای تغییر نظام سیاسی “محاصصه” (سهمیه بندی) حاکم انجامید، عراق را درهم شکسته است. اما حالا، بازگشت بازی های جام کشورهای عربی خلیج به عراق، از نظر بسیاری همان رونق و زندگی دوباره ایست که این کشور بدان نیاز دارد.

احمد توایج، روزنامه نگار بریتانیایی – عراقی، به دوحه نیوز گفت: «این اتفاق نشان دهنده بازگشت عراق به صحنه جهانی فارغ از کلیشه های جنگ و تروری است که در چند دهه گذشته با آنها درگیر بوده است. این مساله نشان می دهد که ورزش چگونه می تواند چیزی فراتر از یک سرگرمی صرف باشد.» او افزود: «عراق یک کشور بسیار علاقمند به ورزش است، و حالا این مسابقات این امکان را برای جوانان عراقی فراهم آورده تا رویاهای بزرگ و جهانی داشته باشند.»

روند کسب آمادگی برای میزبانی این مسابقات که یکی از مشهورترین رویدادهای ورزشی در منطقه قلمداد می شود، برای عراق یک چالش بزرگ بود. دخالت مستقیم این کشور خاورمیانه در جنگ کویت به اعمال ممنوعیت از سوی فیفا برای برگزاری این رویداد بین المللی فوتبال در عراق شده و این کشور را از این بازی زیبا محروم کرده بود. فوتبالیست های عراق به پرداخت هزینه گزاف اقدامات یک دیکتاتور محبور شدند، چون مسابقات باشگاهی آنها تعلیق شده بود و نمی توانستند از نهاد حاکم بر فوتبال، کمک مالی دریافت کنند. اگرچه تیم فوتبال عراق می توانست در رقابت های دوستانه شرکت کند، اما این مسابقات فاقد هیجان بازی های آسیایی و سایر مسابقات بین المللی بودند.

«دوران تاریک»

سران فیفا در این دوره که به «عصر تاریک» معروف است، زجری که بازیکنان عراقی در نتیجه تصمیمات عدی صدام حسین، پسر ارشد صدام، متحمل می شدند را نادیده گرفتند. عدی حسین با داشتن سمت های متعدد، وزیر ورزش، افسر نظامی و همچنین رئیس کمیته المپیک عراق و اتحادیه فوتبال این کشور بود.

در حالی که جت های جنگنده آمریکایی بر فراز عراق در پرواز بودند، اعضای تیم ملی فوتبال عراق که در بازی ها عملکرد ضعیفی داشتند روی زمین و در زمین بازی، اغلب توسط عدی صدام شکنجه می شدند.

عباس رحیم زائر، فوتبالیست عراقی، به گاردین گفت: «بسیاری از فوتبالیست ها حتی حاضر نبودند به توپ دست بزنند. اما بعدتر فهمیدیم اگر کسی نپذیرد بازی کند، همه ما مجازات می شویم.» زائر در دورانی که به عنوان یک فوتبالیست حرفه ای بازی می کرد، در یک بازی مقدماتی در اردن یک پنالتی را از دست داد و همین مساله سبب شد او را با چشم بسته و به مدت چند هفته در یک اردوگاه زندانی کنند. او به گروگان گرفته شد و به دلیل از دست دادن ضربه پنالتی، مورد شکنجه قرار گرفت. او را برهنه کردند، موهایش را تراشیدند و به او کابل برق وصل کردند.

متاسفانه داستان زائر یک داستان منحصر به فرد نیست و در جریان محاصره و تحریم عراق، چندین نفر دیگر از اعضای تیم ملی فوتبال این کشور مورد بازجویی، آزار و سوء استفاده قرار گرفتند.

روزهای تازه

با ادامه جنگ بی معنی که با حمله تحت رهبری ایالات متحده به عراق در سال 2003 آغاز شد، دیگر اشتیاق چندانی برای فوتبال بازی کردن باقی نمانده بود. با این حال، در سال 2007 که عراق برای اولین مرتبه در بازی های مقدماتی جام ملت های آسیا عنوانی به دست آورد و موفق شد در بازی فینال عربستان سعودی، قهرمان سه دوره گذشته، را یک بر صفر شکست دهد، جان تازه ای به فوتبال این کشور دمیده شد.

تیم فوتبال عراق در نبود منابع، مسابقات جام ملت های آسیای سال 2007 را در قیاس با سایر رقبای خود با کمترین امکانات و از پایین ترین نقطه شروع کرد. این تیم از 8 بازی تدارکاتی تنها 2 بازی را برد و اینطور بود که به جام ملت های آسیا راه یافت. سایه مرگ همچنان بر سر این کشور سنگینی می کرد و بسیاری از اعضای تیم ملی در میانه جنگ وحشیانه تحت رهبری آمریکا دوستان و اعضای خانواده خود را از دست داده بودند.

جوروان ویرا، مربی برزیلی تیم فوتبال عراق، گفت که کشتارهای مداوم تیم را به شدت تحت تاثیر قرار داده بود: «چند نفر از بازیکنان بستگان خود را در درگیری ها از دست داده بودند. در اولین جلسه تمرینی تنها 6 بازیکن حاضر شدند. پزشک تیم دو روز قبل از اینکه به بانکوک پرواز کنیم بر اثر انفجار بمب در بغداد کشته شد؛ او برای خرید بلیط خود به آژانس مسافرتی رفته بود. در بدو ورود به بانکوک، دو بازیکن تیم به مدت هشت ساعت توسط مقامات اداره مهاجرت بازداشت شدند.» در همین حال، اتحادیه فوتبال عراق برای تهیه کیت های لازم برای تیم تلاش کرده، اما فقط موفق شده بود بازیکنان را به بازی افتتاحیه مقابل تایلند که میزبان بازی ها بود برساند. ویرا افزود: «متوجه شدم که تجهیزاتی برای تمرین یا حتی کیت نداریم. با غذا و رزرو هتل مشکل داشتیم. یک کابوس بود.» عراق با شکست دادن تایلند و ویتنام در مرحله یک چهارم نهایی، به مصاف کره جنوبی رفت و در نهایت با کشیده شدن بازی به ضربات پنالتی و با نتیجه 4 بر 3 در آن بازی، به صدر جدول صعود کرد.

با این حال، جشن و شادی این پیروزی خیلی طولانی نبود چرا که حمله یک بمب گذار انتحاری در عراق به کشته شدن 30 نفر از هواداران فوتبال منجر شد و تیم را با مشکل مواجه کرد. تیم ملی عراق حتی نمی دانست باید به مسابقات ادامه دهد یا خیر؛ اما در نهایت بازیکنان تصمیم گرفتند به احترام جان باختگان ادامه دهند و اینطور بود که تیم ملی فوتبال عراق شکوفا شد.

تفسیر سایمون هیل از این مسابقه، موجی از احساسات را در عراق به دنبال داشت: «این، یک داستان پریان است. تیمی که پایگاه مستحکمی در کشور خود ندارد، تا دو ماه پیش مربی نداشته، چندین ساعت در لابی هتل منتظر مانده و برای روادید بازیکنان خود برای سفر مشکلات زیادی را متحمل شده است… یک تیم بدون امید که شادی را برای ملت درهم شکسته خود به ارمغان آورد. شاید اشتباه نباشد اگر بگوییم جایی که سیاست شکست خورد، فوتبال موفق شد. عراق قهرمان آسیاست. این باور نکردنی است!»

تیم ملی عراق که پیشتر هم موفق شده بود با پیروزی خود در جام ملت های آسیا در سال 2007 به سرتیتر خبرها تبدیل شود، بار دیگر با غلبه بر موانع و مشکلات بزرگی که این کشور با آن مواجه بود، توانست ثابت کند که فوتبال گروگان جنگ نمی شود.