حمایت خاورمیانه از روسیه، تهدیدی برای روابط آمریکا با شرکا از جمله اسرائیل

نویسنده: چالز دابلیو. دان

میدل ایست نیوز: حمله روسیه به اوکراین خیلی سریع ناتو، غرب و اکثریت عظیمی از کشورهای عضو سازمان ملل متحد را در محکومیت تهاجم متحد کرد. با این حال، اثبات شد که موضع گیری دولت ها در خاورمیانه در قبال این جنگ می تواند به طور قابل توجهی متفاوت از باقی جهان باشد. این منطقه استراتژیک تاکنون از حمایت صریح از اوکراین در جنگ خودداری، و همچنان روابط صمیمانه خود را با روسیه حفظ کرده است. امتناع شرکای منطقه ای آمریکا از اقدامات بیشتر برای کمک به اوکراین، به منزله حمایت عملی سیاسی از روسیه و تهدیدی برای روابط خارجی آمریکا با برخی از شرکای کلیدی در منطقه، به ویژه عربستان سعودی و اسرائیل، است.

اسرائیل، بزرگ ترین ناامیدی آمریکا

اسرائیل از بسیاری جهات بزرگ ترین ناامیدی در تلاش های ایالات متحده برای جلب حمایت در خاورمیانه از اوکراین بوده است. اسرائیل از همان ابتدای درگیری رویکردی به دور از انتظارات اوکراین و آمریکا داشت. عجله ای برای محکوم کردن تهاجم روسیه نشان نداد. بعدتر هم نفتالی بنت، نخست وزیر وقت اسرائیل، سعی کرد زلنسکی را به مذاکره و پذیرش برخی از خواسته های ارضی روسیه تشویق کند. دلیل اصلی این رویکرد اسرائیل هم تمایل آن به حفظ روابط خوب با روسیه است.

تغییر دولت در اسرائیل یک سری امیدهای اولیه در ایالات متحده درباره احتمال ارزیابی مجدد مواضع آن در قبال اوکراین ایجاد کرد، اما چنین تحولی بعید به نظر می رسد که یکی از دلایل اصلی آن، محاسبات در سوریه است.

به علاوه، حامیان راست گرای موضع گیری کنونی اسرائیل به لزوم باز نگه داشتن خطوط ارتباطی با روسیه اشاره می کنند و می خواهند بگویند اسرائیل می تواند روزی نقش یک میانجی ارزشمند را بین غرب و روسیه ایفا کند.

و اگرچه عموم مردم اسرائیل به شدت با اوکراین همدردی و از اقدامات روسیه انتقاد می کنند، اما شمار اندکی از آنها با ارائه کمک های مرگبار تسلیحاتی به اوکراینی ها، به ویژه اگر به معنای انتخاب جنگ با روسیه باشد، حمایت می کنند. روسیه بارها بر پیامدهای احتمالی تغییر مسیر اسرائیل تاکید کرده و این مساله در اسرائیل به عنوان یک هشدار جدی تعبیر شده است. یکی از این تهدیدها این بوده که روسیه آژانس یهودی برای اسرائیل را که به یهودیان برای مهاجرت به اسرائیل کمک می کند، تعطیل کرد.

با توجه به خودداری اسرائیل از تامین تسلیحاتی اوکراین، روابط این دو احتمالا وارد مرحله سردتری خواهد شد. بنیامین نتانیاهو در اواخر دسامبر، یک روز پس از سوگند به عنوان نخست وزیر اسرائیل، در تماس تلفنی با زلنسکی از او خواست که به قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد که دادگاه کیفری بین المللی را ملزم به صدور نظر حقوقی درباره عواقب اشغال کرانه باختری توسط اسرائیل، از جمله سیاست های شهرک سازی و اقداماتی با هدف تغییر ترکیب جمعیتی و هویتی قدس می کند، رای منفی بدهد. زلنسکی تمایلی نشان نداد و نتانیاهو درصدد استفاده از تجدید نظر درباره ارسال پدافندهای موشکی اسرائیلی به اوکراین به عنوان انگیزه، برآمد. زلنسکی به سفیر اوکراین در سازمان ملل دستور داد که در رای گیری حاضر نشود و این امر باعث ناراحتی نتانیاهو شد. و این، آغاز خوبی برای روابط دولت جدید در تل آویو با کی یف نبود.

اسرائیل از وضعیت کنونی اوکراین سود می برد

امتناع اسرائیل از کمک نظامی به اوکراین آسیبی به صنعت تسلیحاتی آن وارد نکرده و در حقیقت، تجارت تسلیحاتی اسرائیل رونق داشته است. صادرات تسلیحات اسرائیل در سال 2022 به 11.3 میلیارد دلار رسید که 30درصد از سال قبل از آن بیشتر بود. این سودمندی از قضا از احساس ناامنی القا شده فزاینده در اروپا و دیگر مناطق در نتیجه جنگ اوکراین بوده و همچنین گشایش بازارهای جدید در خلیج فارس در نتیجه توافق ابراهیم ناشی شده است. برای بسیاری از خریداران، تسلیحات آزمایش شده اسرائیلی به تسلیحات ساخت روسیه که مشکلات فنی آنها در اوکراین آشکار شده است، ارجحیت دارد. اسرائیل اخیرا یک سامانه دفاع هوایی اسپایدر به امارات متحده عربی فروخته و برای فروش سامانه دفاع هوایی باراک ام.ایکس با مغرب توافق کرده است. اسرائیل فهرست مشتریان تسلیحاتی خود را محرمانه نگه می دارد، اما ظاهرا سامانه های تسلیحاتی اسرائیل از جمله هواپیماهای بدون سرنشین و هواپیماهای جاسوسی آن، مشتریان خوبی در اروپا و دیگر جاها دارند.

مفهوم بی میلی در منطقه به مداخله در درگیری روسیه با اوکراین

اختلاف نظر ایالات متحده و نزدیک ترین متحدان آن در خاورمیانه چندان جای تعجب ندارد. کشورهای کلیدی عربی، با حمایت افکار عمومی، در سال های اخیر به دنبال ایجاد فاصله بین خود و آمریکا برآمده اند تا استقلال خود، تنفر از سیاست های منطقه ای آمریکا و توسل به احساسات ملی گرایانه را نشان دهند. به علاوه، قاهره، ریاض، ابوظبی و دیگران به واشنگتن به چشم یک شریک غیرقابل اعتماد می نگرند و این مساله به حمله دولت جورج دابلیو. بوش به عراق برمی گردد که با سیاست «چرخش به آسیا»ی باراک اوباما تشدید شد. تمایل دونالد ترامپ به حمایت از مستبدان منطقه و عزم او در محافظت از سعودی ها در برابر پیامدهای سیاسی قتل جمال خاشقجی مشهور است، اما او نیز ناراحتی زیادی در پایتخت های منطقه ایجاد کرد که از نمونه آنها می توان به تغییرات مکرر در سیاست ها در قبال سوریه، عراق و افغانستان اشاره کرد. روی کار آمدن دولت جو بایدن و وعده های و درباره اولویت دادن به حقوق بشر در سیاست خارجی و اظهارات شدیداللحن او درباره پادشاهی سعودی و ولیعهد آن، محمد بن سلمان، نیز تنها این تصور را تقویت کرد که ایالات متحده یک شریک متزلزل و به دنبال خروج از منطقه است.

با توجه به چنین دیدگاهی به ایالات متحده در خاورمیانه، منطقی است که کشورهای عربی بین انتخاب بین آمریکا و روسیه مردد بمانند و یک نسخه قرن بیست و یکمی از جنبش عدم تعهد دهه های 1950 و 1960 را به نمایش بگذارند.

در این میان، رویکرد اسرائیل کمتر استراتژیک و بیشتر تاکتیکی است. امتناع اسرائیل از ارائه کمک نظامی به اوکراین به نگرانی های عملیاتی آن در سوریه مربوط می شود و ارتباطی با مسائل ژئوپلیتیک ندارد. به علاوه، نتانیاهو سود سیاسی خود را در حفظ روابط با پوتین و دیگر رهبران اقتدارگرای منطقه می بیند.

انتظارات برآورده نشده آمریکا از شرکای منطقه ای

واشنگتن حق خود می داند که چه در رابطه با اوکراین و چه در سطح وسیع تر، در تلاش ها برای رهبری غرب در پاسخ به تهدید وجودی روسیه برای نظم بین المللی مبتنی بر قوانین مهندسی شده توسط ایالات متحده، حمایت بیشتری از شرکا در خاورمیانه را شاهد باشد. اسرائیل، مصر و کشورهای حاشیه خلیج فارس در طی چند دهه گذشته صدها میلیارد دلار کمک نظامی خارجی دریافت کرده و مداخلات نظامی به موقع آمریکا برای حفاظت و دفاع از دولت های متحد، بهره برده اند. به رغم نزدیکی روابط با روسیه، رهبران منطقه اساسا می دانند که همچنان ایالات متحده ضامن اصلی امنیت آنها باقی مانده است، چرا که نه مسکو و نه پکن آماده یا مایل به قبول نقشی که واشنگتن سال ها در منطقه ایفا کرده، نیستند.

اسرائیل، مصر، بحرین، اردن، کویت، مغرب، قطر و تونس به عنوان 8 متحد اصلی غیرناتو برای ایالات متحده معرفی شده اند که این مساله برای آنها با «امتیازات نظامی و اقتصادی» قابل توجهی همراه بوده است.

اگر درگیری اوکراین به یک جنگ تمام عیار بین روسیه و ناتو منجر شود، آنگاه متحدان ایالات متحده در خاورمیانه برای کاهش روابط با روسیه، اجرای تحریم ها و افزایش کمک به اوکراین، از جمله کمک نظامی از سوی دولت و کنگره ایالات متحده و اتحادیه اروپا و ناتو تحت فشار بیشتری قرار خواهند گرفت. در چنین شرایطی بی میلی به ارائه کمک های نظامی به اوکراین احتمالا به ویژه برای اسرائیل که به دنبال تعمیق روابط با ناتوست، دردسرساز خواهد شد. در چنین شرایطی، هر اقدامی کمتر از کمک و حمایت فعالانه از اوکراین، کمک به تلاش های جنگی روسیه تلقی می شود و می تواند به روابط و شراکت های کلیدی ایالات متحده در منطقه آسیب دائمی وارد کند. دولت بایدن به دنبال افزودن بر تل روابط پرتنش و مشکلات لاینحل خود در خاورمیانه نیست، اما این یکی شاید اجتناب ناپذیر باشد.