نویسنده: آدام لوسنته
میدل ایست نیوز: توافق بین عربستان سعودی و ایران در هفته گذشته برای برقراری مجدد روابط، چین و دیپلمات ارشد آن، وانگ یی، را در مرکز صحنه سیاست خاورمیانه قرار داد. این مرد 69 ساله که یک دولتمرد باهوش است، در چند دهه گذشته در منطقه در پشت صحنه برای تامین منافع سیاسی و اقتصادی پکن فعالیت کرده است. دوران فعالیت وانگ در وزارت خارجه چین باعث شد تا این کشور به خاورمیانه از جمله در میان متحدان ایالات متحده، نفوذ کند.
وانگ یی که ریاست کمیسیون مرکزی روابط خارجی حزب کمونیست چین را بر عهده دارد، برای توافق ایران و عربستان با مساعد العیبان، مشاور امنیت ملی عربستان، و علی شمخانی، همتای ایرانی او، مذاکره کرد. وانگ یکی از باتجربه ترین دیپلمات های چین به شمار می رود و با وزرای خارجه گوناگونی در عربستان، ایران و سایر کشورهای منطقه در ارتباط بوده است.
تاریخچه فعالیت وانگ یی
وانگ در پکن متولد شد و یک پیشینه متوسط دارد. او در دانشگاه مطالعات بین المللی پکن، یک مدرسه برای تربیت افرادی که در وزارت خارجه فعالیت خواهند کرد، تحصیل داشته و به دو زبان انگلیسی و ژاپنی مسلط است. کیان وی، همسر وانگ، نیز از فعالان در نهاد سیاست خارجی و دختر کیان جیادونگ، سفیر سابق چین در سازمان ملل، است و پیتر مارتین، روزنامه نگار، در کتاب سال 2021 خود از این خانواده تحت عنوان «ارتش غیرنظامی چین» یاد کرده.
وانگ یی کار دیپلماتیک خود را در سال 1982 آغاز و پیش از اینکه در سال 2001 معاون وزیر وزارت خارجه شود، در سمت های مختلفی خدمت کرد. در سال 2004، وانگ سفیر چین در ژاپن شد. بر اساس گزارش شورای بازرگانی ایالات متحده و چین، او در سال 2008 زمانی که به عنوان مدیر دفتر امور تایوان شورای دولتی منصوب شد، سمت قبلی را ترک کرد.
وانگ از سال 2013 تا دسامبر گذشته به عنوان وزیر امور خارجه خدمت کرد و در ژانویه به سمت فعلی خود در کمیسیون مرکزی امور خارجه رسید. شی جین پینگ نیز در سال 2013 به قدرت رسید و به گفته مارتین، وانگ وظیفه اجرای سیاست خارجی بلندپروازانه او را برعهده گرفت.
شی در سال 2018 کمیسیون خارجی امور خارجی مرکزی به عنوان بخشی از یک تغییر در دولت تاسیس کرد و می توان گفت نفوذ وانگ یی در راس این کمیسیون از نفوذ وزیر خارجه بیشتر است. این نهاد، نهاد مرکزی هدایت سیاست خارجی چین است. به عقیده مجله دیپلمات، یکی از دلایلی که شی این کمیسیون را ایجاد کرد، افزایش نفوذ حزب کمونیست بر مسائل سیاست خارجی بود.
وانگ همچنین در سال 1997 یک محقق مهمان در دانشگاه جورج تاون بود.
نگاه به خاورمیانه
نفوذ چین در خاورمیانه، از جمله با کشورهایی که به طور سنتی متحد ایالات متحده قلمداد می شوند، در دوران فعالیت وانگ به عنوان وزیر خارجه به طور قابل توجهی افزایش یافت. چندین کشور از جمله ترکیه و عربستان سعودی پس از راه اندازی طرح کمربند و جاده در سال 2013، به این طرح پیوستند. چین همچنین روابط تجاری خود را با مصر، کشورهای حاشیه خلیج فارس و دیگر کشورها تقویت کرد. در سال 2021، یک شرکت چینی با وجود مخالفت ایالات متحده، بندر جدیدی را در حیفا، اسرائیل افتتاح کرد.
وانگ در مقام وزیر خارجه به شدت درگیر سیاست چین در خاورمیانه بود. او در سال 2014 پیشنهادی چهار ماده ای برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین ارائه کرد و در سال 2021 پیشنهاد میزبانی مقامات اسرائیلی و فلسطینی برای گفت و گوهای صلح را داد.
وانگ همچنین به دلیل دیپلماسی «شاتل/رفت و آمد» در خاورمیانه و ایجاد تعادل بین رقبای سرسخت مانند عربستان و ایران شناخته شده است. وانگ در سال 2021 در یک هفته از عربستان، ترکیه، ایران، امارات متحده عربی، عمان و بحرین بازدید کرد.
این دیدار به تقویت روابط چین با خلیج فارس کمک کرد. وانگ در عربستان سعودی از «ابتکار پنج موردی» درباره امنیت و ثبات در خاورمیانه رونمایی کرد که مناقشه اسرائیل و فلسطین، برنامه هسته ای ایران، بازسازی، همکاری واکسن و موارد دیگر را در برمی گرفت. هیچ یک از این سیاست ها جدید نبودند، اما طبق گزارش موسسه واشنگتن برای امور خاور نزدیک در آن زمان، وانگ می خواست از چین تصویر یک قدرت بزرگ مسئول که مسائل کلیدی محلی را درک می کند، را به جا بگذارد.
وانگ همچنین در ژانویه سال گذشته در چین میزبان شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجه عربستان، بود. دو ماه بعد، آرامکو عربستان و چین قرارداد طولانی مدت خود را برای ساخت یک پالایشگاه در شمال شرقی چین نهایی کردند. اما می توان گفت روابط در دسامبر گذشته که شی جینپینگ از عربستان دیدار کرد، به اوج خود رسید. این دیدار به امضای بیش از 40 معامله بین دو کشور انجامید.
درگیری در افغانستان به وانگ کمک کرد تا روابط چین با قطر را بهبود بخشد. او در ماه مارس سال 2022 طی کنفرانسی درباره افغانستان در چین با شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر، ملاقات کرد. طبق بیانیه وزارت امور خارجه چین، ثانی از نقش مهم چین در مساله افغانستان قدردانی، و وانگ از خروج ایالات متحده از افغانستان در سال 2021 انتقاد کرده و آن را «عجولانه» خوانده بود. قطر میزبان مذاکرات صلح بین آمریکا و دولت طالبان بود.
ثانی همچنین حمایت خود را از «سیاست چین واحد» در اشاره به تایوان ابراز کرد. سایر کشورهای منطقه نیز در موضوع تایوان از چین حمایت کرده اند.
وانگ همچنین سال گذشته در آخرین ماه های فعالیت خود به عنوان وزیر امور خارجه، با همتایان از امارات، ایران، ترکیه، اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطین تماس داشت.
یک قدرت در حال افزایش
برخی از تحلیلگران ظهور چین در خاورمیانه را بخشی از رقابت قدرت های بزرگ با ایالات متحده می دانند. با این حال، وانگ به عنوان وزیر خارجه، گاهی اوقات به دنبال ایجاد لحن آشتی جویانه با ایالات متحده بود.
وانگ در سال 2021 در شورای روابط خارجی گفت: « امیدواریم که ایالات متحده با چین برای کشف مسیر جدیدی از همزیستی مسالمت آمیز و همکاری متقابل سودمند، همکاری کند. کلید کار در آن است که آیا ایالات متحده می تواند ظهور صلح آمیز کشوری بزرگ با نظام اجتماعی، تاریخ و فرهنگ متفاوت و در مرحله توسعه متفاوت را بپذیرد یا خیر.»
وانگ اخیرا روی جنگ اوکراین کار و پیشنهاد صلح آتی را ارائه کرده است. این دیپلمات آشکارا از آمریکا در این روند انتقاد کرده است. او ماه گذشته در کنفرانسی در آلمان گفت: «برخی نیروها ممکن است نخواهند مذاکرات صلح تحقق یابد؛» این اظهارات اشاره ای آشکار به ایالات متحده بود و پولیتیکو اینطور گزارش داد که وزیر چین به دنبال ایجاد شکاف بین ایالات متحده و اروپا بوده است.
