مروری بر روابط سوریه و عربستان

میدل ایست نیوز: در بیست و سوم مارس سال جاری، تلویزیون عربستان به نقل از یک مقام رسمی وزارت امور خارجه در این کشور، خبر داد که ریاض گفتگو با دمشق را برای از سرگیری ارائه خدمات کنسولگری آغاز کرده است.

به گزارش میدل ایست نیوز، بنابراین، سوریه و عربستان، پس از بیش از یک دهه قطع روابط دیپلماتیک، مجددا در حال تدارک بازگشایی نمایندگی های دیپلماتیک خود پس از عید فطر هستند.

دو عامل مهم در ماه‌های اخیر، سرعت گفتگو میان دو کشور را شدت بخشید؛ نخست وقوع زلزله در سوریه و حمایت عربستان از مردم زلزله زده، دوم توافق مهم تهران-ریاض.

عربستان پس از عادی سازی روابط با ایران، اکنون سوریه را متحد دشمن خود نمی‌داند و برای حفظ نفوذ خود در منطقه به دنبال بازتعریف روابط خود با دولت بشار اسد است.

منابع مطلع اعلام کرده‌اند که گفتگوها بر سر بازگشایی نمایندگی های دیپلماتیک در دو کشور توسط یک مقام امنیتی سوری که به احتمال قوی ژنرال حسام لوقا، رئیس کمیته امنیت ملی سوریه بوده و مقامات عربستانی انجام شده تا ریاض پس از ابوظبی، مسقط و منامه به چهارمین پایتخت کشورهای شورای همکاری تبدیل شود که روابط خود با دمشق را از سر گرفته است.

روابط ریاض و دمشق در طول بحران سوریه

از آنجایی که عربستان، سوریه را به خاطر حمایت از حزب الله، باعث کاهش نفوذش در لبنان می‌دانست لذا تحولات سال 2011 سوریه این فرصت را در اختیار آل سعود قرارداد تا بتواند از سوریه انتقام بگیرد. لذا عربستان با تلاش برای تغییر رژیم در سوریه، تغییر استراتژی خود در قبال منطقه و رقابتش با ایران، شروع کننده جنگ نیابتی تمام عیار در تحولات این کشور شد.

عربستان برای حرکت به سمت دیپلماسی فعال در بحران داخلی سوریه از یک طرف به پشتیبانی پنهان از شورشیان سوریه پرداخت و از طرف دیگر در جهت همبستگی کشورهای عربی و اسلامی در جهت مخالفت با دولت سوریه اقدام کرد.

عربستان نسبت به دیگر کشورهای عرب منطقه نقش فعال تری را در بحران سوریه در جهت منافع خود ایفا کرد.

در کنفرانسی که در ژنو در فوریه 2012 تحت عنوان دوستان سوریه برگزار شد، عربستان ضمن مخالفت با طرحهای پیشنهادی کوفی عنان هرگونه صلح با دولت اسد را رد و بیان کرد مصالحه با اسد به شکست خواهد انجامید و لذا مبارزه و برکناری اسد تنها راه پایان دادن به خونریزي ها در سوریه است.

در کنار این تحرکات دیپلماتیک، عربستان اقدام به کمک های مالی و تسلیحاتی زیادی به شورشیان تروریست سوریه کرد؛ به طوری که در 24 فوریه 2012 بعد از ارسال سلاح به شورشیان، وزیر امور خارجه عربستان این اقدامات را رضایت بخش خواند و آن را در جهت حفاظت از شورشیان در مقابل دولت اسد حیاتی دانست.

سعودی‌ها در طول سال‌های بحران سوریه در چارچوب مقابله با محور مقاومت در منطقه و اهداف ژئوپلوتیک خود، حمایت سیاسی و مالی و تسلیحاتی از گروه‌های تروریستی مخالف نظام سوریه را در دستور کار قرار دادند و با حمایت برخی هم پیمانان منطقه ای و بین المللی خود به ویژه امریکا چندین گروه تروریستی به نام های مختلف در این سال‌ها را شکل داده و سازماندهی کردند که برخی از آنها هنوز به فعالیت مخرب خود در بخش هایی از خاک سوریه ادامه می دهند.

موضع عربستان در طول بحران سوریه قاطع بود، همانگونه که وزیر خارجه عربستان در یک مصاحبه گفت: «ما از فرایندی سیاسی که نتیجه آن کنار گذاشتن (بشار اسد) از قدرت باشد حمایت می‌کنیم. یا اینکه به حمایت از مخالفان سوری ادامه می‌دهیم، تا با استفاده از زور او را برکنار کنند.»

دلایل تغییر موضع عربستان

برخی تحلیل گران معتقدند این تغییر رویکرد در ریاض در یک چارچوب عقلانی و در قالب پروسه اصلاح رویه ها صورت گرفته و بسیاری نیز معتقدند، این چرخش موضع ناشی از ناکامی ریاض در اجرای اهداف سیاست خارجی اش در طول این سال‌ها در منطقه بوده است.

چند عامل در این رویداد دخیل هستند، نخست آنکه عربستان دریافته است گزینه سرنگونی بشار اسد دیگر محلی از اعراب ندارد، لذا برای حفظ نفوذ خود در منطقه ناگزیر از برقراری روابط با دمشق است.

دلیل دیگر، عادی سازی و تنش زدایی با ایران است، پس از توافق ریاض با تهران، سوریه دیگر میدان جنگ نیابتی به حساب نمی‌آید بلکه منطقه‌ای راهبردی و از نظر ژئوپولتیک ارزشمند است که عربستان برای تسلط بر گذرگاه‌های مهم منطقه‌ای باید با سوریه روابط دوستانه‌ای برقرار کند.

سومین عامل تاثیرگذار را می توان تغییر در ریاست جمهوری امریکا و در نتیجه تغییر روش های پیشبرد سیاست خارجی این کشور از سوی جو بایدن و تغییر در آرایش بازیگران منطقه ای دانست.

رفتن دونالد ترامپ از کاخ سفید که از حامیان مهم سیاسی و نظامی برای ریاض محسوب می شد و تاکید بایدن بر لزوم پایان جنگ علیه یمن، ریاض را بر آن داشت تا به دنبال ایجاد تغییراتی در سیاست خارجی خود باشد.

این وضعیت باعث شد عربستان در پایان عمر دولت ترامپ به دنبال اصلاح روابط خود با قطر برآید و اخیرا مجبور به ارایه طرحی برای حل و فصل بحران یمن بعد از سال‌ها اصرار بر راهکار نظامی شود و اکنون نیز برای رسیدن به اهدافش در پرونده سوریه از طریق راهکار سیاسی به جای نظامی وارد عمل شود و در این راه از برنامه سازمان ملل متحد برای پیوستن مخالفان به دولت بشار اسد و ثبات سوریه حمایت کند.

فرجام

با عادی سازی روابط ریاض و دمشق، مسیر بازگشت سوریه به اتحادیه عرب هموارتر خواهد شد.

قدرت‌های فرامنطقه‌ای مانند چین و روسیه نیز از این توافق استقبال کرده و ابراز امیدواری کرده‌اند که بدین طریق، دولت اسد از انزوا خارج شده و به دیگر کشورهای عرب منطقه بپیوندد.

اما ایالات متحده امریکا مخالفت صریح خود را با عادی سازی روابط کشورهای شورای همکاری با دولت بشار اسد اعلام کرده است. در همین راستا برخی مقامات امریکایی خواستار اجرای دقیق قانون سزار شده‌اند؛ قانونی که قابلیت تحریم هر نهاد به دلیل ارتباط با دمشق را به سران واشنگتن خواهد داد. این امر ممکن است سبب شود کشورهای شورای همکاری، کماکان در صدد برقراری روابط تجاری با سوریه نباشند.