عوامل و نتایج استقلال مواضع شورای همکاری از امریکا

میدل ایست نیوز: همزمان با تحولات سریع منطقه ای و بین المللی، منطقه خلیج با چالش های خارجی ای مواجه است که بی سابقه به نظر می رسد.

به گزارش الخلیج آنلاین، منطقه شاهد تحولات مهمی در ائتلاف ها است و نسبت به میزان پایبندی امریکا به امنیت منطقه تردید وجود دارد.

طی چندین سال گذشته، کشورهای عضو شورای همکاری تا حد زیادی به چتر امنیتی امریکا که مجموعه تضمین هایی را در مقابله با تهدیدها و نابسامانی های سیاسی و نظامی فراهم کرده بود، وابسته بودند و امریکا روابط مختلفی با آنها برای توسعه اقتصادی شان داشت.

اما این رابطه حیاتی در رابطه با امنیت این کشورها، در سال های گذشته شاهد موجی از تنش ها بوده که بارزترین دلایل آن سیاست های دولت های پی در پی امریکا است؛ امری که کشورهای شورای همکاری را به گسترش شراکت با کشورهای رقیب امریکا همانند چین و روسیه سوق داد.

تصمیم ها و مواضع کشورهای شورای همکاری نسبت به رویدادهای جهان، مستقل تر شد و این مساله اخیرا در موضع بی طرفانه آنها نسبت به جنگ روسیه و اوکراین، روابط با ایران، عادی سازی روابط سوریه، ائتلاف با چین علاوه بر سیاست نفتی، آشکار شد؛ پرونده هایی که موضع شورای همکاری در آن به صورت واضح با موضع امریکا در تضاد بود.

اختلافات با واشنگتن

در اوج جنگ روسیه و اوکراین، عربستان و امارات مواضع و گام هایی را اتخاذ کردند که خشم امریکا را برانگیخت، این اقدام در تلاش برای وادار کردن امریکا به اصلاح روابطش با عربستان و امارات بود، اما در نهایت به ائتلاف جدید این دو کشور با چین و روسیه برای حمایت از امنیت ملی خود ختم شد.

شاید مواضع دو کشور طی سال گذشته، پیام هایی به واشنگتن داشت مبنی بر اینکه این دو کشور از کاهش پایبندی امریکا به امنیت خلیج و خروج تدریجی آن از منطقه به ویژه با آغاز ریاست جمهور بایدن، ناخرسند هستند.

کاهش پایبندی امریکا نسبت به امنیت منطقه را می توان در چند موضع از قبیل، برداشتن نام انصار الله از فهرست گروه های تروریستی، لغو یا تعلیق قراردادهای سلاح با عربستان و امارات و عدم حمایت از این دو کشور در جنگ یمن مشاهده کرد.

یکی از اقدامات بزرگی که عربستان در مقابل امریکا انجام داد، اقدام اوپک پلاس در کاهش تولید نفت در ماه اکتبر سال گذشته بود که خشم امریکا را به دنبال داشت و دو کشور در آن زمان وارد بحرانی سیاسی شدند و امریکا عربستان را به تحریم تهدید کرد اما متعاقبا از آن تهدید عقب نشینی کرد.

اقدام ریاض و پکن برای پرداخت بخشی از صادرات نفتی عربستان به چین با یوان به جای دلار نیز یکی از دلایل خشم امریکا از ریاض بود.

مواضع ابوظبی نیز تا حد زیادی مشابه مواضع ریاض بلکه در برخی مواقع بازرتر بود، به ویژه که امارات اکنون عضو غیر دائم شورای امنیت است و دو بار از رای به نفع تصمیمی مبنی بر توقف عملیات نظامی روسیه در اوکراین خودداری کرد اما در سازمان ملل به نفع این تصمیم رای داد.

از بارزترین نشانه های رویکرد جدید کشورهای شورای همکاری، شراکت بسیار گسترده با چین و روسیه و پیوستن به سازمان هایی بود که به دنبال کاهش سلطه غرب بر جهان و از بین بردن تک قطبی در جهان هستند.

از جمله این سازمان ها می توان به شانگهای و بریکس اشاره کرد که عربستان اخیرا به آن پیوست و پیش از آن نیز قطر عضو شده بود و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در سپتامبر 2022 گفت که پیوستن کویت، امارات و بحرین به این سازمان نیز آغاز شده است.

سیلی به امریکا

شاید توافق اخیر عربستان و ایران بر سر پشت سرگذاشتن اختلافات، گام مهمی به سمت حل بحران های خاورمیانه به شمار رود، اما یک سیلی به واشنگتن است و چین که میان دو کشور میانجیگری کرده را به بازیگر اصلی در منطقه بلکه رقیب و چه بسا جایگزین امریکا در منطقه تبدیل خواهد کرد.

این توافق محوری بین دو بازیگر بزرگ در منطقه، با میانجیگری چین حاصل شده تا نخستین میانجیگری چین در خاورمیانه برای حل یکی از بحران های منطقه باشد.

این گام تنها برای عادی سازی روابط بین عربستان و ایران نبوده بلکه دو کشور سعی در شراکت گسترده تر در زمینه های متعدد دیپلماتیک، امنیتی و بالاخص اقتصادی دارند؛ گامی که پیش از این امارات، قطر و کویت برداشته اند و عمان نیز روابط با ثباتی از گذشته با ایران دارد.

این توافق به کاهش قطب بندی در منطقه و دسته بندی کشورها به حامی عربستان و وابسته به ایران در جهان عرب کمک می کند و در حل بحران های یمن، لبنان و چه بسا سوریه نقش آفرینی می کند، به خصوص با توجه به نادیده گرفتن هشدارهای امریکا نسبت به نزدیکی با سوریه و تسریع کشورهای شورای همکاری در بازگشایی نمایندگی های دیپلماتیک خود در سوریه و احتمال بازگشایی قریب الوقوع سرکنسولگری عربستان در دمشق.

از زمان سرکار آمدن بایدن و پس از تهدید به منفور کردن عربستان، این کشور بیشتر به چین نزدیک شد و توافقنامه شراکت جامع استراتژیک با آن امضا کرد که موجب شد فرصت این میانجیگری مهم برای چین مهیا شود.

اطلاع از گزینه های گسترده تر

حسام شاکر، تحلیلگر مسائل منطقه شورای همکاری، به وجود روند تصاعدی در رویکردهای مستقل در سیاست خارجی در سطح جهان و نه یک منطقه مشخص اشاره می کند.

وی معتقد است که سیاست خارجی برخی کشورها، از زمان وقوع جنگ اوکراین به صورت بسیار واضح روند مستقلی در پیش گرفته و دلیل آن احیای نسبی فضای جنگ سرد و گذار به سوی جهان چند قطبی است.

شاکر تاکید می کند که این مساله، به کشورهای منطقه و سایر کشورها این امکان را می دهد که روابط خارجی و استراتژیک خود را گسترش دهند گام هایی را اتخاذ کنند که در مقایسه با گذشته نسبتا مستقل به نظر می رسد.

وی گفت که سلطه یک جانبه امریکا بر منطقه تقریبا تا حد زیادی از بین رفته اما امریکا سلطه گر اساسی در منطقه و شریک اساسی در آن باقی می ماند اما در سطح پایین تر اما در هر صورت این به آن معنا نیست که امریکا همانند قبل حضور دارد.

این تحلیلگر مسائل منطقه گفت که اطلاع کشورهای شورای همکاری از اینکه گزینه های گسترده تری دارند، آنها را به سمت مجموعه ای از متغیرها سوق داد که از جهان چند قطبی فراتر هستند و شورای همکاری درک کرد که منطقه حتی با حمایت ادعایی امریکا در امان نبوده زیرا تاسیسات نفتی و حیاتی عربستان بمباران شده و امریکا نتوانسته از آن حفاظت کند.

وی بیان کرد آنچه برای عربستان رخ داده تجربه ای تلخ و سخت در سال های گذشته بود که منجر به بازنگری اساسی در ارزیابی های عربستان نسبت به روابط خارجی خود شد و این کشور جست وجوی فرصت های تقویت شراکت های منطقه ای را آغاز کرد.

وی اشاره کرد که حضور چین به عنوان یک قدرت رو به رشد با گزینه های سرمایه گذاری عظیمی که دارد و اینکه شریک اقتصادی بزرگی با کشورهای شورای همکاری است و اهتمام فزاینده ای به ایفای نقش دیپلماتیک در منطقه دارد، فرصتی برای کشورهای شورای همکاری به خصوص عربستان است که روابط متوازن تری از قبل داشته باشد.

وی تاکید کرد که رویکرد مستقل کشورهای منطقه به معنای این نیست که روابط خارجی شورای همکاری و به خصوص عربستان روابط مستقل است اما رویکرد مستقل از جمله در روابط با چین، ایران، سیاست های اوپک و اوپک پلاس دارد.

شاکر گفت که روند مذاکره ایران و امریکا هنگامی که به تعویق افتاد و امکان دستیابی به توافق هسته ای کم شد، امری رضایت بخش برای کشورهای شورای همکاری و به طور خاص ریاض بود زیرا آنها نگران بودند توافقی صورت بگیرد که منافع شورای همکاری را در نظر نگیرد.

وی افزود که شورای همکاری دریافت که نگرانی هایش در مذاکرات وین مورد توجه قرار نگرفته و این درسی برای شورای همکاری بود مبنی بر اینکه امریکا به منافع شورای همکاری اولویت نمی دهد.

شاکر در پایان اشاره کرد که عدم توجه امریکا به نگرانی های شورای همکاری در نشست سران شورای همکاری و امریکا در ریاض بازتاب داشته به گونه ای که مشخص شد عربستان به سردی و بی تفاوت با جو بایدن تعامل کرده و این شاخصی غیر قابل انکاری بوده که ریاض گزینه های بهتری برای تعامل با امریکا و با کشورهای دیگر نظیر چین و روسیه دارد.