نقش بالقوه خاورمیانه در بازسازی اوکراین پس از جنگ

نویسنده: جک داتن

میدل ایست نیوز: کویت هفته گذشته در اقدامی مهم به یکی از معدود کشورهای خاورمیانه تبدیل شد که از بازسازی اوکراین پس از جنگ حمایت می کنند.

دیمیترو کولیبا، وزیر امور خارجه اوکراین، در 18 آوریل در سفری به این کشور حاشیه خلیج فارس با ولید البهار، سرپرست صندوق توسعه اقتصادی عرب-کویت، دیدار کرد تا از از آن برای مشارکت در بازسازی اوکراین ویران شده از جنگ، دعوت کند.

رسانه‌ های اوکراینی آن زمان به نقل از کولیبا نوشتند: «ما درباره پروژه های اجتماعی و بشردوستانه، به ویژه ساخت مدرسه و بیمارستان بحث کردیم.»

اولگ نیکولنکو، سخنگوی وزارت خارجه اوکراین، 18 آوریل در صفحه فیسبوک خود نوشت که کویت در جریان سفر کولبا، برای سرمایه گذاری یک میلیون دلاری جهت خرید و نصب ژنراتورهای الکتریکی برای اوکراین اعلام آمادگی کرده است.

نیکولنکو همچنین اظهار داشت: «کویت در حال بررسی فرصت‌ ها برای پیوستن به بازسازی اوکراین است. یکی از این فرصت ها، از طریق صندوق توسعه اقتصادی عرب-کویت است؛ یک موسسه مالی که در حال حاضر در پروژه های توسعه‌ محور در چندین کشور به ارزش 21.8 میلیارد دلار مشارکت دارد.» سخنگوی وزارت خارجه اوکراین در ادامه از اولویت در سرمایه گذاری برای ساختن مدارس و مهدکودک ها در کشور خود خبر داد.

برنامه احیای اقتصادی اوکراین

دولت اوکراین، بانک جهانی، کمیسیون اروپا و سازمان ملل متحد ماه گذشته در یک ارزیابی مشترک، هزینه بازسازی اوکراین را تا این لحظه 411 میلیارد دلار برآورد کردند.

از فوریه 2022 که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، تهاجم تمام عیار خود علیه اوکراین را آغاز کرد، متحدان غربی اوکراین از یک سری تعهدات مالی برای کمک به بازسازی این کشور جنگ زده خبر داده اند. ایتالیا در اواخر آوریل میزبان یک کنفرانس دوجانبه درباره تامین مالی بازسازی اوکراین خواهد بود و لندن نیز در ماه ژوئن میزبانی یک کنفرانس بین المللی را برعهده دارد که رهبران سیاسی و تجاری از سراسر جهان در آن حضور خواهند داشت.

با این حال، کشورهای خاورمیانه چندان درباره این موضوع سر و صدا نکردند. بسیاری از آنها به سختی سعی دارند در میان حمایت از اوکراین و حفظ روابط قوی با روسیه، توازن ایجاد کنند. برخی از تحلیلگران نیز بر این باورند که مسکو از زمان آغاز جنگ اوکراین، روابط قوی تری در منطقه ایجاد کرده است.

ترکیه اکتبر گذشته توافقنامه ای را برای کمک به اوکراین در تلاش برای بازسازی مناطق ویران شده، امضا کرد؛ اما این توافق قبل از آن بود که ترکیه مجموعه ای از زمین لرزه های با قدرت بالا را تجربه کند؛ زمین لرزه های ماه فوریه یکی از بدترین بلایای طبیعی در تاریخ ترکیه قلمداد می شوند و جان نزدیک به 46هزار نفر را در این کشور گرفته اند. بانک جهانی خسارت این زمین لرزه ها را تا 35 میلیارد دلار، تقریبا برابر با 4درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور، برآورد می کند. از این رو، انتظار می رود که بیشتر توجه آنکارا معطوف مشکلات داخلی باشد.

شباهت های کویت با اوکراین

کورتنی فریِر، استادیار مطالعات خاورمیانه در کالج اِموری در آمریکا، گفت که حمایت کویت از اوکراین حرکت جالبی است، اما جای تعجب ندارد. این کشور در کمک به بازسازی کشورها پس از جنگ سابقه دارد: کویت در سال 2018 میزبان کنفرانس بین المللی بازسازی عراق پس از جنگ آن با نیروهای ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده بود.

فریر به المانیتور گفت: «کویت با انجام این کار و میزبانی این کنفرانس، نقش مهمی در ادغام مجدد عراق در جهان عرب داشت. به علاوه، مقامات کویت به عنوان کشوری که در تاریخ معاصر خود تهاجم و اشغال را تجربه کرده است، چالش های بازسازی پس از جنگ را درک می کنند.»

او افزود: «کویت همچنین به دلیل داشتن سیاست خارجی متمرکز بر میانجی گری و ایجاد توازن و حفظ روابط، مشهور است و من این اقدام (حمایت از بازسازی اوکراین) را بخشی از همین سیاست گذاری می دانم. به عنوان مثال، کویت با ایران و عربستان سعودی مدت ها قبل از تنش زدایی اخیر آنها در ارتباط بود.»

جاناتان پانیکوف، مدیر ابتکار امنیت خاورمیانه اسکوکرافت در برنامه خاورمیانه شورای آتلانتیک، به المانیتور گفت که کویت به دلیل تهاجم عراق به این کشور در اوت 1990 که منجر به شکل گیری جنگ اول خلیج فارس شد، به شدت به «تهاجمات خصمانه» و «تهاجم هایی که انعکاس دهنده اقدامات تحریک آمیز نبوده اند»، حساس است.

همانند شرایطی که اوکراین برای روسیه دارد، کویت نیز همسایه کوچک عراق است. در 24 فوریه سال گذشته که روسیه به اوکراین حمله کرد، سالگرد مرحله جنگ زمینی جنگ خلیج فارس نیز بود؛ زمانی که آخرین نیروهای باقی مانده عراقی از کویت بیرون رانده شدند. کویت از زمان آغاز جنگ اوکراین، شریک وفادار این کشور بوده است و بعد از ترکیه، دومین کشور در خاورمیانه قلمداد می شود که از قطعنامه تحت حمایت ایالات متحده در محکومیت تهاجم روسیه حمایت کرده است. کویت همچنین از قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل که روسیه را محکوم می کند، حمایت کرده است.

پانیکوف در این باره گفت: «تعجب آور نخواهد بود اگر کویت و اوکراین توافقنامه های بیشتری امضا کنند؛ اگرچه کویت به عنوان کشوری کوچک، محدودیت هایی در حمایت از بازسازی اوکراین خواهد داشت.»

دیگر حمایت های خاورمیانه از اوکراین

فریر گفت که کشورهای نفت خیز خاورمیانه می توانند نقشی در تسهیل تامین مالی بازسازی اوکراین ایفا کنند و در پروژه های سرمایه گذاری در این کشور مشارکت بالقوه داشته باشند. او ادامه داد: «با این حال، من فکر می‌کنم که این موضوع تا اندازه زیادی به این بستگی دارد که جنگ چگونه و برای چه مدت ادامه پیدا کند و چگونه پایان یابد. کویت، به نوبه خود، در درخواست آتش بس ثابت قدم بوده است؛ اما معلوم نیست شرایط و شروط آتش بس چگونه خواهند بود و این درخواست، کشورهای مختلف خاورمیانه و شمال آفریقا را از نظر روابط آنها با روسیه و اوکراین، در چه موقعیتی قرار خواهد داد.»

پانیکوف نظر دیگری داشت. او گفت: «انتظار من این است که در نشست بازسازی به میزبانی لندن در ماه ژوئن با برخی وعده های حمایتی خفیف همراه باشد، بازسازی اوکراین تا حد زیادی برعهده ایالات متحده، کشورهای اروپایی و نهادهای آمریکایی و اروپایی خواهد بود.»

کریستین اولریچسن، یکی از اعضای بخش خاورمیانه در موسسه بیکر، به المانیتور گفت که کشورهای خاورمیانه احتمالا کمک های خود را از طریق صندوق های کمک و توسعه یا کمک به صندوق های چندجانبه یا حمایت از آژانس های سازمان ملل متحد، ارائه خواهند کرد.

با این حال، تحلیل گران معتقدند که درخواست از کشورهای خاورمیانه برای کمک به بازسازی اوکراین با توجه به روابط آنها با روسیه اگر غیرممکن نباشد، بسیار چالش برانگیز خواهد بود. فریر گفت: «این مساله پیشتر در چالش های مربوط به قیمت گذاری نفت اثبات شده است. به علاوه، تلاش های اخیر برای ادغام سوریه، یک متحد اصلی روسیه، در منطقه نیز فاصله گرفتن کشورهای عربی از روسیه را دشوار می سازد.»

پانیکوف معتقد است چالش هایی که کشورهای خاورمیانه در این زمینه پیش رو دارند، بر سه وجه است. اول، اینکه مطمئن شوند هرگونه حمایت آنها از اوکراین، روسیه را نمی رنجاند. دوم، شمار اندکی از کشورهای خاورمیانه بودجه کافی برای ارائه کمک قابل توجه را دارند. و سوم، کشورهای ثروتمندتر حاشیه خلیج فارس، احتمالا پیش بینی می کنند که با ادغام سوریه در جهان عرب، مسئولیت ارائه حمایت مالی برای بازسازی این کشور برعهده آنها خواهد بود.