نویسنده: جیمز ام. دورسی
میدل ایست نیوز: اگرچه به نظر می رسد که کشورهای رقیب در خاورمیانه به دنبال ایجاد تعادل در منافع گاه متناقض خود با یکدیگر هستند، اما میدان های نزاع در منطقه همچنان وجود دارند. برای نمونه، می توان به تلاش های اخیر امارات متحده عربی و عربستان سعودی برای بیرون کشیدن بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه از انزوا و فاصله انداختن بین این کشور و متحد دیرینه آن در منطقه، ایران، اشاره کرد.
اسد که نه تنها از سوی ایالات متحده و اروپا تحریم شده بود، با تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه 22 عضوی عربی در میانه جنگ داخلی، در جامعه اعراب نیز به انزوا کشیده شد. با این حال، وزرای خارجه اتحادیه عربی در جلسه اخیر خود (یکشنبه گذشته) تصمیم به پذیرش مجدد سوریه گرفتند.
اکنون که مشخص شده تحریم ها و انزوای بین المللی در تلاش ها برای برکناری اسد بی فایده بودند، امید امارات و عربستان به تعامل موثرتر با سوریه خواهد بود. با این حال، امارات همچنان به اقدامات خود در مقابله با نفوذ ترکیه و ایران در سوریه نیز ادامه می دهد و این در حالی است که در ظاهر، با هر دو کشور روابط خوبی دارد.
یکی از جدیدترین تحولات در این زمینه سفر ماه گذشته مظلوم عبدی، فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه که عمدتا نیروهای کرد تحت حمایت ایالات متحده را در بر می گیرد، به ابوظبی بود، تا از امارات برای مذاکره بر سر توافقی با دولت اسد، کمک بگیرد. نیروهای دموکراتیک سوریه در روند شکست دادن داعش نقش قابل توجهی ایفا کردند. در سفر به ابوظبی، بافل طالبانی، رهبر اتحادیه میهنی کردستان که یکی از دو جناح اصلی رقیب در اقلیم کردستان عراق است نیز عبدی را همراهی می کرد.
مقامات اماراتی سفر عبدی را تایید، اما گزارش ها مبنی بر دیدار او با طحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی امارات، را تکذیب کردند. امارات نگران است که تعامل بیشتر با کردها به تلاش ها برای بهبود روابط با اسد آسیب برساند.
سفر عبدی به امارات تنها چند روز پس از هدف گرفته شدن کاروان اتحادیه میهنی در شمال سوریه با سه نیروی نظامی آمریکا توسط یک پهپاد ترکیه، رخ داد. مقامات کرد این حمله هواپیمای بدون سرنشین و ممنوعیت تقریبا همزمان پروازها از سلیمانیه در کردستان عراق به ترکیه را هشداری درباره دخالت امارات در امور کردها قلمداد کردند. سلیمانیه یکی از مقرهای اتحادیه میهنی کردستان به شمار می رود. ترکیه اعلام کرد که به دلیل افزایش فعالیت حزب غیرقانونی کارگران کردستان (پ.ک.ک) در سلیمانیه، حریم هوایی خود را بسته است. ترکیه نیروهای دموکراتیک سوریه تحت فرماندهی عبدی را شاخه پ.ک.ک می داند.
حمله به عبدی بخشی از کارزار پهپادی ترکیه برای تضعیف خودمختاری کردها در شمال و شرق سوریه و همچنین بخشی از تلاش ها برای بازگرداندن حدود 4 میلیون پناهجوی سوری در ترکیه که میزبان بزرگ ترین جامعه پناهجویان سوری در جهان است، قلمداد می شود. هزاران نیروی نظامی ترکیه برای حمایت از این کارزار به شمال سوریه اعزام شده اند.
این حمله احتمالا نگرانی های عبدی درباره بی اعتمادی به تعهدات ایالات متحده به کردها، نزدیک شدن بالقوه ترکیه و سوریه که می تواند خروج نیروهای ترکیه از شمال سوریه و احیای کنترل اسد بر مناطق کردنشین را به دنبال داشته باشد، تشدید خواهد کرد.
کردها از سال 2019 که رئیس جمهوری پیشین دونالد ترامپ در ایالات متحده تصمیم به خارج کردن نیروهای امریکایی از سوریه گرفت، در صدد برقراری ارتباط با دولت اسد برآمدند. اگرچه ترامپ تحت فشار هر دو حزب در کنگره نهایتا تصمیم خود را تغییر داد، اما نیروهای دموکراتیک سوریه و کردها اساسا احساس می کنند به حال خود رها شده اند.
توافقی با میانجیگری روسیه حاصل شد که امکان مستقر شدن نیروهای سوری در امتداد مرز با ترکیه را فراهم آورد و مانع از حمله جدید ارتش ترکیه شد.
اسد به عنوان پیش شرط بازگشت به روابط نزدیک آنکارا و دمشق، بازگشت به وضعیت قبل از شروع جنگ داخلی در شمال سوریه را خواستار است.
نگرانی های عبدی هفته گذشته در پی توافق وزرای خارجه عربستان، اردن، مصر و عراق در درخواست برای بازگشت حاکمیت دولت اسد در سراسر سوریه و پایان یافتن عملیات گروه های مسلح و نیروهای شبه نظامی و خارج شدن همه نیروهای خارجی از سوریه، تشدید شده است.
اسد پایان نفوذ خارجی در سوریه از جمله خروج حدود 900 نیروی نظامی امریکایی را خواستار است. توافق بین کردها و اسد با میانجیگری امارات احتمالا خروج نیروهای ترکیه از سوریه و احیای حاکمیت اسد را تسهیل می کند.
روسیه مذاکرات بین مقامات ارشد ترکیه، سوریه و ایران برای حصول همین هدف را تسهیل کرده است؛ اما مقامات درباره شرایط دیدار اسد و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، اختلاف نظر دارند. اسد دیدار را به خروج نیروهای ترکیه از شمال سوریه مشروط کرده است.
اردوغان در کارزار انتخاباتی در اشاره به پایگاه های پ.ک.ک در کوه های قندیل و حمایت کردها از اپوزیسیون ترکیه، گفت: «ملت من هرگز این کشور را به کسی که با حمایت قندیل رئیس جمهور شود، تسلیم نخواهد کرد.»
جدای از تحرکات روسیه و امارات، موضع گیری اردوغان نشان می دهد که به رغم تلاش ها برای حل و فصل مشکلات قدیمی، بهبود روابط بین کشورهای رقیب زمان زیادی می برد. این امر درباره عربستان، ایران و مصر که همچنان در مناطق درگیری مانند سودان، سوریه، یمن و عراق مانور می دهند، صدق می کند.
این مخاطرات از کاهش درگیری ها و تبدیل شدن آنها به یک «بازی با حاصل جمع صفر» که در آن نیروهای نیابتی در صدد کاهش قدرت نهادهای دولتی برآیند، ناشی می شود. همانطور که مورد ترکیه و کردها نشان می دهد، کاهش تنش ها در خاورمیانه در چند وقت اخیر این خطرات را برجسته می کند.
طرح اردن برای بازگشت گام به گام سوریه به منطقه عرب یادآور این مساله است که «شرایط کنونی» این امکان را برای ایران فراهم می آورد تا همچنان از نفوذ اقتصادی و نظامی خود بر دولت سوریه که در تمام سال های جنگ از آن حمایت کرده، استفاده کند.
در نهایت، می توان اینطور گفت که تنش زدایی احتمالا به کاهش تنش ها منجر خواهد شد و در مدیریت درگیری ها موثر خواهد بود، اما تنها تا اندازه ای که اطمینان حاصل شود که درگیری ها از کنترل خارج نخواهند شد. اساسا هیچ راه حلی ارائه نشده و از این رو، زخم های کهنه ای مثل نگرانی های کردها، همچنان باز می مانند.
