برای نزدیکی ایران و مصر بر چه موانعی باید غلبه کرد؟

میدل ایست نیوز: روابط میان ایران و مصر طی دهه ها بین تیرگی و تلاش برای نزدیکی در نوسان بوده و ناظران، تیرگی در روابط دو کشور را به فشار های پنهانی کشورهای عربی برای چانه زنی با قاهره بر سر عدم عادی سازی روابط با تهران نسبت داده اند. این در حالی است که فشار های اسرائیل بر مصر برای جلوگیری از عادی سازی روابط با ایران آشکار شده است.

به گزارش «العربی الجدید» روزنامه اسرائیلی یدیعوت احرنوت دو هفته پیش نوشت که دولت بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، نارضایتی شدید خود را از اخبار پیرامون وقوع تحولات مثبت در روابط میان قاهره و تهران که ممکن است به ازسرگیری آن بیانجامد، اعلام کرد.

گفتنی است با وجود اختلافات شدید میان دولت و اپوزيسیون در اسرائیل، دو طرف در موضوع خطرات نزدیکی مصر و ایران هم عقیده اند.

یائیر لاپید، رهبر اپوزيسیون اسرائیل هرگونه تحول مثبت در روابط میان دو کشور (ایران و مصر) را به ضرر اسرائیل و دولت نتانیاهو را ملزم به صرف نهایت تلاش خود برای جلوگیری از نزدیکی میان تهران و قاهره دانست.

در همین راستا، سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر، 10 روز پیش ضمن کاستن از اهمیت گزارش ها درباره نزدیکی کشورش به ایران گفت که هیچ مسیر جدیدی برای روابط میان مصر و ایران وجود ندارد.

به نظر می رسد این اظهارات شکری در پاسخ به حسین امیر عبداللهیان، همتای ایرانی خود بوده که از نزدیکی احتمالی دو کشور در چشم انداز روابط سخن گفته بود.

نظرات مختلفی پیرامون تفسیر موضع مصر در این موضوع اظهار شده است؛ معصوم مرزوق، دستیار وزیر خارجه سابق مصر تصریح کرد که اسرائیل از هیچ گونه وجود روابط طبیعی میان قدرت های بزرگ خاورمیانه همچون مصر، ایران و ترکیه خوشحال نخواهد شد و سازمان اطلاعات و عملیات ویژه اسرائیل (موساد) از زمان تاسیس اسرائیل در ماموریت خود که ایجاد اختلافات در ارکان دینی، نژادی و فرقه ای بوده، موفق بوده است.

وی عدم از سرگیری روابط میان ایران و مصر تا به این لحظه را با وجود اینکه این روابط در خدمت منافع دو کشور است، ناشی از اشتباهات در ارزیابی و تصورات دو کشور و نیز در اتخاذ تصمیمات دانست.

دستیار وزیر خارجه سابق مصر بر این باور است که نزدیکی روابط، نشان دهنده امکان وجود نظامی امنیتی شامل قدرت های بزرگ منطقه ای مانند ایران، مصر و ترکیه است که تل آویو آن را نمی پذیرد و تمام تلاش خود را برای جلوگیری از وقوع آن می کند؛ به ویژه که بریتانیا پس از خروج از منطقه بعد از جنگ جهانی دوم (1945-1939) از طریق تلاش برای ایجاد پیمان بغداد (1955-1979) متوجه این موضوع شد اما تلاشش ناکام ماند.

مرزوق همچنین اظهار داشت که اختلافات زیادی وجود دارد که مانع از توسعه روابط میان ایران و مصر می شود که در رأس آن حضور نظامی ایران در منطقه است و این موضوعی است که مصر به شدت با آن مخالف است.

وی گفت که موضوعات دیگری نیز پیرامون برخی اختلافات میان دو کشور وجود دارد.

این دیپلمات سابق مصری خاطرنشان کرد که قاهره این موضوع را به دقت بررسی خواهد کرد و هر زمانی که ازسرگیری روابط با تهران در خدمت منافع ملی اش باشد، از هیچ تلاشی برای تحقق آن دریغ نخواهد کرد؛ به ویژه که کشورهایی مثل عربستان بدون نگرانی در مورد مخالفت امریکا و ملاحظات اسرائیل، اقدامات مشابهی انجام داده اند.

محمد سعید ادریس، رئیس سابق واحد پژوهش های ایرانی در مرکز پژوهش های سیاسی و استراتژیک الاهرام، معتقد است این موضوع که قاهره تحت تأثیر خواسته های اسرائیل در رابطه با روابط خارجی خود قرار گرفته است، صرفاً ادعاهایی است که در گزارش های متعددی از نقش محوری اسرائیل در جلوگیری از نزدیکی مصر و ایران آمده است.

وی تأکید کرد که اگر این ادعا صحیح بود، این اسرائیل بود که سیاست خارجی مصر را ترسیم می کرد که این موضوع به طور کلی و جزئی کاملا اشتباه است.

رئیس سابق واحد پژوهش های ایرانی در مرکز پژوهش های سیاسی و استراتژیک الاهرام همچنین خاطرنشان کرد که پرونده های اختلافی باقی مانده ای میان ایران و مصر وجود دارد که مانع از عادی سازی روابط میان دو کشور می شود.

ادریس اظهار داشت که پرونده روابط خارجی مصر در دست نهادهای بلندپایه امنیتی این کشور است و وزارت امور خارجه این کشور تنها بازیگر در این حوزه نیست.

وی افزود که سطح عادی سازی روابط میان ایران و مصر تا این لحظه به علت وجود اختلافات در موضوعات مختلف که مانع از عادی سازی کامل روابط دو کشور است، به پیشرفتی دست نیافته است.

در همین زمینه، جمال سلامه، استاد علوم سیاسی در دانشگاه کانال سوئز، استفاده قاهره از موضوع نزدیکی به تهران برای فشار به دولت نتانیاهو و گرفتن امتیاز از آن در برخی موضوعات را شدیدا رد کرد.

وی معتقد است که این موضوع نادرست است، به ویژه که نزدیکی به ایران تنها بر اساس منافع ملی مصر انجام می شود.

این استاد دانشگاه کانال سوئز اظهار داشت که ایران پیش از سخن پیرامون نزدیکی به مصر، باید فضای آرامی در روابط خود با برخی از کشورهای عربی که در آن نفوذ دارد به دست آورد.

سلامه تاکید کرد: عادی سازی روابط مصر و ایران موضوعی است که بر اساس منافع عالی ملی مصر تعیین می شود و نه ملاحظات دیگر، به ویژه اینکه مصری ها نسبت به نقش منفی ایران در بسیاری از مسائل به ویژه در یمن، لبنان، سوریه و دیگر کشورها تردید دارند.

این استاد دانشگاه تحولات روابط کشورهای عربی منطقه و ایران به ویژه ریاض و تهران را برطرف کننده بسیاری از موانع بر سر راه عادی سازی روابط ایران و مصر دانست و افزود: ما کاسه داغ تر از آش نخواهیم شد، به خصوص که نقش ایران به طور خاص در کشورهای عربی و به طور کلی در منطقه، در راس دلایلی بوده که مانع از احیای روابط دیپلماتیک میان دو کشور شده است.