حضور پناهندگان سوری در اقلیم کردستان، رونق بازار یا تهدید شغلی

میدل ایست نیوز: سیل پناهندگان سوری به اقلیم کردستان عراق، اثرات اقتصادی و اجتماعی عمیقی داشته و هویت مشترک آنان به عنوان نژاد کُرد نیز در این ادغام اجتماعی و فرهنگی نقش به سزایی داشته است.

اما این موضوع در درازمدت و کوتاه مدت، پدیده هایی مثبت و منفی را از خود به جای گذاشته که بارزترین آن، ابداع روش ها و مهارت های جدید برای کار بوده که با افزایش بیکاری و گسترش تکدی گری همراه است.

20  ژوئن هر سال، روز پناهندگان است که روزی جهانی است و توسط سازمان ملل متحد برای گرامیداشت پناهندگان در سراسر جهان تعیین شده است.

میلیون ها سوری پس از شروع بحران سوریه در سال 2011 و آثار وخیم آن که بیش از یک دهه است که بر جای مانده، کشور خود را ترک کردند.

به گفته کمیته بین المللی صلیب سرخ، بزرگترین پرونده پناهندگان در منطقه، پرونده پناهندگان سوری است و تعداد آنها بیش از 5 میلیون نفر است که بیشتر آنان در مناطق و کشورهای همسایه مانند عراق، ترکیه، لبنان و اردن حضور دارند.

فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق به تازگی در مصاحبه ای در حاشیه کنفرانس «آینده سوریه و منطقه» در بروکسل اعلام کرد که اقلیم کردستان عراق میزبان حدود 260 هزار شهروند سوری است.

این در حالی است که آمار و منابع دیگر تاکید می کند که این تعداد بیش از نیم میلیون نفر است.

اقامتگاه ها و کمپ ها

در سال های گذشته، اقلیم کردستان عراق، به دلیل حضور پناهجویان و آوارگان به ویژه سوری ها، و نیز کاهش حمایت های بین المللی از آنان توسط سازمان های بین المللی، تحت فشارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زیادی قرار داشت.

یک منبع در یکی از ادارات اقامتی در اقلیم کردستان عراق گفت که دو نوع مجوز اقامت برای پناهندگان سوری در این منطقه اعطا می شود؛ نوع اول به رنگ بنفش است و به سوری هایی که به طور غیرقانونی وارد می شوند، اعطا می شود و شخص پناهجو فرمی را از اداره فرم های کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل دریافت می کند و از آنجا درخواست وی به اداره کل اقامت در استان های اقلیم کردستان عراق ارائه می شود.

به گفته این منبع، نوع دوم مجوز اقامت به رنگ خاکستری است و توسط افرادی که از مسیر های عادی و قانونی، چه از طریق زمینی و از گذرگاه های مرزی و چه از طریق فرودگاه های سوریه مانند فرودگاه های دمشق و حلب، وارد اقلیم کردستان عراق می شوند، تهیه می شود.

منبع دیگری در وزارت داخلی اقلیم کردستان عراق اعلام کرد که 10 کمپ ویژه برای میزبانی از پناهجویان سوری در این منطقه وجود دارد که از سال 2012 ایجاد شده و شامل 5 کمپ در استان اربیل، 4 کمپ در استان دهوک و یک کمپ در استان سلیمانیه است.

مزایا و معایب

طبق قوانین حاکم بر اقلیم کردستان عراق، پناهندگان سوری فقط می توانند در بخش خصوصی و اغلب بدون قرارداد رسمی یا امنیت شغلی مشغول کار باشند.

با توجه به این موضوع، یاسین محمود رشید، رئیس اتحادیه سرمایه گذاران کردستان، مهم ترین مزایای اقتصادی را که سوری ها به بازار کار این منطقه آورده اند، تعیین کرده؛ از جمله اینکه آنان تجربه، زبان خارجی و توانایی های بیشتری نسبت به شهروندان اقلیم کردستان عراق دارند.

به گفته رشید، مدیریت بازاریابی، رستوران ها و مراکز زیبایی، و نیز مدیریت شرکت ها، فروشگاه ها، بازارهای بزرگ و اماکن عمومی، از برجسته ترین مشاغل و مهارت هایی در اقلیم کردستان است که سوری ها به آن رونق داده اند.

اما در مورد جنبه منفی، رئیس اتحادیه سرمای ‌گذاران کردستان می گوید که پس از ناتوانی کردها در یافتن فرصت های شغلی مناسب برای خود در بخش های مختلف، سوری ها در افزایش بیکاری میان شهروندان این منطقه سهم داشتند.

وی دلیل این امر را رقابت شدید و افزایش تقاضا برای نیروی کار سوری، بیش از نیروی کار محلی می داند و می گوید که دلیل این امر، هزینه های کمتر برای نیروی کار سوری است که دستمزد و حقوق آنان معمولاً بین 200 تا 500 دلار است.

گفتنی است علیرغم مالیات و هزینه های سالانه ای که بر شرکت هایی که کارگران سوری را جذب می کنند، اعمال می شود، باز هم هزینه به کارگیری نیروی کار سوری در اقلیم کردستان پایین تر است.

رئیس اتحادیه سرمایه گذاران کردستان از عدم اجرای برخی اقدامات قانونی از سوی دولت اقلیم کردستان عراق برای جلوگیری از ورود پناهندگان سوری، از جمله ساکنان کمپ ها، به بازار کار این منطقه به جز در شرایط خاص انتقاد کرد.

ادریس محمد، پژوهشگر اجتماعی، معتقد است که با هجوم سوری ها، پدیده تکدی گری در اقلیم کردستان عراق به ویژه در میان مردان افزایش یافته است.

وی به جنبه مثبت حضور آنها در اقلیم کردستان عراق نیز اشاره کرده که آن تعمیق روابط اجتماعی از طریق بسیاری از ازدواج های صورت گرفته میان دو طرف است که موجب افزایش پیوندهای انسجام اجتماعی می شود.

سوری ها و گشاده رویی کردها

از سوی دیگر، سیرالدین یوسف، نویسنده و روزنامه نگار سوری اذعان دارد که سوری ها رونق اقتصادی به طور خاص در اقلیم کردستان و به طور کلی در عراق ایجاد کرده اند؛ به ویژه در بخش گردشگری، رستوران ها، هتل ها و مدیریت آنها به شیوه سوری و به ویژه دمشقی.

یوسف که از سال 2010 در شهر اربیل زندگی می کند و در شرکت های نفتی نیز کار کرده، می گوید که اکثریت قریب به اتفاق کارگرانی که در حوزه ساخت و ساز در اقلیم کردستان عراق کار می کنند، سوری هستند.

وی افزود: این امر به دلیل تجارب سوری ها، منجر به رونقی ویژه در اقتصاد اقلیم کردستان عراق شده است.

وی بر این باور است که سوری ها با بازتر کردن درهای جامعه کرد، در ایجاد تغییری عمده در ساختار جامعه کُرد موثر بوده اند که این امر در نتیجه اختلاط و تعدد روابط بوده است.

این نویسنده سوری انتظار دارد تعداد سوری های حاضر در اقلیم کردستان عراق، بسیار بیشتر از ارقام اعلام شده توسط سازمان های بین المللی باشد؛ چراکه این سازمان ها تنها تعداد پناهندگان را محاسبه می کنند.

وی همچنین گفت که تعداد سوری هایی که در اقلیم کردستان عراق زندگی می کنند، ممکن است به حدود نیم میلیون نفر برسد و اکثریت قریب به اتفاق آنها از دمشق، حلب، حمص و دیگر شهرها هستند.