جاناتان فنتون ـ هاروی
میدل ایست نیوز: در 3 ژوئیه 2023، عربستان و امارات به توافقی با عراق رسیدند که به موجب آن هر کدام از آنها 3 میلیارد دلار در عراق سرمایه‌گذاری می‌کند. توافقی که معنای آن افزایش سرمایه‌گذاری کشورهای شورای همکاری در کشوری است که برای پشت سر گذاشتن خرابی‌های جنگ و بازسازی کشور و نوسازی زیرساخت‌های خود به‌شدت نیازمند سرمایه خارجی است.
این خبر نشان‌دهنده یک تحول بزرگ است، چون در دو دهه گذشته ایران از نفوذ سیاسی گسترده خود در عراق که با حمایت گروه‌های مسلح همراه است توانسته جایگاهی مستحکم در بخش‌های گوناگون اقتصاد عراق به خصوص بخش انرژی، برای خود دست‌وپا کند. اما اکنون رقابت برای سرمایه‌گذاری و تأثیر اقتصادی همراه آن شدت گرفته است.
در دوره درگیری‌های سخت پس از 2003 در عراق، روابط بغداد و ریاض به شدت تضعیف و به همان اندازه روابط بغداد با تهران قوی شد. در آن زمان، سران سیاسی عراق، عربستان را به حمایت از گروه‌های تروریستی اهل سنت که تقریبا هر روزه در عراق مرتکب جنایتی می‌شدند متهم می‌کردند.
روابط دو کشور البته قبل از آن و در زمان رژیم بعث تیره شده بود، اما در نهایت از سال 2015 و پایان کار گروه تروریستی داعش، روند بهبود روابط ازسرگرفته شد.
از آن زمان، عربستان و همچنین امارات فعالیت‌های گسترده‌ای را برای سرمایه‌گذاری در عراق آغاز کردند و این روند در سال جاری شدت دوچندان یافت؛ در این راستا، ریاض امسال سرمایه‌گذاری‌هایی در بخش‌های زیربنایی و معادن و کشاورزی و مسکن و خدمات مالی در عراق انجام داد. همزمان بغداد از شرکت آرامکو، غول نفتی عربستان، برای سرمایه‌گذاری در میدان گازی عکاز در غرب کشور دعوت کرد که مذاکرات در این باره همچنان ادامه دارد.
در فوریه گذشته، نیز در سفر نخست‌وزیر عراق به امارات و دیدار وی با «محمد بن زاید» رئیس امارات، تقویت بسته سرمایه‌گذاری ابوظبی در عراق بررسی شد و بعد از بغداد قراردادهایی با شرکت نفتی اماراتی «الهلال» برای توسعه میدان‌های نفتی و گازی در شمال شرق عراق امضا کرد.
در کنار این دو، قطر نیز بر سرمایه‌گذاری خود در عراق افزوده و اخیرا 9.5 میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های گوناگون انرژی و گردشگری و بهداشت و هتلداری در عراق اختصاص داده است. همچنین قطر شرکت توتال در پروژه جامع نفتی و گازی این شرکت در عراق شده است.
این سرمایه‌گذاری‌ها البته در عراق منتقدانی هم داشته و به طور خاص گروه‌هایی که متحد ایران دانسته می‌شوند به سرمایه‌گذاری‌های عربستان حملاتی کرده و آن را تلاشی برای پیشرفت مناطق سنی‌نشین عراق دانسته‌اند.
این انتقادها البته با این اذعان ضمنی همراه است که افزایش سرمایه‌گذاری عربستان به کاهش نفوذ ایران می‌انجامد.
در سال 2020، تحت همین فشارها، عربستان از یک پروژه عظیم سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی و دامداری در عراق، در زمینی به وسعت 425 هزار هکتار، انصراف داد، البته در آن زمان علت انصراف عربستان کمبود منابع آبی کافی برای اجرای چنین پروژه‌ای بود.
عربستان در مارس گذشته نیز پروژه مشابهی را به عراق پیشنهاد کرد که همچنان مذاکرات درباره آن ادامه دارد.
سرمایه‌گذاری امارات هم در عراق با مخاطراتی همراه بوده است از جمله حملات مکرر پهپادی در سال گذشته به میدان گازی کورمور در اقلیم کردستان عراق که یک شرکت اماراتی در آن سرمایه‌گذاری کرده است. همچنین در فوریه 2022، ابوظبی شاهد یک حمله پهپادی بود که یک گروه مسلح عراقی مسئولیت آن را بر عهده گرفت و تأکید کرد که این حمله را در پاسخ به «دخالت» امارات در امور عراق و یمن انجام داده است.
بر خلاف ریاض، ابوظبی روشی متفاوت پیش گرفت و از درِ تعامل با گروه‌های مسلح عراقی برآمد و در این عرصه از قدرت نرم و توان دیپلماسی خود برای کاهش تنش و تضمین امنیت سرمایه‌های خود در عراق برآمد بی آنکه تلاشی برای تعارض با نفوذ ایران در عراق نشان دهد.
با وجود اینها، ایران همچنان نفوذ سیاسی بالایی در عراق دارد و همچنان مسیری طولانی تا ادغام کامل عراق در جهان عرب در پیش است.
عربستان و ایران در 10 مارس گذشته با وساطت چین به توافقی رسیدند که به 7 سال قطع روابط دو کشور پایان داد. بسیاری ناظران معتقدند که تیرگی روابط ایران و عربستان به بسیاری تنش‌ها در منطقه دامن زد و امیدوارند که با بهبود این روابط از سطح تنش در منطقه کاسته شود. هدفی که خود عراق نیز در میزبانی دوره‌های متعدد مذاکرات دو کشور پیش گرفته بود.
هرچند روابط ایران با کشورهای منطقه وارد مرحله تازه‌ای از همکاری و گفت‌وگو شده که امید به کاهش تنش را بالا می‌برد، عربستان و امارات لازم است همچنان برای تضمین امنیت سرمایه‌های خود مراقب وضعیت سیاسی و اقتصادی حاکم بر عراق باشند.
واقعیت آن است که برنامه‌ریزی بلندمدت آنها نشان‌دهنده خوش‌بینی‌شان به توانایی تحقق این تضمین است.
