چرا ژاپن با پیوستن عربستان به برنامه تولید جنگنده نسل ششم مخالف است؟

سلیم السید

میدل ایست نیوز: در حالی که عربستان فشار شدیدی برای پیوستن به برنامه جهانی نبرد هوایی (GCAP) برای توسعه نسل ششم جنگنده‌ها را آغاز کرده، گفته شده که ژاپن به علل فنی و ژئوپلتیک با این موضوع مخالفت می‌کند.

مقامات بلندپایه در لندن و توکیو و رم تأکید کرده‌اند که عربستان در پی آن است که چهارمین ضلع این پیمان، در کنار انگلستان و ژاپن و ایتالیا، باشد. بر اساس گزارش‌ها، انگلستان و ایتالیا با این موضوع مخالفتی ندارند اما ژاپن با جدیت مخالفت را اعلام کرده است.

برنامه جهانی نبرد هوایی (GCAP) یک طرح مشترک بین بریتانیا، ژاپن و ایتالیا برای توسعه جنگنده نسل ششم پنهان‌کار است. هدف این برنامه ساخت جنگنده‌ای برای جایگزینی یوروفایتر تایفون در نیروی هوایی بریتانیا و نیروی هوایی ایتالیا، و میتسوبیشی اف-۲ در نیروی هوایی ژاپن است.

در ۹ دسامبر ۲۰۲۲، دولت‌های ژاپن، بریتانیا و ایتالیا به‌طور مشترک اعلام کردند که یک جنگنده چندمنظوره مشترک خواهند ساخت و پروژه‌های نسل ششم مستقل قبلی، در آن ادغام خواهند شد. این کشورها در پی آن هستند که این برنامه تا 2035 به نتیجه برسد و صادرات جنگنده تولید خود را آغاز کنند.

در 31 ژوئیه گذشته، «خالد بن سلمان» وزیر دفاع عربستان و همتای ژاپنی خود در دیدار با یکدیگر همکاری‌های دوجانبه و راهبرد دفاعی ملی جدید ژاپن را بررسی کردند.

به نظر می‌آید که عربستان در چارچوب سند چشم‌انداز 2030 که بخش مهمی از آن به بومی‌سازی صنایع نظامی اختصاص یافته می‌خواهد به این برنامه بپیوندد و گفته شده که ولیعهد عربستان رسما این درخواست را در نیمه ماه ژوئیه و در سفر نخست‌وزیر ژاپن به ریاض با وی در میان گذاشته است.

بر اساس گزارش‌ها، عربستان در فاصله سال‌های 2018-2022 دومین واردکننده بزرگ سلاح در جهان بود که 78 درصد سلاح خود از جمله 91 جنگنده را از امریکا خریداری کرد.

روابط گرم کشورهای شورای همکاری با چین از موانع اصلی دستیابی آنها به جنگنده‌های پیشرفته امریکا از جمله F-35 است. پس از عادی‌سازی روابط امارات و اسرائیل در سال 2020، «دونالد ترامپ» رئیس جمهور وقت امریکا با فروش این جنگنده‌ها به امارات موافقت کرده اما همچنان این توافق به نتیجه‌ای نرسیده است.

«فایننشال تایمز» اخیرا در گزارشی به نقل از منابع آگاه تأکید کرد که آنچه مانع پیشرفت در اجرای این توافق شده نگرانی امریکا از دستیابی چین به اطلاعات حساس صنایع نظامی‌ امریکاست.

این منابع همچنین به «فایننشال تایمز» گفتند که همکاری عربستان با این پروژه به طور خاص در تأمین مالی خواهد بود هرچند احتمال حضور تکنسین‌های عربستانی هم در پروژه وجود دارد.

در این باره، «شیجیتو کندو»، کارشناس ارشد مرکز ژاپنی اقتصاد در خاورمیانه، می‌گوید که احتمالا ایتالیا و انگلستان از پیوستن عربستان به این پروژه حمایت کنند، چون سابقه طولانی همکاری تسلیحاتی میان آنها وجود دارد، اما ژاپن اهداف دیگری را در این پروژه دنبال می‌کند که به امنیتش مربوط می‌شود.

به گفته کندو، پیوستن عضو چهارم به این برنامه ممکن است سبب تأخیر در تحقق اهداف پروژه و کند شدن روند تصمیم‌گیری شود.

همچنین ژاپن درباره مسائل ژئوپلتیک همکاری عربستان با این پروژه نیز ملاحظاتی دارد. به‌خصوص که هر یک از اعضای حق وتوی تصمیمات را دارند.

کندو می‌افزاید که ژاپن به عنوان عضو گروه 7 و متحد غرب ملاحظاتی درباره آزادی عمل عربستان در این گروه دارد: «اگر عربستان بخواهد این جنگنده را به روسیه یا چین بفروشد، طبعا ما وتو می‌کنیم، اما ممکن است در واکنش، عربستان هم از در مخالفت درآید و هر قراردادی برای فروش جنگنده را وتو کند».

به گفته کندو، ژاپن امیدوار است که بتواند جنگنده تولیدشده در این برنامه را به کشورهای جنوب شرق آسیا و ژاپن بفروشد.

در کنار این، عربستان در 5 دهه گذشته روابط دوستانه فزاینده‌ای با ژاپن داشته که شامل بخش‌های اقتصادی  و بازرگانی و انرژی می‌شده، اما هیچ‌گاه دو کشور در عرصه تسلیحاتی همکاری نکرده‌اند و ژاپن از سال 2014 فروش سلاح به عربستان را ممنوع کرده است.

بدین ترتیب، به نظر می‌آید که ژاپن از موضع خود در مخالفت با پیوستن عربستان به این برنامه کوتاه نیاید. چیزی که به گفته کندو، نظر غالب در میان افسران ژاپنی است.

همچنین به گفته کندو، وزارت دفاع ژاپن مناسبات و تماس‌های چندانی با کشورهای خاورمیانه ندارد و فرصتی برای اعتمادسازی میان دو طرف در دست نیست.

این کارشناس ژاپنی تأکید می‌کند که با توجه به بحران اوکراین، ژاپن ترجیح می‌دهد با شرکای قابل اعتمادتر مانند اروپا و امریکا در عرصه نظامی همکاری کند؛ ضمن اینکه به نفع ژاپن است که در مقام فروشنده با عربستان درباره این هواپیما چانه‌زنی کند تا شریک سرمایه‌گذاری.